Opowiadanie siebie
Autobiografizm Higuchi Ichiyo
Dotychczasowe badania nad pamiętnikami Higuchi Ichiyo w
Japonii zostały zdominowane przez ujęcie biograficzne i psychoanalityczne, dlatego przyjęta
przez dr Sonnenberg metoda analizy tego tekstu jako obszaru tworzenia wizerunków pisarki,
uzależnionych od literackich i pozaliterackich kontekstów, jest nowatorska.
Prof. Agnieszka Kozyra
Skonfrontowanie (częściowo świadomie zatuszowanego w Dziennikach) autoportretu
Higuchi Ichiyo z różnymi typami bohaterek jej utworów, z których każda odzwierciedla
inne cechy prawdziwego charakteru autorki, sprawia, że czytelnik ma okazję zapoznać się
zarówno z nietuzinkową osobowością pisarki, jak i z sytuacją kobiety w dobie
epokowych zmian historyczno-kulturowych zachodzących w Japonii pod koniec XIX wieku.
Dr hab. Estera Żeromska, prof. UAM
Higuchi Ichiyó (1872-1896) jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych
postaci japońskiej sceny literackiej końca XIX wieku. Historia jej rodziny skupia,
niczym w soczewce, trudności i szansę wynikające z gwałtownych zmian zachodzących w
Japonii okresu Meiji (1868-1912). Zmiany te są dostrzegalne również w utworach Ichiyo,
która czerpiąc z literackiej tradycji, pisała o problemach współczesności. W ciągu
swego zaledwie dwudziestoczteroletniego życia zdołała stworzyć ponad dwadzieścia
opowiadań oraz wielotomowe Dzienniki, które stały się dla czytelników i krytyków głównym
źródłem informacji na temat jej życia.
Opowiadanie siebie stanowi próbę paralelnego odczytania Dzienników i opowiadań
Higuchi Ichiyo jako tekstów literackich, w których autorka tworzy swoje oblicza: ubogiej
poetki, głowy rodziny, zakochanej uczennicy, pisarki. Analiza wizerunków Ichiyo jest
poprzedzona szczegółowym studium stylu i narracji Dzienników, podkreślającym występujące
w nich zabiegi formalne, symbolikę tytułów i kompozycji, liczne antycypacje i zmiany
punktu widzenia. Wyjątkowe miejsce zajmuje w tej części książki zagadnienie
konfrontacji własnego wizerunku ze spojrzeniem innych oraz będące jej wynikiem poczucie
osamotnienia. To samo zagadnienie powraca w analizie opowiadań Otsugomori (Wigilia Nowego
Roku, 1894), Yamizakura (Wiśnie o zmierzchu, 1892), Yuki no hi (Śnieżny dzień, 1893),
Yamiyo (Mroczna noc, 1894), Wakaremichi (Na rozstaju, 1896), Takekurabe (Dorastanie,
1895-1896) i Nigorie (Błotnista woda, 1895), których bohaterki przypominają autorkę
Dzienników, będącą równocześnie podmiotem mówiącym i przedmiotem opowiadania.
Zastosowana w książce Katarzyny Sonnenberg perspektywa porównawcza pozwala na
odnalezienie podobieństw między Dziennikami i opowiadaniami na poziomie stylu, narracji,
obrazowania i tworzenia postaci. Podkreśla również powtarzalność poruszanych przez
Ichiyo tematów, która sprawia, że wybrane utwory można uznać za alternatywne wersje
jednej
Wstęp 11
1. Koleje losu Higuchi Ichiyo 12
2. Pisarka w oczach krytyków 15
3. Tradycja nikki w Japonii 22
I W świecie Dzienników Ichiyo
1. Styl Dzienników 31
1.1. Prawda o sobie 31
1.2. Walory literackie Dzienników 33
1.3. Kompozycja dzieła 35
1.4. Tytuły – poetyka i symbolika 37
1.5. Metamorfozy stylu 38
2. Intymność odkrywana przed czytelnikiem 42
