Współczesne stosunki międzynarodowe charakteryzują się tym, że kultura na
równi z innymi dziedzinami życia społecznego podlega procesowi internacjonalizacji.
Zarówno współpraca i wymiana, jak i rywalizacja oraz konflikt między państwami w
dziedzinie kultury są wynikiem ich świadomej i celowej działalności. Formy i metody
zaś są regulowane, podobnie do innych dziedzin współżycia, w drodze formalno-prawnej.
Podręcznik jest adresowany przede wszystkim do studentów kierunku stosunki
międzynarodowe, jak również do studentów szeroko ujmowanych nauk społecznych.
Przedmiot „Międzynarodowe stosunki kulturalne” zaliczany jest od 2007 roku do minimum
programowego w ramach standardów kształcenia na kierunku studiów stosunki
międzynarodowe, pierwszego stopnia. Jest realizowany w ramach przedmiotów kierunkowych.
Celem przedmiotu jest wskazanie na znaczenie kultury oraz tzw. soft power we
współczesnych stosunkach międzynarodowych oraz ich wpływu na politykę zagraniczną
państw. Istotne jest również ukazanie procesu instytucjonalizacji międzynarodowej
współpracy kulturalnej, na poziomie globalnym (UNESCO) i regionalnym ze szczególnym
uwzględnieniem znaczenia kultury w procesie integracji europejskiej, jak również
udziału poszczególnych państw, a przede wszystkim Polski, w międzynarodowych
stosunkach kulturalnych.
Całościowe przedstawienie problematyki, ze stosunkowo nowej dziedziny stosunków
międzynarodowych, z jednoczesnym uwzględnienie bieżących wydarzeń, może być pomocne
również dziennikarzom i urzędnikom państwowym różnych szczebli.
Podręcznik powstał przy współudziale pracowników naukowych z Zakładu Stosunków
Międzynarodowych Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie oraz Instytutu
Stosunków Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego. Jest wynikiem wieloletnich badań
naukowych i doświadczeń zebranych w trakcie prowadzonych zajęć dydaktycznych.
Spis treści:
Wprowadzenie
Agata W. Ziętek
ROZDZIAŁ 1
Istota i geneza międzynarodowych stosunków kulturalnych
Grażyna Michałowska
1.Uwagi wstępne
2.Specyfika międzynarodowych stosunków kulturalnych
3.Stosunki żywiołowe
3.1.Etapy stosunków żywiołowych
4.Instytucjonalizacja stosunków kulturalnych
4.1.Początki instytucjonalizacji
4.2.Okres międzywojenny
4.3.Stosunki kulturalne po II wojnie światowej
4.4.Stosunki kulturalne w czasie zimnej wojny
4.4.1.Stosunki kulturalne w ramach systemu państw realnego socjalizmu
4.4.2.Stosunki kulturalne w Europie Zachodniej
4.4.3.Stosunki kulturalne w Ameryce
5.Stosunki między Wschodem a Zachodem
5.1.Międzynarodowe stosunki kulturalne w okresie wygasania zimnej wojny
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 2
Uwarunkowania międzynarodowej współpracy kulturalnej
Grażyna Michałowska
1.Uwagi wstępne
2.Czynnik polityczny
2.1.Wojna a kultura
2.2.Relatywizm kulturowy
2.3.Dyplomacja kulturalna
2.4.Kultura w polityce Unii Europejskiej
2.5.Polityka wobec mniejszości narodowych i etnicznych
3.Czynnik ekonomiczny
3.1.Kultura a pieniądze
4.Czynnik społeczny
4.1.Demokratyzacja życia społecznego
4.2.Demokratyzacja kultury
5.Czynnik naukowo-techniczny
5.1.Książki i prasa
5.2.Radio
5.3.Kino
5.4.Telewizja
5.5.Telewizja satelitarna
5.6.Internet
5.7.Transport i komunikacja
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 3
Podmioty międzynarodowych stosunków kulturalnych
Czesław Maj
1.Uwagi wstępne
2.Państwo
3.Organizacje międzynarodowe
4.Pozapaństwowe sieci międzynarodowej współpracy kulturalnej
Pytania
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 4
Globalizacja a kultura
Agata W. Ziętek
1.Uwagi wstępne
2.Istota procesów globalizacyjnych
3.Uwarunkowania globalizacji kultury
