Performatywy
Składnia/retoryka, gatunki i programy poetyckiego konstruktywizm
Performatywy Joanny Orskiej to książka zdolna dokonać
przełomu w polskich badaniach literackich. Wbrew dość rozpowszechnionemu już
przekonaniu o braku specyficznego i niezależnego pola tych badań autorka dowodzi
możliwości nowego określenia autonomii utworu literackiego i odrębności zadań
poznawczych literaturoznawstwa. Lektury awangardowych i neoawangardowych wierszy
konstruktywistycznych pozwalają jej na pokazanie, że teksty te stanowią konglomeraty
słów, intonacji, rytmów, figur retorycznych, w użyciu których doświadczenie twórcze
pozostaje nieodłączne od sfery słownej substancji. Za pomocą terminu »pojęcia wspólne«
Deleuze'a autorka rozpoznaje skutki poetyckiego działania widzianego jako notacja, zapis
czekający na czytelnicze wykonanie włączające w ruch wielorakie elementy
konstytuujące utwór, w tym także wiedzę-praktykę oraz emocję-praktykę”.
Z recenzji prof. dr. hab. Tomasza Mizerkiewicza
„Monografia Joanny Orskiej to propozycja przepisania jednego z rozdziałów
historii polskiej poezji awangardowej – bardzo oryginalna, niezwykle interesująca i
ustanawiająca dla niej nowe parametry badawcze. Książka przynosi bowiem inne
usytuowanie poezji awangardystów (Juliana Przybosia, Tadeusza Peipera i Adama Ważyka), późnych
awangardystów (Tymoteusza Karpowicza, Andrzeja Falkiewicza i Krystyny Miłobędzkiej)
oraz ich (dys)kontynuatorów (Marcina Sendeckiego) – wobec dotychczasowych interpretacji
poezji eksperymentującej z wierszem/formą o pochodzeniu awangardowym. Badaczka odnosi
się przede wszystkim do kontekstów filozoficznych i historycznoliterackich, by w ich
otoczeniu skomponować własną narrację o polskim poetyckim konstruktywizmie”.
Z recenzji dr hab. Anny Kałuży
Spinozjanista Deleuze (…) nie ma problemu z bezźródłowością grającej ze
sobą przestrzeni, odpowiadającej w swoich regułach premodernistycznej koncepcji bytu;
nie rozróżnia między tym, co duchowe, i tym, co cielesne, a raczej ustanawia jedną
płaszczyznę praktycznej immanencji, która może stawać się wszystkim, tak
społeczeństwem, jednostkowo rozumianym ciałem, jak i obrazem. Oczywiście moja
książka w żaden sposób nie składa się z filozoficznych twierdzeń na temat bytu; nie
ośmieliłabym się także stawiać jakichkolwiek tez na temat rzeczywistości
społecznej. Próbuję tutaj powiedzieć coś innego. Poetyckie figury, rytmy, metry, które
po Deleuzjańsku komponują społeczny świat, są stare – jak farby, nuty, linie,
synkopy i kolory. Stare są również strategie twórcze, tendencje i emocje, które cały
czas ze sobą przenoszą, co nie oznacza możliwości niezliczonych, zindywidualizowanych,
zasadniczo nowych kompozycji. Dzieła sztuki jako konstrukty społecznej praktyki i twórczej
jaźni zawierają w sobie także praktyczną wiedzę, doświadczenie artystyczne, które
być może nie zostało dotknięte przez stojący u podstaw nowoczesności
epistemologiczny rozdział na dyskurs i doświadczenie czy na podmiot i świat. Może po
prostu pisząc i czytając – nie jesteśmy sobie samym zasadniczo obcy.
Joanna Orska – dr hab., krytyczka, literaturoznawczyni. Pracuje w
Instytucie Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego na stanowisku profesor
nadzwyczajnej (Zakład Literatury Polskiej po 1918 roku). Autorka książek Przełom
awangardowy w dwudziestowiecznym modernizmie w Polsce (2004), Liryczne narracje. Nowe
tendencje w poezji polskiej 1989–2006 (2006), Republika poetów. Poetyckość i
polityczność w krytycznej praktyce (2013). Ostatnio pracowała nad projektem grantowym
związanym z wypowiedziami programowymi awangardystów. Jest współredaktorką książek
opracowanych w ramach tego projektu (Nauka chodzenia. Teksty programowe późnej
awangardy,
t. 1–2, 2018 i 2019). Swoje recenzje i szkice krytyczne publikowała w wielu
czasopismach społeczno-kulturalnych i naukowych (m.in. „Teksty Drugie”, „FA-art”,
„Wielogłos”, „Odra”). Mieszka we Wrocławiu.
310 stron, Format: 16.0x23.5cm, oprawa miękka