Konstytucja i ordynacja podatkowa jako instrumenty zapewnienia bezpieczeñstwa
prawnego podatnika przy okre¶laniu ciê¿aru podatkowego
W ksi±¿ce omówiono – wynikaj±ce z Konstytucji RP oraz Ordynacji podatkowej –
stopieñ bezpieczeñstwa prawnego podatnika przy okre¶laniu ciê¿aru podatkowego oraz
instrumenty jego zapewnienia.
Konieczno¶æ podjêcia tego zagadnienia wynika z faktu, ¿e z okre¶laniem ciê¿aru
podatkowego wi±¿e siê niemal nieustanna ingerencja w dobra, które s³u¿±
cz³owiekowi do prze¿ycia i funkcjonowania w spo³eczeñstwie. Rozpatrywanie
bezpieczeñstwa prawnego podatnika wymaga zatem uwzglêdnienia sprzeczno¶ci pomiêdzy
w³adztwem podatkowym pañstwa a – choæby tylko minimalnymi – standardami
bezpieczeñstwa i ochrony jednostki przed w³adz± absolutn± pañstwa. Autor postawi³
sobie za cel wyja¶nienie, na co – na gruncie Konstytucji RP oraz Ordynacji podatkowej
– mo¿e liczyæ podatnik w konfrontacji z realizacj± samoistnego, suwerennego i
wy³±cznego prawa pañstwa do stanowienia podatków i innych danin publicznych.
Tomasz Nowak – doktor nauk prawnych, pracownik Uniwersytetu £ódzkiego
(Katedra Prawa Finansowego na Wydziale Prawa i Administracji U£), autor wielu publikacji
z zakresu prawa podatkowego i finansowego.
Wykaz skrótów
Wstêp
Rozdzia³ 1. Kryteria zapewnienia bezpieczeñstwa prawnego w ¶wietle teorii prawa
i orzecznictwa
1.1. Bezpieczeñstwo prawne w teorii prawa
1.2. Kryteria bezpieczeñstwa prawnego wskazywane w doktrynach prawa cywilnego, karnego i
administracyjnego
1.2.1. Bezpieczeñstwo prawne w prawie cywilnym
1.2.2. Bezpieczeñstwo prawne w prawie karnym
1.2.3. Bezpieczeñstwo prawne w prawie administracyjnym
1.3. Bezpieczeñstwo prawne w orzecznictwie Trybuna³u Konstytucyjnego
1.4. Kryteria bezpieczeñstwa prawnego w prawie podatkowym w zakresie okre¶lania ciê¿aru
podatkowego (w ¶wietle teorii prawa podatkowego)
Rozdzia³ 2. Konstytucja jako instrument zapewnienia bezpieczeñstwa prawnego
jednostki i podatnika przy okre¶laniu ciê¿aru podatkowego
2.1. Konstytucja jako instrument ochrony wolno¶ci i prawa cz³owieka i obywatela
2.2. Konstytucyjne regulacje istotne z punktu widzenia bezpieczeñstwa prawnego podatnika
2.2.1. Obowi±zek ponoszenia ciê¿arów i ¶wiadczeñ publicznych, w tym podatków
2.2.2. Wymagania systemowe stawiane prawu podatkowemu przez art. 217 Konstytucji - ich
znaczenie dla bezpieczeñstwa prawnego podatnika
2.2.3. Wy³±czenie trybu pilnego przy stanowieniu ustaw podatkowych (art. 123 ust. 1
Konstytucji)
2.2.4. Zasada demokratycznego pañstwa prawnego urzeczywistniaj±cego zasady sprawiedliwo¶ci
spo³ecznej (na gruncie art. 2 Konstytucji)
2.2.5. Konstytucyjne wolno¶ci i prawa cz³owieka i obywatela
2.2.6. Zasada proporcjonalno¶ci (art. 31 ust. 3 Konstytucji)
2.2.7. ¦rodki ochrony konstytucyjnych wolno¶ci i praw podatnika
2.3. Bezpo¶rednie stosowanie Konstytucji jako wymaganie skuteczno¶ci zapewnienia
