DOPING W SPORCIE POKRYWKA A. BUJALSKA-ZADROŻNY M. MAMCARZ A. RED. Księgarnia

Doping w sporcie

Doping w wielu krajach coraz częściej zaczyna być problemem społecznym, na tyle poważnym, że istnieje coraz większa potrzeba wdrażania programów terapeutycznych mających pomóc osobom uzależnionym od stosowania środków dopingujących. Substancji tych przybywa z roku na rok. Ich nielegalna produkcja i wprowadzanie do obrotu jest coraz częściej kontrolowane przez grupy i organizacje przestępcze. Przeciwdziałanie tej patologii polega na ciągłych zmianach regulacji sportowych i powszechnie obowiązującego prawa. Część państw wprowadza do porządku prawnego sankcje karne za łamanie reguł antydopingowych. Najbardziej zatrważający jest fakt, że wspomaganie farmakologiczne przestało dotyczyć wyłącznie zawodników profesjonalnych i coraz częściej publikowane są dane na temat wspomagania farmakologicznego wśród sportowców amatorów.

Niniejsza książka porusza różne aspekty dopingu. Także i te, które dowodzą, że nie zawsze w przypadku pozytywnego wyniku badań antydopingowych, sportowiec zasługuje na potępienie czy ostracyzm. Każdego z nas może dotyczyć niebezpieczeństwo zastosowania w dobrej wierze produktów z niedeklarowanymi w składzie substancjami, groźnymi dla zdrowia i życia. Świadomość tego problemu i jego powaga, wymaga wiedzy wśród lekarzy, farmaceutów, fizjoterapeutów, dietetyków, trenerów, sportowców, działaczy, dziennikarzy, czy też kibiców. Wzrost świadomości na temat zagrożeń związanych ze stosowaniem niedozwolonych substancji wspomagających, pomoże toczyć walkę z dopingiem, nie tylko w sporcie profesjonalnym lecz również amatorskim.

WPROWADZENIE

1. Rys historyczny 3
1.1. Defiinicja dopingu 3
1.2. Starożytność i średniowiecze 4
1.3. Czasy współczesne 6
1.4. Doping na igrzyskach olimpijskich 8
1.5. Od Bukowskiego do V Światowej Konferencji Antydopingowej 12

2. Reguły prawne 19
2.1. Defiinicja systemu reguł antydopingowych 19
2.2. Przepisy międzynarodowe 20
2.2.1. Konwencja Antydopingowa Rady Europy 21
2.2.2. Międzynarodowa konwencja o zwalczaniu dopingu w sporcie 23
2.2.3. Światowy Kodeks Antydopingowy i standardy międzynarodowe 25
2.3. Reguły prawa krajowego 28
2.3.1. Ustawa o zwalczaniu dopingu w sporcie 28
2.3.2. Ustawa o sporcie 32
2.3.3. Przepisy Polskiej Agencji Antydopingowej 33

3. Lista substancji i metod zabronionych w sporcie 37

FARMAKOLOGIA ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH

4. Środki anaboliczne 49
4.1. Steroidy anaboliczno-androgenne 49
4.1.1. Testosteron (T) 49
4.1.2. Działanie anaboliczne SAA 51
4.1.3. Endogenne SAA 52
4.1.4. Wskaźnik miotro􀏐iczno-androgenny SAA 55
4.1.5. Zastosowanie SAA w medycynie 58
4.1.6. Działania niepożądane SAA 60
4.1.7. Potencjalne korzyści ze stosowania SAA przez sportowców 63
4.2. Inne środki anaboliczne 65
4.2.1. Selektywne modulatory receptora androgenowego 65
4.2.2. Inne związki o działaniu anabolicznym 69

5. Hormony peptydowe i czynniki wzrostu 71
5.1. Erytropoetyny i środki wpływające na erytropoezę 71
5.1.1. Ogólna charakterystyka 71
5.1.2. Mechanizm działania 74
5.1.3. Potencjalne korzyści w sporcie 77
5.1.4. Zastosowanie w medycynie 78
5.1.5. Działania niepożądane 79
5.2. Hormony peptydowe i czynniki je uwalniające 80
5.2.1. Gonadotropina kosmówkowa i hormon luteinizujący 80
5.2.2. Kortykotro􀏐iny 84
5.2.3. Hormon wzrostu 86
5.3. Czynniki wzrostu i modulatory czynników wzrostu 90
5.3.1. Insulinopodobny czynnik wzrostu typu 1 91
5.3.2. Mechaniczny czynnik wzrostu 92
5.3.3. Tymozyna β4 93
5.3.4. Naczyniowo-śródbłonkowy czynnik wzrostu 93
5.3.5. Czynnik wzrostu hepatocytów 94
5.3.6. Płytkopochodny czynnik wzrostu 94
5.3.7. Czynniki wzrostu 􀏐ibroblastów 95

