Skąd wiemy jacy jesteśmy, jakie są nasze względnie stabilne cechy, postawy,
aspiracje?
Czym różnimy się od innych, pod jakimi względami jesteśmy od nich lepsi, a pod jakimi
gorsi?
Skąd biorą się te nasze przekonania, czy łatwo je modyfikujemy?
Takim pytaniom, a więc pytaniom o źródła samowiedzy poświęcona jest zbiorowa
książka polskich psychologów. Jej celem jest przegląd i synteza współczesnych teorii
i danych empirycznych na ten temat.
Autorzy, choć reprezentują różne subdyscypliny psychologii, szczególnie
intensywnie analizują te problemy z jednej perspektywy. Koncentrują się mianowicie na
procesach i mechanizmach o charakterze ściśle poznawczym (zdając sobie wszakże sprawę
także z mechanizmów innego rodzaju).
Całość wydaje mi się nadzwyczaj udana, pomysłowa i dobrze napisana. Nie mam
najmniejszych wątpliwości, że książka powinna zostać jak najszybciej wydana (...).
Ma ona walory zarówno naukowe (większość rozdziałów niezwykle wnikliwie i krytycznie
analizuje poszczególne zagadnienia, a ich autorzy wnoszą do nich własne wątki
kreatywne), jak i dydaktyczne (jest to znakomity, wielce kompetentny przegląd zagadnienia
„ja” we współczesnej psychologii ).
Prof. dr hab. Dariusz Doliński, dziekan wydziału zamiejscowego SWPS we Wrocławiu
Praca (...) jest dziełem wyjątkowym i na polskim rynku wręcz niezbędnym. Jest to
bardzo ambitne opracowanie naukowe różnorodnych determinant wiedzy na swój temat.
Wyjątkowa jest zwłaszcza przyjęta interdyscyplinarna perspektywa przeglądu
współczesnych teorii i danych empirycznych na temat źródeł samowiedzy. Wiedza na
swój temat jest bowiem analizowana z perspektywy psychologii rozwojowej, psychologii
poznawczej oraz psychologii społecznej. W kolejnych rozdziałach pojawiają się
również wątki kliniczne, ewolucyjne oraz różnicowe, a na temat samowiedzy
wypowiadają się badacze najprzeróżniejszych orientacji poznawczych (...).
W mojej opinii pozycja w sposób niezwykle kompetentny zapełnia dotkliwą lukę na rynku
opracowań poświęconych ważnym wymiarom funkcjonowania człowieka. Na rynku polskim nie
ma żadnego współczesnego opracowania na ten temat (poza wzmiankami podręcznikowymi i
kilkoma artykułami źródłowymi). Opracowanie takie - interdyscyplinarne i kompetentne -
jest bardzo potrzebne: badaczom, studentom, a także i praktykom.
Książka (...) będzie niezwykle cennym wkładem do kształcenia psychologów i nie tylko
(sięgną po nią z zainteresowaniem na przykład zarówno filozofowie umysłu czy
socjologowie, ale także być może i psychologowie praktycy). Proponowany tom może być
niezwykle przydatny nie tylko dla studentów psychologii osobowości, procesów
poznawczych i społecznych, ale i osób zainteresowanych nowymi tendencjami w światowej
psychologii osobowości.
Ocena końcowa pracy: znakomita, mieści się wśród najlepszych wydanych ostatnio
pozycji, jest na nią duże zapotrzebowanie.
Dr hab. Błażej Szymura Wydział zamiejscowy SWPS w Sopocie
(...) [W książce] przedstawionych jest kilka naprawdę znakomitych tekstów, których
czytanie to intelektualna uczta i przyjemność (...)
Prof. dr hab. Grzegorz Sędek , SWPS w Warszawie, Instytut Psychologii PAN
Spis treści:
O autorach Przedmowa
WPROWADZENIE
Rozdział 1. Samowiedza i jej bohater
1.1.Krótka historia obecności Ja w psychologii
1.2.Problemy definicyjne i terminologiczne związane z Ja
1.3.Podstawowe terminy związane z Ja
1.4.Struktura samowiedzy
1.5.Organizacja i funkcje samowiedzy
CZĘŚĆ I. ONTO- I FILOGENEZA SAMOPOZNANIA
Rozdział 2. Narodziny samowiedzy. Od poczucia odrębności do naiwnej leorii Ja
2.1.Narodziny Ja
2.1.1.Początki poczucia odrębności fizycznej i psychicznej
2.1.2.Narodziny samowiedzy
2.1.3.Inne pierwsze przejawy samowiedzy
2.2.Po narodzinach. Samowiedza dzieci w średnim i późnym dzieciństwie
oraz w okresie adolescencji
2.2.1.Zmiany w strukturze, Walencji i adekwatności samowiedzy
2.3.Co wpływa na rozwój samowiedzy? Od badań klasycznych do współczesnych
2.3.1.Informacje społeczne w świetle współczesnych badań
2.3.2.Informacje osobiste w świetle współczesnych badań
2.3.3.Informacje biologiczne w świetle współczesnych badań
2.4.Co jest istotą zmieniającej się samowiedzy?
