Filologia jako porządkowanie chaosu
Studia nad językiem i tekstem
Ad honorem Professoris Marci Cybulski
Tom gromadzi trzydzieści jeden tekstów w różny sposób nawiązujących do
tytułowego zagadnienia.
Refleksję nad rolą filologii podejmują przede wszystkim historycy języka, jednak
wielość ujęć, wynikająca z różnego rozumienia idei porządkowania chaosu, różnorodność
analizowanych źródeł oraz przyjmowanie różnych perspektyw badawczych nadają
publikacji charakter wieloaspektowy i wielowymiarowy, inspirujący również dla
przedstawicieli innych dyscyplin.
Autorzy ukazują podejmowane w ciągu wieków inicjatywy i sposoby kategoryzowania treści,
formułują postulaty i propozycje uporządkowania chaosu pojęciowego i
terminologicznego, a także – poddając oglądowi różne typy, odmiany i gatunki tekstów
oraz stosując różne narzędzia badawcze – systematyzują wiedzę o dawnej i współczesnej
rzeczywistości językowej.
Od Redakcji 9
Zagadnienia ogólne i teoretyczno-metodologiczne 11
Aleksandra Janowska, Stałość, stabilność, ciągłość. Uwagi terminologiczne 13
Artur Rejter, Onomastyczne konteksty historii języka 23
Irmina Kotlarska, Światowa mowa volapük (wolapik) — kariera i bariera 35
Krystyna Kleszczowa, Tekst w tekście i o tekście 51
Grzegorz Rudziński, Czy pojęcie kryptotypu służy uporządkowaniu polszczyzny? 61
Studia nad językiem 77
Grażyna Rytter, Kształtowanie się pojęcia czasu w językach słowiańskich 79
Lucyna Agnieszka Jankowiak, Trwałość idealnego terminu na przykładzie polskiej
terminologii medycznej przełomu XIX i XX wieku 89
Renata Marciniak-Firadza, Słowotwórcze i leksykalne zróżnicowanie formacji
wariantywnych na przykładzie gwarowych nazw człowieka, który stale kłamie 103
Joanna Sobczykowa, O niektórych porządkach w języku i tekście 115
Studia nad tekstem 129
Teksty religijne 131
Stanisław Koziara, Filologiczne przestrzenie polskich psałterzy. Od stanu
uporządkowania ku nowym zadaniom badawczym 133
Danuta Kowalska, O rytmiczności prozatorskiej parafrazy Psałterza Dawidowego Mikołaja
Reja 145
Alina Kępińska, Jezus jako nauczyciel, mistrz. Apelatywne nazwy Syna Bożego w
staropolskich i szesnastowiecznych przekładach Ewangelii 161
Tomasz Lisowski, Hiponimizacja polskich ekwiwalentów greckich leksemów z pola
semantycznego DZIECKO w Nowym Testamencie Biblii Jakuba Wujka (1599) 183
Rafał Zarębski, Ekwiwalenty językowe nazwy Szeol/szeol w polskich przekładach Biblii
201
Małgorzata Nowak, Bereszith Harry’ego Dudy na tle polskiej tradycji przekładowej
Księgi Rodzaju 213
Dorota Szagun, Między konwencją a oryginalnością. O Pacierzu Ślęzakow do Pana Boga
na Prusakow 231
Teksty literackie, publicystyczne, listy prywatne 241
Magdalena Hawrysz, Adama Kazimierza Czartoryskiego uwagi o sztuce przekładu jako przejaw
świadomości lingwistycznej osiemnastowiecznych elit 243
Marceli Olma, Obraz Orientu w języku listów prywatnych Stanisława Chlebowskiego (1835–1884)
255
Magdalena Pietrzak, Obraz Indian w Listach z podróży do Ameryki Henryka Sienkiewicza w
kontekście publicystyki „Wędrowca”. Część I. Sposoby nazywania przedstawicieli
społeczności indiańskiej 271
Agnieszka Zatorska, O strukturach z czasownikami cogitandi i sentiendi oraz ich funkcjach
w powieści Bez dogmatu Henryka Sienkiewicza 285
Maria Wichowa, Katalogowanie jako metoda pracy polskich twórców literatury epok dawnych
299
Elżbieta Kucharska-Dreiss, D.V.I.G.N.V., czyli o pewnej ciekawostce ze sztambucha (głównie
na materiale niemieckojęzycznym z XVI i XVII wieku) 323
Teksty naukowe 345
Jolanta Migdał, Bogdan Walczak, O zbiorach tekstów do historii języka polskiego i ich
nazwach 347
Tadeusz Lewaszkiewicz, Łódzko-zielonogórski Wybór tekstów z dziejów języka
polskiego (2015) pod redakcją Marka Cybulskiego na tle chrestomatii polskich,
słowiańskich i niesłowiańskich 359
Iwona Pałucka-Czerniak, Wątki genologiczno-pragmatyczne w wybranych pracach Marka
Cybulskiego 375
Teksty urzędowe 389
Małgorzata Dawidziak-Kładoczna, O sposobach oddziaływania na odbiorcę w uniwersałach
doby średniopolskiej (na przykładzie uniwersałów sejmików wiszeńskich) 391
Magdalena Jurewicz-Nowak, Formuły z udziałem verba dicendi sterujące zachowaniami
językowymi odbiorcy w Zwierciadle saskim Pawła Szczerbica (XVI wiek) 405
Jolanta Klimek-Grądzka, Patent w dawnej Polsce — wokół gatunku 415
Magdalena Wismont, Osoby w sądzie. Określenia osób w sprawie rozwodowej na przykładzie
tłumaczeń Kodeksu Napoleona 431
Iwona Żuraszek-Ryś, Protokoły Towarzystwa Polskich Rzemieślników w Zielonej Górze
jako uporządkowana relacja z zebrania 443
Anna Wiśniewska-Grabarczyk, Publikacje naukowe oraz podręczniki szkolne Polski Ludowej w
świetle recenzji cenzorskich z lat 50. XX wieku 453
468 stron, Format: 17.5x24.5cm, oprawa twarda