6. β2-mimetyki 97
6.1. Podział β2-mimetyków 97
6.2. Struktura chemiczna β2-mimetyków 98
6.3. Budowa receptora β2-adrenergicznego 99
6.4. Główne efekty biologiczne pobudzenia receptora β2-adrenergicznego 101
6.5. Regulacja odpowiedzi na β2-mimetyk 102
6.6. β2-mimetyki a doping 103
6.7. Działania niepożądane β2-mimetyków 105

7. Modulatory hormonów i metabolizmu 107
7.1. Inhibitory aromatazy 107
7.1.1. Mechanizm działania IA 108
7.1.2. Zastosowanie IA w medycynie 109
7.1.3. Zastosowanie IA w dopingu 111
7.1.4. Działania niepożądane IA 113
7.2. Selektywne modulatory receptora estrogenowego 116
7.2.1. Mechanizm działania SERMs 117
7.2.2. Zastosowanie SERMs w medycynie 118
7.2.3. Działania niepożądane SERMs 119
7.2.4. Potencjalne zastosowanie SERMs w dopingu 121
7.3. Inne substancje antyestrogenowe 124
7.3.1. Klomifen 124
7.3.2. Fulwestrant 126
7.3.3. Cyklofenil 127
7.3.4. Potencjalne zastosowanie substancji antyestrogenowych w dopingu 128
7.4. Środki zapobiegające aktywacji receptora aktywiny IIB 130
7.4.1. Rodzina receptorów dla miostatyny i aktywiny 130
7.4.2. Antagoniści receptora aktywiny IIB 132
7.4.3. Przeciwciała przeciwko receptorowi aktywiny IIB 133
7.4.4. Inhibitory miostatyny 133
7.4.5. Regulatory masy mięśniowej jako środki dopingujące 134
7.5. Modulatory metabolizmu 137
7.5.1. Pigułki wysiłku 137
7.5.2. Insulina 142
7.5.3. Meldonium 143
7.5.4. Trimetazydyna 145

8. Diuretyki i środki maskujące 149
8.1. Mechanizm działania leków moczopędnych 150
8.2. Tiazydy i leki tiazydopodobne 151
8.3. Diuretyki pętlowe 152
8.4. Inhibitory anhydrazy węglanowej 153
8.5. Diuretyki osmotyczne 154
8.6. Leki moczopędne oszczędzające potas 154
8.7. Antagoniści receptora dla aldosteronu 155
8.8. Zastosowanie leków moczopędnych 155
8.9. Działanie diuretyków w trakcie wysiłku 􀏐izycznego 156
8.10. Zastosowanie diuretyków i innych środków maskujących w dopingu 158

9. Stymulanty 161
9.1. Mechanizm działania stymulantów 163
9.1.1. Amfetamina 164
9.1.2. Kokaina 164
9.1.3. Efedryna 165
9.2. Potencjalne korzyści ze stosowania stymulantów w sporcie 165
9.3. Zastosowanie stymulantów w medycynie 167
9.4. Działania niepożądane stymulantów 169

10. Narkotyki 175
10.1. Mechanizm działania opioidów 176
10.2. Potencjalne korzyści ze stosowania opioidów w sporcie 178
10.3. Zastosowanie opioidów w medycynie 179
10.4. Działania niepożądane opioidów 181

11. Kanabinoidy 185
11.1. Mechanizm działania kanabinoidów 186
11.2 Potencjalne korzyści ze stosowania kanabinoidów w sporcie 188
11.3. Zastosowanie kanabinoidów w medycynie 190
11.4. Działania niepożądane kanabinoidów 192

12. Glikokortykoidy 199
12.1. Mechanizm działania GK 201
12.1.1. Receptor dla GK 202
12.1.2. Genomowy mechanizm działania GK 203
12.1.3. Niegenomowy mechanizm działania GK 203
12.1.4. Niegenomowy wpływ GK na metabolizm kwasu arachidonowego 205
12.1.3. Wpływ wziewnych GK na przebudowę dróg oddechowych 205
12.2. Zastosowanie GK w medycynie 206
12.3. Działania niepożądane GK 208
12.4. Potencjalne korzyści ze stosowania GK w sporcie 210

