Kliniczna psychologia
sądowa
Oddajemy
do rąk Czytelników pierwszy tak kompleksowy podręcznik
klinicznej psychologii sądowej, rozumianej jako aplikacyjna
subdyscyplina psychologii zajmująca się zagadnieniami klinicznymi
występującymi w kontekstach prawnych. Przymiotnik
„kliniczna” w tytule książki oznacza, że
teoretyczne, metodologiczne i praktyczne problemy psychologii sądowej
ujęto przez pryzmat osiągnięć ogólnej aktualnej wiedzy z
zakresu psychologii klinicznej.
Publikacja
stanowi kompendium wiedzy na temat:
- związków
psychologii i prawa, a zwłaszcza roli psychologa i psychologii w
procesie stosowania prawa. Autorki zaprezentowały dotychczasowy dorobek
psychologii sądowej i status tej dyscypliny oraz opisały
zarówno tradycyjne, jak i nowe obszary wykorzystania
psychologii w prawie karnym i cywilnym.
- zachowania człowieka w
aspekcie jego trójpoziomowej organizacji (biologicznej,
społeczno-kulturowej i psychologicznej), a także psychologii zaburzeń
zachowania u osób dorosłych oraz zaburzeń psychicznych
dzieci i młodzieży, opisanych w systemach klasyfikacyjnych ICD-10 oraz
DSM-5.
- diagnozy psychologicznej w
psychologii sądowej. Autorki omówiły standardy i modele
diagnozy, a także opisały kompetencje psychologa-biegłego sądowego wraz
z etycznymi zasadami postępowania psychologa sądowego jako praktyka i
badacza.
- procesów i
mechanizmów motywacyjnych dorosłych sprawców
przestępstw. Opisano tu kryteria niepoczytalności z perspektywy
psychologicznej, a także wybrane zaburzenia psychiczne i stany
kliniczne, które mogą stanowić przesłanki stwierdzenia
zniesionej poczytalności i poczytalności ograniczonej. Autorki
przybliżają problematykę przestępczości seksualnej zarówno
wobec dorosłych, jak i dzieci, charakterystykę sprawców
psychopatycznych, opisują związek między zachowaniami agresywnymi a
zaburzeniami psychicznymi oraz psychologiczne mechanizmy zachowania
sprawców i ofiar przemocy domowej.
- klinicznych
wymiarów funkcjonowania świadków w procesie
składnia zeznań. Omówiono przyczyny i mechanizmy powstawania
zniekształceń w zeznaniach świadków, opisano zjawiska
sugestii i sugestialności, efekt dezinformacji, fałszywe wspomnienia i
fałszywe przyznanie się do winy. Autorki przybliżają także problemy
klinicznej diagnozy szczerości zeznań świadka.
- psychologicznego
funkcjonowania nieletnich. Opisano tu indywidualne czynniki
uwarunkowania kryminogenezy, opisano także mało dotychczas znane
przejawy agresji nieletnich w świecie wirtualnym, w tym mowę nienawiści
i hejt, cyberbullying i seksting.
- możliwości wykorzystania
klinicznej psychologii sądowej w obszarze prawa rodzinnego i cywilnego,
w sprawach dotyczących m.in.: rozwodu, wykonywania władzy
rodzicielskiej, wpływu zaburzeń osobowości i zaburzeń psychicznych
rodziców/opiekunów na ich kompetencje
wychowawcze, zdolności do podejmowania czynności prawnych oraz mobbingu.
- form pomocy psychologicznej
udzielanej osobom (ofiarom, sprawcom, małżonkom) uwikłanym w sprawy
sądowe.