Rozdział 3. Co homo erectus wiedział o sobie, czyli o filogenezie samowiedzy
3.1.Problem niepowtarzalnego charakteru ludzkiej psychologii
3.2.Samoświadomość, czyli kogo widzę w lustrze
3.3.Ewolucja zdolności człowieka do budowania samowiedzy
3.4.Kto pierwszy wiedział, kim jest?
CZĘŚĆ II. PAMIĘCIOWE PODSTAWY WIEDZY O SOBIE
Rozdział 4. Pamiętać siebie
4.1.Samowiedza jako struktura pamięciowa
4.2.Samowiedza semantyczna i epizodyczna
4.3.Skąd wiem, jaka jestem
4.4.Samowiedza bez pamięci
Rozdział 5. Wspomnienia, które nas tworzą
5.1.Refleksja nad przeszłością
5.1.1.Czynniki wyzwalające i intensyfikujące refleksję
5.2.Historie życia
5.2.1.Specyfika historii życia jako formy samowiedzy
5.2.2.Warunki pojawienia się historii życia
5.2.3.Zawartość historii życia
5.2.4.Konstruowanie przyszłości
5.3.Wpływy społeczne
5.3.1.Rola rozmów z rodzicami we wczesnym dzieciństwie
5.3.2.Wpływ adresata refleksji na jej formę i rezultat
CZĘŚĆ III. SAMOPOZNANIE I JEGO OGRANICZENIA
Rozdział 6. Czego psychologowie mogą się, dowiedzieć z teorii subiektywności
odwołującej się do modelu siebie?
6.1.Problem Ja
6.2.Samoświadomość - model siebie
6.3.Reprezentacjonalistyczna analiza trzech docelowych własności
6.4.Ja cielesne jako funkcjonalne zakotwiczenie przestrzeni fenomenalnej
6.5.Autoepistemiczne domknięcie - przezroczystość i naiwnie realistyczne,
błędne rozumienie siebie
Rozdział 7. Samoobserwacja - własne zachowania jako źródło wiedzy o sobie
7.1.Samoobserwacja z perspektywy teorii autopercepcji
7.1.1.Teoria autopercepcji
7.1.2.Teoria autopercepcji w świetle badań
7.1.3.Reinterperatacja teorii dysonansu poznawczego
7.2.Samoobserwacja jako żródlo samowiedzy
7.2.1.Jaki jestem?
7.2.2.Zmiany w zachowaniu a zmiany w samowiedzy
7.2.3.Kiedy samoobserwacja może być źródłem samowiedzy?
Rozdział 8. Czego nie wiemy, a czego lylko wydaje nam się, że nie wiemy o sobie
8.1.Jawna i ukryta wiedza o sobie
8.2.Ukryta samooocena
8.3.Samowiedza i metawiedza jednostki
8.4.Czy istnieje samowiedza ukryta?
Rozdział 9. Lepszy od innych, a może wciąż laki sam.
Tendencyjność w budowaniu samowiedzy
9.1.Motywy budowania samowiedzy
9.2.Motyw podnoszenia własnej wartości
9.3.Kontrowersje wokói adaptacyjności motywu podnoszenia własnej wartości
9.4.Czy motyw podnoszenia własnej wartości jest specyficzny dla jednej kultury?
9.5.Motyw potwierdzania już posiadanej samowiedzy
9.6.Motyw samopotwierdzania a motyw podnoszenia własnej wartości
CZĘŚĆ IV. WPŁYW SPOŁECZNY A SAMOWIEDZA I STOSUNEK DO SIEBIE
Rozdział 10. Społeczne źródła samowiedzy
10.1.Jak otoczenie społeczne wpływa na obraz samego siebie
10.1.1.Wpływ bliskich osób na koncepcję własnej osoby
10.2.Autoinferencje na podstawie zachowania podejmowanego pod wpływem innych
10.2.1.Jak przejmujemy zachowania od innych
10.2.2.Model wyrazistego Ja, czyli próba integracji podejść
10.2.3.Mechanizmy autoinferencji z zachowania podjętego pod wpływem innych
10.3.Społeczne strategie Ja
10.3.1.Strategie rozumowania społecznego podporządkowane wiedzy o sobie
10.3.2.Potwierdzanie wiedzy o sobie poprzez interakcje z innymi ludźmi
10.3.3.Strategie porównań społecznych podporządkowane motywom służącym obrazowi
własnej osoby
10.3.4.Mechanizmy wyboru strategii
Rozdział 11. Samowiedza i samoocena - wzajemne relacje
11.1.Normalne parametry aspektów Ja a samoocena
11.1.1.Wartość ewaluatywna aspektów samowiedzy
11.1.2.Pewność wiedzy o sobie
11.1.3.Ważność elementów samowiedzy
11.2.Bogactwo i złożoność samowiedzy a samoocena
11.3.Ewaluatywna organizacja samowiedzy a dobrostan i samoocena
11.4.Strukturalna organizacja samowiedzy a samoocena
Indeks rzeczowy
Indeks osobowy
282 stron, oprawa miękka