4.Kultura uniwersalna
5.Kultura globalna
6.Skutki globalizacji kultury
7.Reakcja na globalizację
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 5
Kultura i zjawiska dezintegracji i konfliktu
Jakub Olchowski
1.Uwagi wstępne
2.Kulturowe przesłanki konfliktów
3.Koncepcje konfliktów cywilizacyjnych
3.1.Istota konfliktów cywilizacyjnych
3.2.Koncepcje konfliktów cywilizacyjnych
4.Bezpieczeństwo kulturowe
5.Kultura strategiczna
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 6
Od dominacji kulturowej do softpower. Kultura w promocji państw
Bartosz Bojarczyk, Jakub Olchowski, Agata W. Ziętek
1.Uwagi wstępne
2.Dominacja kulturowa
3.Pozycja kulturowa państwa - wyznaczniki
4.Softpower
5.Dyplomacja publiczna
6.Podmioty dyplomacji publicznej
7.Modele dyplomacji publicznej
8.Działania promocyjne wybranych państw. Pozycja kulturowa
8.1.Wielka Brytania
8.2.Francja
8.3.Stany Zjednoczone
8.4.Rosja
8.5.Chińska Republika Ludowa
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 7
Zagraniczna polityka kulturalna Polski
Agata W. Ziętek
1.Uwagi wstępne
2.Dyplomacja publiczna Polski
3.Wymiary dyplomacji publicznej
4.Cele, priorytety i adresaci zagranicznej polityki kulturalnej
5.Struktura organizacyjna zagranicznej polityki kulturalnej
5.1.Ministerstwo Spraw Zagranicznych
5.2.Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego
5.3.Instytut Adama Mickiewicza
5.4.Międzynarodowe Centrum Kultury
6.Narzędzia i instrumenty wykorzystywane w promocji Polski
7.Polska w działaniach międzynarodowych
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 8
Regionalny poziom współpracy państw w obszarze kultury
Jakub Olchowski
1.Uwagi wstępne
2.Znaczenie kultury w procesie integracji europejskiej
3.Rada Europy - znaczenie, działania
3.1.Inne organizacje regionalne
4.Współpraca kulturalna w ramach Unii Europejskiej
4.1.Istota
4.2.Programy kulturalne
4.3.Działania finansowane z Funduszy Strukturalnych
4.4."Sieci kulturalne"
4.5.Współpraca z państwami trzecimi
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
ROZDZIAŁ 9
Instytucjonalizacja międzynarodowej współpracy kulturalnej na poziomie
globalnym
Jakub Olchowski, Agata W. Ziętek
1.Uwagi wstępne
2.Międzynarodowe organizacje rządowe i pozarządowe
2.1.Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury - UNESCO
2.2.Organizacje pozarządowe
3.Prawne podstawy współpracy międzynarodowej państw w dziedzinie kultury
3.1.Geneza działań
3.2.Ramy prawne
3.2.1.Konwencja haska o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego (1954 r.)
3.2.2.Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu
przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury (1970 r.)
3.2.3.Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturowego i naturalnego (1972
r.)
3.2.4.Konwencja dotycząca podwodnego dziedzictwa kulturalnego (2001 r.)
3.2.5.Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego (2003 r.)
3.2.6.Konwencja UNESCO w sprawie ochrony i promocji różnorodności form wyrazu
kulturowego (2005 r.)
4.Inne inicjatywy UNESCO
4.1.Dialog międzykulturowy
4.2.Nowy Ład Informacyjny
Pytania i zagadnienia
Wybrana literatura
Aneks
Konwencja o ochronie dóbr kulturalnych w razie konfliktu zbrojnego
Konwencja dotycząca środków zmierzających do zakazu i zapobiegania nielegalnemu
przywozowi, wywozowi i przenoszeniu własności dóbr kultury
Konwencja w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego
Konwencja w sprawie ochrony i promowania różnorodności form wyrazu kulturowego
Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kluturalnego
Konwencja o ochronie podwodnego dziedzictwa kulturowego
Indeks
340 stron, B5, oprawa miękka