bezpieczeñstwa prawnego podatnika i jednostki
Rozdzia³ 3. Znaczenie art. 217 Konstytucji dla zapewnienia bezpieczeñstwa
prawnego podatnika przy okre¶laniu ciê¿aru podatkowego
3.1. Budowa oraz tre¶æ art. 217 Konstytucji oraz ich znaczenie dla bezpieczeñstwa
prawnego podatnika
3.1.1. Swoisty charakter art. 217 Konstytucji na tle innych konstytucji
3.1.2. Struktura art. 217 Konstytucji oraz wyja¶nienie znaczenia u¿ytych w nim zwrotów
i pojêæ
3.1.3. Wymaganie ustawowego okre¶lenia podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek
podatkowych - jego znaczenie dla bezpieczeñstwa prawnego podatnika
3.1.4. Wymaganie ustawowego okre¶lenia kategorii podmiotów zwolnionych od podatków -
jego znaczenie dla bezpieczeñstwa prawnego podatnika
3.1.5. Wymaganie ustawowego okre¶lenia zasad przyznawania ulg i umorzeñ - jego znaczenie
dla bezpieczeñstwa prawnego podatnika
3.2. Bezpo¶rednie stosowanie art. 217 Konstytucji jako instrument zapewnienia bezpieczeñstwa
prawnego podatnika
3.2.1. Najwy¿sza moc prawna Konstytucji a nakazy i zakazy wynikaj±ce z art. 217
Konstytucji
3.2.2. Rodzaje i postaci bezpo¶redniego stosowania art. 217 Konstytucji
3.2.3. Specyfika bezpo¶redniego stosowania art. 217 cz. II Konstytucji
3.2.4. Schemat bezpo¶redniego stosowania art. 217 cz. II Konstytucji przy za³atwieniu
sprawy podatkowej
Rozdzia³ 4. Ordynacja podatkowa jako instrument zapewnienia bezpieczeñstwa
prawnego podatnika przy okre¶laniu ciê¿aru podatkowego - w ¶wietle art. 217 i innych
postanowieñ Konstytucji
4.1. Ordynacja podatkowa jako "po¶rednik" pomiêdzy Konstytucj± a ustawami
podatkowymi w rozumieniu art. 217 Konstytucji
4.2. Transponowanie postanowieñ art. 217 Konstytucji do ogólnego prawa podatkowego w
postaci zasad ogólnych oraz kreowanie i kszta³towanie instytucji ogólnych prawa
podatkowego jako przejawy bezpo¶redniego stosowania Konstytucji
4.3. Zestawienie zasad ogólnych prawa podatkowego wynikaj±cych wprost z art. 217 cz. I i
cz. II Konstytucji
4.3.1. Zakaz domniemywania obowi±zków i zobowi±zañ podatkowych
4.3.2. Wy³±czno¶æ ustawy podatkowej jako podstawy obowi±zku oraz zobowi±zania
podatkowego
4.3.3. Zakaz pozorowania
4.4. Instytucje ogólne ukszta³towane w ca³o¶ci lub w czê¶ci przez Konstytucjê
(przez art. 2, art. 31 ust. 3, art. 84 i art. 217 Konstytucji)
4.4.1. Obowi±zek pomocy pañstwa przy spe³nianiu obowi±zków i zobowi±zañ podatkowych
przez podatników
4.4.2. Domniemanie rzetelno¶ci i prawid³owo¶ci spe³niania obowi±zków i zobowi±zañ
podatkowych
4.4.3. Korekta deklaracji podatkowej
4.4.4. Nadp³ata podatku
4.4.5. Wej¶cie w ¿ycie ustawy podatkowej oraz ochrona podatników, którzy nabyli prawo
do zwolnienia lub ulgi podatkowej
4.4.6. Ulgi i umorzenia
4.4.7. Przedawnienie
Zakoñczenie
Wykaz aktów prawnych
Wykaz literatury
Wykaz orzecznictwa
304 strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miêkka