W RELACJI STUDIA Z PSYCHOLOGII KLINICZNEJ DZIECKA 30 LAT PÓŹNIEJ ŚWIĘCICKA M. RED. Księgarnia

W relacji

Studia z psychologii klinicznej dziecka 30 lat później

Piąty tom serii wydawniczej Psychologia Kliniczna Dziecka i Rodziny, praca zbiorowa. Książka składa się z 9 rozdziałów dotyczących różnych aspektów prawidłowego i zakłóconego rozwoju dziecka przedstawionych w kontekście relacji. Autorzy uznają przyjęcie perspektywy relacji za kluczowe dla współczesnego modelu myślenia i pracy dziecięcego psychologa klinicznego, ponieważ pozwala dostrzec złożoność funkcjonowania dziecka oraz środowiska, w którym się ono rozwija. Pojęcie relacji rozumiane jest tu szeroko i odnosi się zarówno do więzi między dzieckiem a rodzicami, jak i kontaktu dziecka oraz jego opiekunów z psychologiem (psychoterapeutą), a także relacji psychologii klinicznej dziecka z innymi obszarami nauki. Najwięcej miejsca poświęcono relacjom dziecka z rodzicami, które w świetle aktualnej wiedzy mają decydujące znaczenie dla rozwoju.

Streszczenia rozdziałów

1. Rozwojowe zaburzenie koordynacji. Psychologia kliniczna dziecka w relacji z innymi obszarami nauki
Agnieszka Maryniak
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Ostatnie 30 lat to okres intensywnego rozwoju neuronauki i genetyki. Postępy obu dziedzin wpływają na psychologię kliniczną dziecka, co skłania do rozważań nad wzajemnymi relacjami tych obszarów nauki i praktyki klinicznej. Zagadnienie to przedstawiono na przykładzie jednego z częstszych zaburzeń neurorozwojowych, jakim jest rozwojowe zaburzenie koordynacji (DCD). Wciąż poszukuje się genetycznych uwarunkowań i korelatów mózgowych DCD. Jednak wyniki badań genetycznych i neuroobrazowych nie przybliżają do rozumienia procesów związanych z rozwojem dzieci z zaburzeniami koordynacji, znaczenia doświadczanych trudności ruchowych dla rozwoju innych sfer (w tym języka), kształtowania się poczucia własnej skuteczności – to obszar refleksji psychologii klinicznej.

2. Rozważania o rozwijaniu kompetencji dzieci w relacji z rodzicami i terapeutą
Małgorzata Święcicka
Wydział Psychologii Uniwersytet Warszawski
W rozdziale przedstawiono rozważania nad oczekiwaniami dorosłych dotyczącymi kompetencji, jakie powinny osiągnąć dzieci, oraz efektywnością różnych sposobów ich doskonalenia. Odwołując się do teorii, wyników badań i własnych doświadczeń w pracy klinicznej, autorka wskazuje, że współcześnie szczególnie ważne jest rozwijanie kompetencji samoregulacyjnych dziecka jako tych, od których zależy radzenie sobie w różnych sytuacjach w zmieniającym się świecie. Dowodzi również, że w relacji dorosły – dziecko istnieje znaczący potencjał do wykorzystania w toku rozwoju kompetentnej osoby. Z tego punktu widzenia analizuje relacje rodzice – dziecko w sytuacjach codziennych i edukacyjnych oraz relacje terapeuta – dziecko. W rozdziale podkreślono rolę dorosłego w kształtowaniu u dziecka wewnętrznej, podmiotowej motywacji do rozwoju oraz potrzebę tworzenia optymalnych warunków do rozwijania kompetencji z uwzględnieniem gotowości dziecka do korzystania z dostarczanych mu doświadczeń.

3. Trudności w funkcjonowaniu społecznym dzieci z ADHD w świetle badań nad zdolnościami mentalizacyjnymi
Małgorzata Woźniak-Prus
Akademia Pedagogiki Specjalnej im. M. Grzegorzewskiej
Objawy ADHD wpływają zakłócająco na wszystkie sfery funkcjonowania dzieci z tym zaburzeniem. Stosunkowo najmniej poznanym – choć niezwykle ważnym z perspektywy praktycznej – obszarem nieprawidłowości są obserwowane u większość osób z ADHD problemy w sferze kontaktów społecznych. Dotychczasowe próby znalezienia mechanizmu powstawania tego rodzaju trudności skupiały się przede wszystkim na dezorganizującym wpływie charakterystycznej dla tego zaburzenia triady objawów. Nie wyjaśniono jednak całego spektrum problemów w relacjach społecznych doświadczanych przez dzieci i dorosłych z ADHD. Część badaczy i klinicystów wskazuje na występowanie u osób z tym zaburzeniem nieprawidłowości w zakresie poznania społecznego, szczególnie zdolności mentalizacyjnych. W rozdziale tym omówiono trudności w funkcjonowaniu społecznym dzieci z ADHD w odniesieniu do wyników badań dotyczących kształtowania się teorii umysłu. Przedstawiono także dane dotyczące indywidualnych i społecznych uwarunkowań rozwoju zdolności mentalizacyjnych, które wydają się szczególnie ważne z perspektywy specyfiki tego zaburzenia neurorozwojowego. Zrozumienie mechanizmów powstawania trudności osób z ADHD w relacjach społecznych może pomóc w znalezieniu skutecznych form pomocy zarówno dla dzieci z tym zaburzeniem, jak i dla ich rodziców.

