Jak powstaje ludzki mózg
Od zapłodnienia do narodzin
Ta książka jest kroniką nauki,
która doprowadziła nas do obecnego stanu wiedzy o
rozwijającym się mózgu.
Matka bawi się paluszkami swojego nowo narodzonego dziecka. Wpatrując
się w lśniące oczy maluszka, mówi: „Moja maleńka,
jesteś po prostu niesamowita!”. Dziecko jest z jej ciała, a
jednak jest zupełnie unikalne. Ma własne palce i błyszczące oczy, a
także swój własny umysł. Jego mózg dobrze chroni
czaszka, więc matka nie może go zobaczyć i podziwiać. A jest naprawdę
cudowny – żywy, szumiący superkomputer z miliardami
elektrycznie aktywnych, rozciągniętych komórek zwanych
neuronami, które tworzą między sobą biliony plastycznych
połączeń. Od razu po urodzeniu mózg jest przygotowany do
gromadzenia i przechowywania istotnych informacji o świecie, i do
wykorzystywania tych informacji przy podejmowaniu wszelkiego rodzaju
decyzji, nawet jeśli dziecko nadal potrzebuje stałej opieki
rodziców. Jego mózg ma moc integrowania instynktu
i doświadczenia, bycia ciekawskim, zapuszczania się na nieznane tereny,
eksperymentowania i wymyślania, dotykania nowych tekstur i przeżywania
nowych emocji. Jego mózg posiada też najwyższą moc, by stać
się fundamentalną częścią wschodzącego poczucia własnego ja dziecka.
Ta opowieść rozpoczyna się od jednej zapłodnionej komórki
jajowej. Powstaje z niej zarodek, w którym grupa
komórek zostaje przeznaczona czy też przypisana do
utworzenia mózgu. Opowieść podąża za tymi
komórkami, gdy wytwarzają neurony, które formują
połączenia w rosnącym mózgu, i kończy się, jak można się
spodziewać, na w pełni ukształtowanym ludzkim mózgu. Duża
część narracji dotyczy wydarzeń na poziomie komórkowym,
ponieważ to właśnie w tej skali łatwiej zrozumieć etapy i podstawowe
zasady dotyczące procesu powstawania mózgu. Z pewnej
perspektywy opowiadana przeze mnie historia może przypominać nieco
biografię dojrzewania neuronu.
- Jakie
wydarzenia sprawiają, że pewna populacja komórek zarodka
staje się komórkami w naszych mózgach?
- Ile
rodzajów komórek znajduje się w mózgu?
- Jaki wpływ
mają pochodzenie i środowisko neuronu na jego specyficzne przeznaczenie
do stania określonym rodzajem neuronu i indywidualną komórką
naszego ciała?
- W jaki
sposób neurony wykształcają swoje nitkowate wypustki zwane
aksonami i dendrytami, które tworzą wszystkie właściwe
rodzaje elektrycznie aktywnych połączeń, zapewniając prawidłową
architekturę sieci?
- Dlaczego tak
wiele neuronów w naturalny sposób umiera w
pierwszych latach życia?
- Co musi
przejść neuron, by stać się trwałą częścią naszego mózgu?
- Jak ten
neuron będzie się zmieniał przez lata?
- Choć rozwija
się w znikomo małej skali komórkowej i molekularnej,
biografia neuronu jest pełna dramatyzmu, a ta książka otworzy okno na
scenę wydarzeń.
W historię rozwoju mózgu wpleciona jest
równoległa opowieść, która sięga dalej w
przeszłość – opowieść o bardziej pierwotnym typie ewolucji
ludzkiego mózgu, czyli innymi słowy o tym, jak ludzie
uzyskali ludzkie mózgi. Ta historia również
zaczyna się od pojedynczych komórek, tyle że istniejących
miliardy lat temu w pierwotnej zupie wczesnego życia na Ziemi. Opowieść
o ewolucji kończy się w tym samym miejscu, w którym kończy
się opowieść o rozwoju: na w pełni uformowanym ludzkim
mózgu. Nie są to więc niezależne wątki. Spojrzenie na ludzki
mózg przez pryzmat jego początków rozwojowych
oraz ewolucyjnych daje nam bogatszy obraz naszych typowo ludzkich cech.
360 stron, Format:
14.8x21.0cm, oprawa miękka