- Recenzowana książka jest
oryginalnym i ambitnym przedsięwzięciem wydawniczym. Jej podstawowym
celem jest zapoznanie polskiego czytelnika z klinicznym kontekstem
opiniowania sądowo-psychologicznego, czyli z tą wiedzą psychologiczną,
która odnosi podstawowe zadania psychologii sądowej do
ogólnego stanu wiedzy psychologicznej. Ta ostatnia jest
niezbędna do tego, aby psycholog sądowy wykonywał swoje opiniodawcze
zadania rzetelnie i trafnie, zgodnie ze stanem psychologii jako wiedzy
i nauki. (…) Praca ma charakter zarówno
wieloaspektowy jak i kompletny. Ujęcie wszelkich klinicznych
aspektów psychologii sądowej w jednej pozycji wydawniczej
jest bezcenne, zarówno dla praktyków
psychologów sądowych, jak i osób zajmujących się
naukowym wymiarem wspomnianego działu psychologii.
W
polskich warunkach recenzowana książka jest z jednej strony unikatowa i
pionierska, z drugiej – bardzo ważna praktycznie. Autorki
wypełniły istotną lukę wydawniczą, wzbogacając wkład
psychologów w konceptualizację i operacjonalizację pojęć
składających się na kliniczną psychologię sądową.
Z
recenzji prof. dr. hab. Józefa K. Gierowskiego
Wprowadzenie
Rozdział 1
Psychologia
a prawo
1.1. Związki psychologii i prawa
1.2. Funkcje i zadania psychologa w polskim systemie prawa
1.2.1. Obszary współpracy psychologa z organami wymiaru
sprawiedliwości w postępowaniu karnym i cywilnym
1.2.2. Funkcje psychologa w postępowaniu karnym i cywilnym
1.2.3. Wymagania stawiane psychologom w procesie stosowania prawa
1.3. Tradycyjne i nowe obszary wykorzystania psychologii w procesie
stosowania prawa
1.3.1. Psychologia a prawo karne
1.3.2. Psychologia a sprawy nieletnich
1.3.3. Psychologia a sprawy rodzinne i opiekuńcze
1.3.4. Psychologia a sprawy cywilne
Rozdział 2
Mechanizmy
zachowania. Przyczyny i czynniki ryzyka zaburzeń zachowania
2.1. Zachowanie człowieka
2.2. Mechanizmy regulujące zachowanie człowieka
2.2.1. Wychodząc od korzeni - biologia zachowania
2.2.2. Środowiskowe czynniki kształtowania zachowania - kultura i
społeczeństwo
2.2.3. Psychologiczne mechanizmy zachowania
2.3. Zaburzenia zachowania
2.4. Trójwymiarowa perspektywa uwarunkowań zachowań
agresywnych
2.4.1. Perspektywa neurobiologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych
2.4.2. Perspektywa społeczno-kulturowa uwarunkowań zachowań agresywnych
2.4.3. Perspektywa psychologiczna uwarunkowań zachowań agresywnych
Rozdział 3
Diagnoza
psychologiczna
3.1. Przedmiot i modele diagnozy
3.2. Standardy procesu diagnozy klinicznej w psychologii sądowej
3.2.1. Ustalenie zagadnień prawnych
3.3. Diagnoza psychologiczna w obszarze stosowania prawa
3.3.1. Konteksty diagnozowania i diagnozy w sprawach nieletnich
3.3.2. Diagnoza psychologiczna i jej aspekty w przestępstwach z użyciem
przemocy
3.3.3. Obszary diagnozowania i diagnozy w sprawach rodzinnych i
opiekuńczych
3.4. Kompetencje psychologa - biegłego sądowego
3.4.1. Kompetencje w zakresie etyki
Rozdział 4
Kliniczna
psychologia sądowa w prawie karnym - dorośli sprawcy przestępstw
4.1. Diagnoza procesów motywacyjnych i struktur psychicznych