13. β-blokery 215
13.1. Adrenalina i noradrenalina 215
13.2. Działanie β-blokerów 216
13.3. β-blokery a sport 219
13.4. Działania niepożądane 220
14. Manipulacje krwią i jej składnikami 223
14.1. Mechanizm działania 224
14.2. Potencjalne korzyści w sporcie 225
14.3. Zastosowanie w medycynie 227
14.4. Działania niepożądane 228

15. Manipulacje chemiczne i fiizyczne 231
15.1. Zamiana moczu 232
15.2. Manipulacje chemiczne 235
15.3. Infuzje i iniekcje dożylne 237

16. Doping genowy i komórkowy 241
16.1. Geny aktywności 􀏐izycznej 242
16.1.1. Wytrzymałość 244
16.1.2. Siła skurczu mięśni i szybkość 245
16.1.3. Struktura ścięgien i ryzyko kontuzji 246
16.1.4. Uwarunkowania psychologiczne 247
16.2. Terapia genowa 247
16.3. Doping genowy 249

STANDARDY ŚWIATOWEJ AGENCJI ANTYDOPINGOWEJ (WADA)

17. Kontrola dopingu 253
17.1. Ogólny zarys postępowania 254
17.2. Etapy kontroli 257
7.2.1. Planowanie kontroli 257
17.2.2. Powiadamianie zawodnika wytypowanego do kontroli 258
17.2.3. Przygotowanie sesji pobierania próbek 262
17.2.4. Pobieranie próbek 264
17.2.5. Czynności po pobraniu próbek 268
17.2.6. Transport próbek 269
17.2.7. Analiza laboratoryjna 269
17.2.8. Zarządzanie wynikami badań 274

18. Wyłączenia dla celów terapeutycznych 277
18.1. Komitet ds. Wyłączeń dla Celów Terapeutycznych 278
18.2. Warunki przyznania TUE 278
18.3. Retroaktywne TUE 281
18.4. Składanie wniosków o TUE 282
18.5. Decyzje Komitetu TUE 284

19. Badania laboratoryjne 287
19.1. Analityka środków dopingujących 287
19.1.1. Postępowanie z próbkami 288
19.1.2. Techniki analityczne 289
19.1.3. Zakres badań 289
19.1.4. Najczęściej wykrywane substancje dopingujące 292
19.2. Organizacja laboratorium antydopingowego 295
19.2.1. Wymagania akredytacyjne 296
19.2.2. Polskie Laboratorium Antydopingowe 299
19.3. Paszport biologiczny sportowca 303
19.3.1. Koncepcja paszportu biologicznego sportowca 304
19.3.2. Moduł hematologiczny 306
19.3.3. Moduł steroidowy 308
19.3.4. Moduł endokrynologiczny 311
19.4. Alternatywny materiał biologiczny 314
19.4.1. Ślina 315
19.4.2. Włosy 317
19.4.3. Paznokcie 322

MEDYCZNE ASPEKTY STOSOWANIA ŚRODKÓW DOPINGUJĄCYCH

20. Kardiologiczne aspekty stosowania środków dopingujących 329
20.1. Steroidy anaboliczno-androgenne 329
20.2. Erytropoetyna 332
20.3. Hormon wzrostu i insulinopodobny czynnik wzrostu 333
20.4. β2-mimetyki 333
20.5. Diuretyki 334
20.6. Środki pobudzające 334

21. Wybrane endokrynologiczne aspekty stosowania środków dopingujących 337
21.1. Epidemiologia stosowania SAA 338
21.2. Sposób stosowania SAA 339
21.3. Rozpoznawanie i potwierdzanie stosowania SAA 340
21.4. Wskaźnik T/E 341
21.5. Testosteron w rywalizacji sportowej kobiet 342
21.6. Powikłania dopingu SAA 343
21.6.1. Powikłania sercowo-naczyniowe 343
21.6.2. Powikłania neuroendokrynne u mężczyzn 344
21.6.3. Powikłania neuroendokrynne u kobiet 345
21.6.4. Powikłania psychiatryczne 345
21.6.5. Powikłania wątrobowe 347
21.6.6. Powikłania mięśniowo-szkieletowe 347
21.6.7. Powikłania nerkowe 348
21.6.8. Powikłania immunologiczne 348
21.6.9. Powikłania dermatologiczne 348
21.7. Leczenie uzależnienia od SAA 348
21.8. Inne hormony uznane za środki dopingujące 350