2.1. „Styl mój nie jest kwiecisty (…)” 43
2.2. W cieniu młodych liści 44
2.3. Paradoks czytelnika 46
2.4. Prywatność dzienników w Japonii 46
2.5. „Możliwy intruz” 48
3. Higuchi Ichiyo – opowiadająca i opowiadana 50
3.1. Pseudonim „Ichiyo” i jego symbolika 50
3.2. „Liście bukowca w kłopocie (…)” 51
3.3. Czas opowieści 52
3.4. Symbolika deszczu i listów 53
3.5. Czas rozmowy 55
4. W zwierciadle Dzienników 58
4.1. „Szara gąska” 58
4.2. Przepustka do lepszego świata 60
4.3. Tryumf poezji 61
4.4. Przeszłość jako ideał 62
4.5. Marzenia o wielkości 63
5. Spojrzenia innych 66
5.1. „Skryta Królewna” 66
5.2. Na przekór światu 68
5.3. W pajęczynie plotek 69
5.4. Troska o dobre imię 71
5.5. Rozstanie z nauczycielem 73
II Oblicza autorki w Dziennikach
1. Ichiyo uboga 81
1.1. Lekceważenie dóbr doczesnych 81
1.2. Poezja i pieniądze 82
1.3. Shibuya Saburo 83
1.4. Pieniądz jako temat Dzienników 85
1.5. O śmierci ojca 86
2. Ichiyo zakochana 88
2.1. Pierwsze spotkanie z nauczycielem 88
2.2. Rozwój relacji z Nakaraiem 90
2.3. Rozmowy o pisaniu i miłości 92
2.4. Miłość odkryta po rozstaniu 94
2.5. Rozważania o miłości prawdziwej 97
3. Jesienny Księżyc 99
3.1. Spotkanie Akizuki z wpływowym mężczyzną 99
3.2. Uwodzenie słowem 101
3.3. Reakcja mężczyzny 103
3.4. Korespondencja 104
3.5. Zmiana perspektywy 106
4. Głowa rodziny 108
4.1. Sztuka pożyczania 108
4.2. Wrażliwość na potrzeby innych 109
4.3. Droga edukacji 110
4.4. Droga małżeństwa 112
4.5. Droga handlu 115
5. Pisarka 117
5.1. Trudy tworzenia 117
5.2. Debiut 119
5.3. Utwory, „które trafiają do ludzkich serc” 120
5.4. Znaczenie pisania 121
5.5. Sława i niezależność 122
III Ichiyo a bohaterki jej opowiadań
1. Ubóstwo w Otsugomori 129
1.1. Wzór wszelkich cnót 130
1.2. Saikaku w opisach ubóstwa 130
1.3. Prośba nie w porę 134
1.4. Kradzież „w biały dzień” 136
1.5. „Kto wie, co było dalej (…)” 137
2. Nieszczęśliwa miłość w Yamizakura 140
2.1. Prawdziwa piękność 141
2.2. Motyw młodzieńczego uczucia 143
2.3. Odkrycie miłości 144
2.4. Estetyzacja cierpienia 146
2.5. Śmierć jako symbol 147
3. Rozczarowanie w Yuki no hi 149
3.1. Śnieżny dzień w Dziennikach 149
3.2. Poetyka śnieżnego krajobrazu 151
3.3. Wspomnienie młodości 153
3.4. Rola plotki 154
3.5. Decyzja oceniana po latach 156
4. Zdrada w Yamiyo 158
4.1. Związki Yamiyo z Dziennikami 159
4.2. Plan zemsty Oran 161
4.3. List z propozycją 163
4.4. Rola Naojiro 165
4.5. Nieznane losy bohaterów 167
5. Wybór drogi w Wakaremichi 168
5.1. Opowiadanie poprzez dialog 169
5.2. Relacja szwaczki i sieroty 170
5.3. Znaczenie sukcesu 172
5.4. Proroctwo Kichizo 175
5.5. Marzenia o jedwabiach 176
6. Postrzeganie w Takekurabe 179
6.1. Doświadczenie Yoshiwary 179
6.2. Dzielnica widziana z obrzeży 182
6.3. Midori, siostra kurtyzany 183
6.4. Konfrontacja ze spojrzeniem innych 187
6.5. Przemiana bohaterki 189
7. Samotność w Nigorie 193
7.1. Oriki z Kikunoi 194
7.2. Rozmowy z kelnerką 197
7.3. Rozsypany ryż 199
7.4. Most na rzece Hosotani 202
7.5. Śmierć w ocenie przechodniów 204
Zakończenie 207
Wykaz skrótów i utworów 215
Bibliografia 219
Indeks nazwisk i tytułów japońskich 241
Indeks nazw i terminów japońskich 245
248 stron, Format: 16.0x22.5cm, oprawa miękka
