Monadyzm biologiczny a problem psychofizyczny
Studium filozofii Stanisława Ignacego Witkiewicza
Staram się podjąć z Witkiewiczem „dialog” niepozbawiony elementów krytycznych i
odniesień do współczesnego stanu badań. Traktuję więc jego propozycję filozoficzną
nie jako obiekt jedynie muzealny, ale żywą myśl, z którą można i należy dziś podjąć
dyskusję. Wynika to z przeświadczenia, że myślenie filozoficzne stanowi kontinuum i
„rozmowa” z filozofami przeszłości może wnieść sporo do badań prowadzonych
obecnie. System stworzony przez Witkiewicza nie był nigdy projektem jednorodnym, jego
badania stanowiły raczej splot wątków, trudno jest wskazać jedno, dominujące
zagadnienie. Jeśli jednak miałbym wymienić taki leitmotiv jego filozofii, to byłby to
problem istnienia ożywionego, upsychicznionego i cielesnego bytu, jakim jesteśmy my
sami, a w przekonaniu Witkiewicza również wszystkie inne byty, z których składa się
materia (stąd tylko pozornie) nieożywiona. Zawężając zakres tego zagadnienia,
dochodzimy do klasycznego problemu psychofizycznego w wersji jednak dość oryginalnej z
racji wspominanego odrzucenia materii martwej. O ciągłym zainteresowaniu problemem
stosunku ciała do umysłu świadczy tytuł ostatniej większej rozprawy filozoficznej
Witkiewicza: Zagadnienie psychofizyczne. Prezentowana praca jest próbą pokazania drogi,
którą przebył polski filozof, poszukując odpowiedzi na pytanie o problem
psychofizyczny, aż do swoistej wersji cielesno-biologicznego panpsychizmu.
Wstęp. Filozofia Witkiewicza jako problem badawczy / 9
Rozdział I. Ufundowanie monadyzmu biologicznego / 17
Filozoficzny Hauptwerk, czyli co implikuje pojęcie Istnienia? / 17
Istnienie i jego pojęcie / 20
Racjonalizm, realizm pojęciowy, teoria pojęć i prawda / 40
Implikacja / 48
Wielość, nieskończoność i widmo nicości (absolutnej) / 54
Istnienie Poszczególne i czasoprzestrzenna Forma Istnienia / 68
Rozdział II. Psychika / 75
Świat jakości i jedność osobowości albo „eidetyczna psychologia” / 75
Wobec empiriokrytycyzmu i psychologizmu / 90
Spór z mistrzem. Psychologizm Hansa Corneliusa / 95
Byt sam w sobie i dla siebie – dojrzała teoria świadomości / 124
Skale świadomości, tło i monady „śpiące” / 130
Nieświadomość / 139
Witkiewicza poszukiwanie świadomości minimalnej
a współczesne debaty / 153
Introspekcja / 175
Rozdział III. Ciało / 184
Polemika z Corneliusem / 184
Dualne rozumienie ciała / 189
„Mojość” jako pierwotna własność ciała / 192
Uczucie metafizyczne a „mojość” / 200
Uczucia egzystencjalne / 212
Realność przez dotyk / 222
„Doświadczenia metafizyczne” i cielesność / 229
Problem Molyneux / 234
Ciało a akt i intencjonalność / 241
„Chapczywość” ciała, czyli ucieleśniony preenaktywizm Witkiewicza / 256
Witkiewicz a tradycja filozofii cielesności / 262
Wczesne lektury: Nietzsche i Schopenhauer o ciele / 262
Fenomenologia cielesności / 265
Maine de Biran / 266
Edmund Husserl / 269
Maurice Merleau-Ponty / 275
Michel Henry / 278
Salomon Igel / 283
Rozdział IV. Problem psychofizyczny w ujęciu Witkiewicza / 286
Zagadnienie tego, co psychiczne / 291
Materializm biologiczny / 298
Biologizm, organicyzm i problem witalizmu / 298
„Walka potworów” albo monadologiczny ewolucjonizm (prawa łączenia i dzielenia) /
312
Biologiczny determinizm, zasada racji dostatecznej i teleologia / 316
Koncepcja materii fizycznej / 324
„Upsychologicznienie” fizyki, ruch i zasada wszechzwiązku / 324
Status fizyki / 340
Dynamizm w świecie monad albo biologiczny emanacjonizm (z widmem fizykalizacji) / 346
Witkiewicz wobec konkretnych rozwiązań problemu umysł – ciało / 367
Odniesienia negatywne / 367
Monizm spirytualistyczny / 367
Dualizm (paralelizm i interakcjonizm) / 371
Fizykalizm redukcjonistyczny / 376
Emergentyzm i dualizm własności / 379
Monizm neutralny / 390
Dialektyka / 398
Odniesienia pozytywne / 401
Rozwiązanie funkcyjne / 401
Ujęcie momentowe / 404
Teoria podwójnego aspektu / 411
Panpsychizm / 420
Podsumowanie. Lata 30. i problem psycho-cielesno-biologiczny / 444
Zakończenie / 455
Bibliografia / 461
Wykaz skrótów stosowanych przez Stanisława Ignacego
Witkiewicza / 491
Summary. Biological Monadism and the Psychophysical Problem. A Study of Stanisław Ignacy
Witkiewicz’s Philosophy / 492
Indeks osobowy / 495
502 strony, oprawa miękka