4. Co analiza relacji w triadzie matka – ojciec – dziecko wnosi do rozumienia problemów dzieci zagrożonych zaburzeniami rozwoju i ich rodziców?
Grażyna Kmita
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Zakład Wczesnej Interwencji Psychologicznej, Instytut Matki i Dziecka
Rozdział poświęcony jest relacji rodzice – dziecko. Autorka krótko opisuje związki relacji z rozwojem dziecka, a następnie podejmuje próbę odpowiedzi na dwa podstawowe pytania: Jakich doświadczeń dostarczają interakcje z udziałem obojga rodziców i jakie kompetencje rozwijają u dziecka? Co wnosi analiza interakcji w triadzie w rozumienie problemów dzieci zagrożonych zaburzeniami rozwoju i dlaczego warto uwzględniać oba typy interakcji: diadyczny i triadyczny? Autorka próbuje wykazać, że sytuacja interakcji dziecka z obojgiem rodziców jest pod wieloma względami szczególna. Od interakcji diadycznej odróżnia ją między innymi to, że niemowlę może w niej uczestniczyć na co najmniej dwa sposoby: jako aktywny uczestnik oraz jako uczestniczący obserwator. W rozważaniach uwzględniona jest zarówno perspektywa dziecka, jak i rodziców, a ponadto różne możliwe „struktury uczestniczenia”, jak „diada w ramach triady” oraz „diada poza triadą”. Autorka przedstawia również propozycję wykorzystania analizy interakcji triadycznych i diadycznych w pracy psychologa, argumentując, że pozwoli to na lepsze rozumienie zarówno trudności, jak i mocnych stron funkcjonowania dzieci z problemami rozwojowymi i ich rodzin w całej złożoności i z uwzględnieniem możliwych powiązań. Ilustrację kliniczną stanowi analiza interakcji w triadzie matka – ojciec – niemowlę ze skrajnym wcześniactwem.

5. Rola karmienia w relacji matka – dziecko
Joanna Radoszewska
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Karmienie i przyjmowanie jedzenia jest ważnym elementem wymiany emocjonalnej w relacji między matką a dzieckiem. W rozdziale opisano specyficzne funkcje, jakie może pełnić karmienie w kształtowaniu się reprezentacji siebie jako matki, oraz jego znaczenie dla prawidłowego rozwoju dziecka. Przyjęto założenie, że patologia karmienia i odżywiania się może być postrzegana jako efekt zaburzenia wczesnej relacji matka – dziecko. Przedstawiono dane empiryczne i kliniczne dotyczące relacji karmienia matka – dziecko leczone z powodu otyłości oraz matka z zaburzeniami odżywiania – dziecko odmawiające jedzenia.

6. Specyfika relacji dziecko – ojciec i jej znaczenie dla rozwoju dziecka z perspektywy zmian kulturowych przełomu XX i XXI wieku
Małgorzata Gambin
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
W rozdziale omówiono wyzwania i trudności, z jakimi mierzą się współcześni ojcowie, oraz ukazano znaczenie relacji dziecko – ojciec dla rozwoju dziecka. Ojcowie pełnią najczęściej ważną rolę w zachęcaniu dziecka do eksploracji, podejmowania ryzyka, pokonywania przeszkód i trudności oraz samodzielnego rozwiązywania problemów. Jednak z badań prowadzonych w rodzinach nietradycyjnych wynikają dwa wnioski. Po pierwsze, że rodzice niezależnie od płci mogą pełnić role tradycyjnie przypisane mężczyźnie (zachęcanie do eksploracji i podejmowania ryzyka) lub kobiecie (zapewnienie opieki, okazywanie troski, kojenie negatywnych emocji). Po drugie, że dla rozwoju dziecka najważniejsze – niezależnie od struktury i podziału ról w rodzinie – jest to, aby relacje z obojgiem rodziców były bliskie i ciepłe. Dlatego nie tylko matki, lecz także ojcowie powinni uczestniczyć w interwencjach psychologicznych ukierunkowanych na udzielenie pomocy dziecku i rodzinie. Autorka wymienia bariery utrudniające ojcom udział w tego rodzaju interwencjach oraz wskazuje strategie, które mogą być pomocne w angażowaniu ojców we współpracę z psychologami.