w opiniowaniu o stanie zdrowia psychicznego
4.1.1. Poczytalność, poczytalność ograniczona i niepoczytalność
4.1.2. Tryb powoływania biegłych psychologów i zasady
budowania opinii w sprawach dotyczących stanu zdrowia podejrzanego
(oskarżonego)
4.1.3. Kryteria oceny poczytalności w perspektywie psychologicznej
4.1.4. Poczytalność i motywacja do popełnienia przestępstwa
4.1.5. Zaburzenia psychiczne i stany kliniczne jako przesłanki
rozeznania zniesionej poczytalności i poczytalności ograniczonej
4.1.6. Kilka uwag o wyborze metod diagnozy psychologicznej w procesie
opiniowania na temat zdrowia psychicznego
4.2. Analiza procesów i mechanizmów regulacyjnych
sprawców przestępstw seksualnych
4.2.1. Przemoc seksualna wobec osób dorosłych i dzieci
4.2.2. Sprawcy przestępstw seksualnych wobec osób dorosłych
i dzieci - próby typologii
4.2.3. Regulacja zachowania sprawców przestępstw seksualnych
4.3. Funkcjonowanie sprawców psychopatycznych
4.4. Zabójstwa i przestępstwa agresywne a schizofrenia
4.4.1. Społeczne przekonania i naukowe doniesienia na temat
schizofrenii i skłonności do przestępstw
4.4.2. Motyw zabójstwa a zaburzenie psychiczne
4.4.3. Agresja u osób ze schizofrenią
4.4.4. Schizofrenia a psychopatia
4.4.5. Spektrum schizofrenii: zaburzenia urojeniowe a zachowania
agresywne
4.5. Psychologiczne mechanizmy zachowania sprawców i ofiar
przemocy w rodzinie
4.5.1. Mężczyzna-sprawca przemocy. Osobowościowa kategoryzacja
(typologia) sprawców
4.5.2. Specyfika i motywy przemocy stosowanej przez kobiety.
Charakterystyka sprawczyń
4.5.3. Relacje przemocy. Model uzależnienia
Rozdział 5
Kliniczne
wymiary funkcjonowania świadków w procesie składania zeznań
5.1. Przyczyny powstawania zniekształceń w zeznaniach
świadków
5.2. Faza kodowania informacji
5.2.1. Stres i afekt
5.2.2. Alkohol
5.3. Faza przypominania informacji
5.3.1. Rozpoznawanie/identyfikacja
5.3.2. Odtwarzanie/reprodukcja
5.3.3. Zaburzenia funkcjonowania pamięci
5.3.4. Odtwarzanie: metody przesłuchania
5.3.5. Odtwarzanie: portret pamięciowy
5.4. Mechanizmy powstawania zniekształceń w zeznaniach
świadków
5.4.1. Sugestia i sugestialność
5.4.2. Efekt dezinformacji
5.4.3. Fałszywe wspomnienia i fałszywe przyznania do winy
5.5. Kliniczne aspekty składania zeznań przez świadków
szczególnych
5.5.1. Świadkowie w wieku senioralnym
5.5.2. Świadkowie małoletni
5.5.3. Świadkowie z diagnozą zaburzeń ze spektrum autyzmu
5.6. Kliniczna diagnoza szczerości zeznań świadka
5.6.1. Ocena prawdziwości zeznań (SVA)
Rozdział 6
Kliniczny
wymiar dysfunkcji w zachowaniu osób nieletnich
6.1. Psychologiczne, społeczne i neurofizjologiczne uwarunkowania
kryminogenezy i przestępczości nieletnich
6.1.1. Czynniki indywidualne: neurofizjologia
6.1.2. Czynniki indywidualne: regulacja emocjonalna
6.1.3. Czynniki społeczne: środowisko rodzinne i status socjoekonomiczny
6.1.4. Czynniki społeczne: środowisko szkolne i osiągnięcia szkolne
6.1.5. Czynniki społeczne: rówieśnicy
6.1.6. Czynniki społeczne: gry komputerowe
6.2. Przestępczość nieletnich w świecie wirtualnym