22. Diabetogenne działanie środków dopingujących 353
22.1. Aktywność 􀏐izyczna a cukrzyca 353
22.2. Doping a ryzyko wystąpienia cukrzycy 355
22.3. Wpływ środków dopingujących na przebieg cukrzycy 357
22.4. Insulinoterapia sportowca z cukrzycą 359

23. Postępowanie ze sportowcami z zaburzeniami rozwoju płciowego 363
23.1. Płeć a rywalizacja sportowa – aspekty historyczne 364
23.2. Transpłciowość a sport 366
23.3. Diagnostyka i leczenie zespołu dezaprobaty płci w świetle wytycznych WADA 368

24. Leki psychotropowe a doping 371
24.1. Układy monoaminoergiczne 371
24.1.1. Układ serotoninergiczny 372
24.1.2. Układ dopaminergiczny 373
24.1.3. Układ noradrenergiczny 373
24.2. Wpływ neuroprzekaźników monoaminowych na wysiłek i zmęczenie 373
24.3. Substancje psychoaktywne w sporcie 375
24.3.1. Kanabinoidy 377
24.3.2. Substancje pobudzające 378
24.4. Leki przeciwdepresyjne a zdolności wysiłkowe 380
24.5. Leki przeciwpsychotyczne w sporcie 387

25. Leczenie astmy a doping 391
25.1. Leczenie astmy w świetle przepisów antydopingowych 392
25.2. Wpływ leczenia astmy na zdolność do wysiłku – kontrowersje i rzeczywistość 394
25.3. Zbyt pochopne rozpoznawanie astmy u sportowców? 396

26. Problem dopingu w praktyce lekarza medycyny sportowej 401
26.1. Sportowcy amatorzy a doping 401
26.2. Sportowcy wyczynowi a doping 402
26.2.1. Otwarty charakter listy WADA 403
26.2.2. Leki i suplementy diety 405
26.2.3. Wyłączenia dla celów terapeutycznych 406

VARIA

27. Doping nieświadomy 411
27.1. Suplementy diety zanieczyszczone lub zafałszowane środkami dopingującymi 412
27.1.1. Przypadek Jakuba Wawrzyniaka 413
27.1.2. Przypadek Konrada Bukowieckiego 415
27.2. Minimalizowanie ryzyka pozytywnych wyników badań antydopingowych 416
27.3. Substancje zabronione w produktach spożywczych pochodzenia roślinnego 418
27.4. Środki anaboliczne w produktach pochodzenia zwierzęcego 420
27.4.1. Przypadek Adama Seroczyńskiego 421
27.5. Bierne palenie 423
27.6. Metabolizm substancji dozwolonych do zabronionych 424

28. Doping a zdrowie publiczne 429
28.1. Doping w sporcie amatorskim 430
28.2. Wspomaganie żywieniowe osób o wysokiej aktywności 􀏐izycznej 431
28.3. Rynek produktów spożywczych dla sportowców w Polsce 432
28.4. Negatywne skutki zdrowotne dopingu 435
28.5. Doping mózgu 436

29. Toksykologia środków dopingujących 439
29.1. Klasyczne środki dopingujące 440
29.2. Nowe związki psychoaktywne 442
29.2.1. Syntetyczne kanabinoidy 442
29.2.2. Syntetyczne katynony 444
29.2.3. Pochodne fenyloetyloaminy 445
29.2.4. Pochodne tryptaminy i piperazyny 446
29.2.5. Pochodne opiatów 447

30. Przestępczość farmaceutyczna a doping 451
30.1. Historia walki z przestępczością farmaceutyczną 452
30.2. Zorganizowana przestępczość farmaceutyczna a przestępczość narkotykowa 459
30.3. Nielegalne i sfałszowane steroidy anaboliczno-androgenne 460
30.4. Sfałszowane suplementy diety i odżywki dla sportowców 462
30.5. Ustawodawstwo związane ze zwalczaniem przestępczości farmaceutycznej 465

31. Krwawe opowieści, czyli dziennikarstwo na dopingu 469

Skorowidz 477

486 stron, Format: 15.0x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.