Europejski wiersz litanijny
W innej czasoprzestrzeni
Tematem publikacji jest poetyka europejskiego wiersza litanijnego, przedmiotem opisu
– problematyka gatunku, rytmu i figur retorycznych oraz wersologia porównawcza, tłem
zaś – kulturowa tożsamość Europy.
Zagadnienia te są analizowane w ścisłym związku z rekonstrukcją implikowanej
kosmologii litanii. Autor dowodzi, że litania powstała jako próba przełożenia na rytm
tekstu starożytnych wyobrażeń na temat czasoprzestrzeni świata. Strukturę tej
czasoprzestrzeni trudno przedstawić na płaskiej mapie, oddają ją natomiast
bizantyjskie mozaiki w sklepieniach półkolistych, gotyckie rozety witrażowe i właśnie
– litania.
Badania obejmują okres od starożytności do połowy XIX wieku. Autor prowadzi
Czytelnika tropem genezy i metamorfoz wiersza litanijnego od poezji staroegipskiej,
biblijnej, syryjskiej i greckiej, przez twórczość w języku łacińskim, aż do
literatur nowożytnej Europy (szczególnie w językach francuskim, włoskim i angielskim,
także niemieckim oraz w językach słowiańskich, iberyjskich czy skandynawskich).
W świetle rozważań Autora wiersz litanijny – choć wykorzystywany przez poetów różnych
narodowości i rozmaitych wyznań – był w okresie nowożytnym formą jednoczącą
kulturowo Europę wokół wspólnego gatunkowego obrazu świata.
Podziękowanie
9
Wykaz skrótów
10
Zasady cytowania
11
Zasady pisowni
11
WPROWADZENIE
.
13
część pierwsza POCHODZENIE WIERSZA LITANIJNEGO
25
Rozdział pierwszy
Starożytne próby litanii metrycznych
32
Rozdział drugi
Litania i matematyka
. 37
Rozdział trzeci
Geneza wiersza litanijnego w pieśni
. 44
Rozdział czwarty
Geneza wiersza litanijnego w prozie
56
Rozdział piąty
Wiersz litanijny jako embrionalna forma wiersza
71
część druga GATUNEK LITANII
81
Rozdział pierwszy
Pojęcie, nazwa i termin litanii
. 84
Rozdział drugi
Geny litanii
98
2.1 Gen ektenialny
.
102
2.2 Gen chairetyzmiczny
.
112
2.3 Gen polionimiczny
.
135
2.3.1 Egipski hymn henoteistyczny
136
2.3.2 Błogosławieństwa w hymnie monoteistycznym
143
a) Hymn trzech młodzieńców
. 148
b) Psalm 136
.
155
c) Hymny św. Efrema Syryjczyka
160
d) Powrót do Biblii
.
163
2.3.3 Bilans
170
2.4 Łączenie genów
.
173
2.4.1 Chairetyzmy bizantyjskie: gen polionimiczny + gen chairetyzmiczny 174
2.4.2 Litania do Wszystkich Świętych: gen polionimiczny + gen ektenialny 184
a) Lista maksym
.
197
b) Lista bohaterów
.
201
c) Zaklęcie katalogowe i lorica
. 208
2.4.3 Litania loretańska: gen polionimiczny + gen ektenialny + gen chairetyzmiczny
220
część trzecia LITANIA – GATUNKOWY OBRAZ ŚWIATA
225
Rozdział pierwszy
Struktura obrazu świata
228
1.1 Co to jest gatunkowy obraz świata?
228
1.2 Czasoprzestrzeń koncentryczna
. 236
1.2.1 Paradoks okręgu
.
237
1.2.2 Artystyczne konceptualizacje czasoprzestrzeni koncentrycznej . 242
1.3 Semantyka komponentów litanii
. 248
1.3.1 Podstawowy schemat dwukomponentowy
248
1.3.2 Schematy z trzema i czterema komponentami
251
1.3.3 Tendencje redukcyjne w kierunku jednego komponentu 259
1.3.4 Wnioski i konsekwencje
. 264
a) Technika wycinka i technika przekroju .
265
b) Wyliczenia nielitanijne
267
c) Konsekwencje teologiczne
271
1.4 Układ komunikacyjny litanii
.
272
1.4.1 Nadadresat
.
273
1.4.2 Podmiot uprawniony do wypowiedzi
. 274
1.4.3 Semantyka apostrofy
. 278
1.4.4 Pośrednictwo
.
280
1.5 Problem czasu
285
Rozdział drugi
Antonomazja
. 290
2.1 Antonomazja w tradycji retorycznej
. 291
2.2 Antonomazja w kontekście innych tropów i zjawisk językowych . 297
2.3 Przedziwne imiona
304
2.4 Wieloimienność
.
308
2.5 Antonomazje w działaniu
315
2.6 Narracja litanijna
324
część czwarta POWSTANIE I ROZWÓJ LITANII POETYCKICH
339
Rozdział pierwszy
Podziały w Kościele, podziały w poezji
343
1.1 Gen ektenialny w litanii kościelnej i poetyckiej
347
1.2 Gen chairetyzmiczny w litanii kościelnej i poetyckiej
. 349
1.3 Specyfika litanii poetyckiej w kontekście pobożności prywatnej
354
Rozdział drugi
Równoległe funkcjonowanie genu polionimicznego w nurcie poetyckim .
357
Rozdział trzeci
Wersyfikacja litanii kościelnej i poetyckiej
373\
Rozdział czwarty
Sztuka parafrazy, komentarza i autokomentarza
. 380
4.1 Poetyckie parafrazy litanii kościelnych
382
4.2 Poetyckie komentarze do litanii kościelnych
. 384
4.2.1 Etap średniowieczny
385
4.2.2 Etap poreformacyjny
387
4.3 Autokomentarz jako specyficzna technika litanii poetyckiej
. 395
Rozdział piąty
Związki litanii z innymi gatunkami
. 400
5.1 Litania a sonet
400
5.2 Litania a pozostałe gatunki średniowieczne
405
5.3 Litania a gatunki nowożytne
.
411
Rozdział szósty
Interpretacje – reinterpretacje – eksperymenty
419
6.1 Interpretacje zasobów gatunkowych
. 419
6.2 Reinterpretacje zasobów gatunkowych
. 429
6.3 Eksperymenty z gatunkowym obrazem świata
438
Podsumowanie
.
448
Wybór bibliografii .
451
Summary
461
Indeks osób
463
Indeks rzeczowy
470
478 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa twarda