7. Różnice między kobietami i mężczyznami w zakresie trudności z regulowaniem emocji. Rola niekorzystnych doświadczeń z dzieciństwa
Małgorzata Dragan
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
U kobiet częściej niż u mężczyzn występują zaburzenia depresyjne i lękowe. Na tej podstawie przypuszcza się, że kobiety mogą także częściej mieć specyficzne problemy z regulowaniem emocji. Z badań własnych autorki, którymi objęto łącznie 500 osób, wynika, że kobiety częściej niż mężczyźni nie akceptują doświadczanych przez siebie negatywnych emocji i mają niższe poczucie skuteczności w regulowaniu ich. Trudności z regulacją emocji są ogólnie wiązane z niekorzystnymi doświadczeniami z dzieciństwa. Jednak w przypadku dziewcząt i kobiet zwraca uwagę zwiększona wrażliwość na stresory społeczne, która może być de facto odpowiedzialna za podatność na zaburzenia depresyjne i lękowe. Wyniki badań własnych autorki potwierdziły, że niekorzystne doświadczenia w relacji z rodzicami ogółem wiążą się z trudnościami z regulowaniem emocji w grupie kobiet. W grupie mężczyzn nie ujawniły takiej zależności. Analizy dotyczące poszczególnych doświadczeń wykazały, że problemy alkoholowe ojca pozwalają przewidzieć występowanie trudności z regulacją emocji u mężczyzn, a częste kłótnie rodziców i problemy alkoholowe ojca – u kobiet. Uzyskane wyniki można interpretować w odniesieniu do różnic biologicznych i związanych z rolami płciowymi. Przyszłe badania powinny w większym stopniu uwzględniać zagadnienie współoddziaływania czynników ryzyka wystąpienia trudności z regulowaniem emocji.

8. Dziedziczone rany czy dziedziczone blizny? Transgeneracyjny przekaz traumy
Katarzyna Schier
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Rozdział poświęcony jest problematyce międzypokoleniowego przekazu traumy. Autorka przedstawia definicję urazu psychicznego (traumy) oraz zaburzenia po stresie traumatycznym. Na podstawie wyników badań charakteryzuje sposób funkcjonowania psychicznego osób, które w dzieciństwie doświadczyły zdarzeń traumatycznych związanych z II wojną światową. Omawia konsekwencje traumy wojennej matek dla pokolenia ich dzieci i wnuków. W analizie odwołuje się do kilku perspektyw – prezentuje wyniki badań z obszaru epigenetyki, neuronauki oraz teorii przywiązania i teorii psychodynamicznych. Przedstawiane tezy ilustruje hipotetycznymi przykładami historii dwóch dziewczynek – Polki i Żydówki. Przykłady autorka skonstruowała na podstawie danych zebranych w czasie swojej 30-letniej praktyki klinicznej. Rozdział kończą refleksje nad tym, jak pomóc osobom, których funkcjonowanie wiąże się z dziedziczeniem traumy przodków.

9. Obecność postmodernizmu w psychoterapii
Szymon Chrząstowski
Wydział Psychologii, Uniwersytet Warszawski
Idee postmodernistyczne doprowadziły do powstania nowych szkół terapeutycznych bazujących na sposobie ujmowania psychoterapii odmiennym niż ten odwołujący się do modernizmu. W rozdziale omówiono wybrane główne cechy terapii postmodernistycznych: rolę języka, niewiedzenie, zaciekawienie, wieloobraz, dialog, opowieści. Obok terapii wykorzystujących idee postmodernistyczne wciąż jednak rozwijają się intensywnie terapie modernistyczne. Przykładem jest praktyka oparta na danych naukowych (evidence-based practice), której założenia szczególnie silnie kontrastują z ideami postmodernistycznymi, a jednocześnie nawiązują do dorobku psychologii klinicznej. W pierwszej części rozdziału porównano modernizm i postmodernizm w psychoterapii. W części drugiej omówiono pytania, jakie z zestawienia obu podejść wynikają dla praktyki psychoterapeutycznej. Postawiono też tezę, że współczesny psychoterapeuta – zwłaszcza będący psychologiem klinicznym – w swojej praktyce powinien odwoływać się zarówno do postmodernizmu, jak i do modernizmu.

184 strony, Format: 16.0x23.0cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.