6.2.1. Mowa nienawiści i hejt
6.2.2. Bullying i cyberbullying w środowisku rówieśniczym
6.2.3. Seksting
Rozdział 7
Kliniczna
psychologia sądowa w prawie rodzinnym i cywilnym
7.1. Problemy w rodzinie a opieka nad dzieckiem
7.1.1. Choroba przewlekła w rodzinie
7.1.2. Ubóstwo, marginalizacja, wykluczenie społeczne
7.1.3. Przemoc wobec dziecka w rodzinie
7.1.4. Alkohol w rodzinie
7.1.5. Relacje między rodzicami a dziećmi
7.1.6. Konflikty między rodzicami a agresja dzieci
7.1.7. Status socjoekonomiczny rodziny
7.2. Zaburzenia osobowości i zaburzenia psychiczne
rodziców/opiekunów a ich kompetencje wychowawcze
7.2.1. Systemowe i psychodynamiczne ujęcie diagnozy zaburzeń osobowości
w opiniodawstwie w sprawach rodzinnych i opiekuńczych
7.3. Rozwód jako sytuacja traumatyczna
7.3.1. Małżeństwo w konflikcie
7.3.2. Fazy rozpadu relacji małżeńskiej
7.3.3. Problemy psychologiczne dorosłych w sytuacji rozwodu. Skutki
rozwodu dla obojga partnerów
7.3.4. Sytuacja psychologiczna dziecka doświadczającego rozstania
rodziców - aspekty kliniczne
7.4. Kliniczne aspekty opiniodawstwa sądowo-psychologicznego na gruncie
prawa cywilnego
7.4.1. Ocena kliniczna przesłanek ubezwłasnowolnienia
7.4.2. Wybrane wady oświadczeń woli z perspektywy psychologicznej
7.4.3. Diagnoza stanu psychicznego osoby sporządzającej testament
7.4.4. Diagnoza psychologiczna w sprawach o zadośćuczynienie i
odszkodowanie
7.4.5. Przyczyny i konsekwencje mobbingu - diagnoza psychologiczna w
sprawach z zakresu prawa pracy
Rozdział 8
Podstawy
interwencji psychologicznej i terapii w sprawach sądowych
8.1. Psychokorekcja zaburzeń zachowania sprawców przemocy
8.1.1. Przemoc i krótka historia systemowych
sposobów jej przeciwdziałania
8.1.2. Motywacja i możliwości zmiany zachowania osób
stosujących przemoc
8.1.3. Skuteczność kary jako środka do zmiany zachowań przemocowych
8.1.4. Programy korekcyjno-edukacyjne i psychologiczno-terapeutyczne
dla osób stosujących przemoc w rodzinie
8.1.5. Ewaluacje oddziaływań korekcyjnych i terapeutycznych dla
osób stosujących przemoc w rodzinie
8.2. Rehabilitacja psychologiczna dla sprawców przestępstw
doświadczających zaburzeń psychicznych
8.2.1. Podmioty, w których są realizowane izolacyjne środki
zabezpieczające, oraz organizacja procesu leczenia
8.2.2. Rehabilitacja psychiatryczna a warunki izolacji
8.2.3. Sytuacja społeczno-psychologiczna oddziału psychiatrii sądowej
8.2.4. Sposoby rehabilitacji psychologicznej w warunkach
oddziałów psychiatrii sądowej
8.2.5. Okresowe opinie o stanie zdrowia i szacowanie ryzyka powrotu do
przestępstw
8.3. Pomoc psychologiczna ofiarom przestępstw
8.3.1. Koncepcja zaburzeń traumatycznych. Motywowanie do zmian
8.3.2. Formy pomocy psychologicznej dorosłym ofiarom przemocy
8.3.3. Psychoterapia dorosłych ofiar przemocy
8.3.4. Oddziaływania terapeutyczne wobec dzieci
8.4. Terapia w sytuacji okołorozwodowej
Literatura cytowana
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy
O Autorkach
1053
strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka