|
NIEODPŁATNA POMOC PRAWNA W POLSCE SYSTEMOWA ANALIZA INTERDYSCYPLINARNA
FLORCZAK W. RED. wydawnictwo: WYD UJ , rok wydania 2021, wydanie Icena netto: 53.35 Twoja cena 50,68 zł + 5% vat - dodaj do koszyka Nieodpłatna pomoc prawna w
Polsce
Systemowa
analiza interdyscyplinarna
Powszechny
dostęp do pomocy prawnej jest niezbędnym warunkiem podmiotowości
obywateli i równości szans wszystkich członków
społeczeństwa. W większości państw należących do zachodniego kręgu
kulturowego – i nie tylko w nich – funkcjonują
zorganizowane systemy świadczenia pomocy prawnej potrzebującym osobom.
Fenomen nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym poradnictwa prawnego i
obywatelskiego, jest niezwykle złożony pod względem uwarunkowań
prawnych, ekonomicznych i socjologicznych.
Prezentowana
monografia jest głównym wymiernym efektem realizacji
projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki pt.
„Nieodpłatna pomoc prawna w Polsce z perspektywy ekonomicznej
analizy prawa. Stan obecny i rekomendowany”. Celem naukowym
projektu było dokonanie wszechstronnej analizy fenomenu świadczenia
nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym rozproszonego
niezinstytucjonalizowanego systemu funkcjonującego w Polsce przed
rokiem 2016, ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa
prawnego i obywatelskiego, przy wykorzystaniu metodyki ekonomicznej
analizy prawa. Badaniami objęto wszystkie istotne dla wdrożenia reformy
aspekty ekonomiczne oraz nieseparowalne od kwestii ekonomicznych
zagadnienia prawne i socjologiczne. (…)
Wnioski
płynące z badań, zawarte w niniejszej monografii, obejmują wszystkie
aspekty funkcjonowania nieformalnego systemu pomocy
prawno-obywatelskiej przed wprowadzeniem jego reformy,
zarówno prawne, socjologiczne, jak i ekonomiczne oraz
powstające na przecięciu wszystkich tych obszarów. Sam fakt
wdrożenia systemu zinstytucjonalizowanego z dniem 1 stycznia 2016 r.
nie dyskredytuje konkluzji płynących z badań przedstawionych w
monografii. Wręcz przeciwnie, to dzięki nim możliwe było
zidentyfikowanie licznych niespójności aktualnego systemu
nieodpłatnej pomocy prawnej oraz wskazanie działań, które
znacząco podniosłyby jego efektywność.
Waldemar
Florczak, Ze wstępu
Dr Michał Araszkiewicz
– adiunkt w Katedrze Teorii Prawa Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Doktor nauk prawnych, radca prawny, członek Prezydium
Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie. Zajmuje się
między innymi teorią argumentacji prawniczej, zastosowaniami metod
sztucznej inteligencji w odniesieniu do prawa oraz metodologią nauk
prawnych, w tym ekonomicznej analizy prawa. Członek między innymi
Executive Committee of International Association for Artificial
Intelligence and Law, Steering Committee JURIX, zarządu stowarzyszenia
ArgDiaP. Ekspert Instytutu Prawa i Społeczeństwa.
Dr
hab. Waldemar Florczak, prof.
UJ – zatrudniony w Instytucie Ekonomii i Zarządzania
Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierownik Zakładu Analiz
Społeczno-Ekonomicznych. Prowadzone przez niego badania obejmują
modelowanie, prognozowanie i symulację procesów
ekonomicznych, problematykę rozwoju zrównoważonego i
endogenicznego oraz powiązania zjawisk społecznych – w tym
demograficznych i prawnych – z ekonomicznymi, jak
również zagadnienia ekonomicznej analizy prawa.
Dr
hab. Wojciech Grabowski,
prof. UŁ – pracuje w Katedrze Modeli i Prognoz
Ekonometrycznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jest autorem i
współautorem licznych artykułów opublikowanych
między innymi w takich czasopismach, jak „Research
Policy”, „Industry and Innovation” i
„Social Indicators Research, Economic Modelling”, a
także kilku monografii. Uczestniczył w licznych krajowych i
międzynarodowych konferencjach naukowych oraz realizował kilkanaście
krajowych i międzynarodowych grantów badawczych.
Zainteresowania badawcze dotyczą przede wszystkim zastosowania
ekonometrycznych metod analizy danych indywidualnych. Prace badawcze są
związane głównie z zastosowaniem metod mikroekonometrycznych
w badaniach przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.
Dr
hab. Jan Winczorek
– adiunkt w Instytucie Nauk o Państwie i Prawie Uniwersytetu
Warszawskiego, absolwent Instytutu Socjologii oraz Wydziału Prawa i
Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Naukowo zajmuje się dostępem
do prawa, teoretyczną socjologią prawa i teorią prawa.
Przedmowa
(Waldemar Florczak) . . . . . . . 11
CZĘŚĆ I. AKSJOLOGICZNE I
PRAGMATYCZNE PRZESŁANKI FUNKCJONOWANIA SYSTEMU NIEODPŁATNEJ POMOCY
PRAWNEJ
Rozdział 1. Nieodpłatna
pomoc prawna. Model zachowań podmiotów w perspektywie
ekonomicznej analizy prawa
(Michał Araszkiewicz) . . . 21
1.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 21
1.2. Ekonomiczna analiza prawa a działania podmiotów prawa .
. . . 22
1.3. Uzasadnienie nieodpłatnej pomocy prawnej w świetle tez
ekonomicznej analizy prawa . . . . . . . . 28
1.4. Złożoność rozumowań prawniczych . . . . . .
.
37
1.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . 46
Rozdział 2. Od
rozproszonego systemu pomocy prawnej i obywatelskiej do Ustawy o
nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim
oraz edukacji prawnej. Prawne aspekty reformy systemu nieodpłatnej
pomocy prawnej w Rzeczpospolitej Polskiej
(Michał Araszkiewicz) . . . . . . 49
2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 49
2.2. Świadczenie nieodpłatnej informacji i pomocy prawnej w Polsce
– system rozproszony . . . . . . . . . . . 51
2.3.
Prace legislacyjne dotyczące Ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz
edukacji prawnej . . . . . . 57
2.4.
Krytyczne omówienie historycznych oraz aktualnie
obowiązujących przepisów Ustawy . . . . . . . . 67
2.4.1. Uwagi
wprowadzające . . . . . . . 67
2.4.2. Zakres przedmiotowy Ustawy – pojęcie nieodpłatnej
pomocy prawnej . . . . . . 69
2.4.3. Kryteria dostępu beneficjentów do pomocy prawnej
świadczonej na podstawie Ustawy . . . . . . 76
2.4.4. Kryteria dostępu usługodawców do systemu. Zasady
świadczenia pomocy prawnej w systemie . . . . . . 82
2.4.5. Gromadzenie
danych o świadczeniu pomocy prawnej . . . . . . . . . . 85
2.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . 92
Rozdział 3. Uwarunkowania
pomocy prawnej w perspektywie socjologicznej
(Jan Winczorek) . . . . . . . . . . . 99
3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 99
3.2. Dawniejsze ujęcia dostępu do prawa . . . . . . . 102
3.3. Perspektywa paths to justice . . . . . . . 114
3.4. Ujęcia dostępu do prawa w polskiej socjologii prawa . . . . . . .
. 118
3.5. Ujęcie dostępu do prawa w teorii systemów Luhmanna . .
. . . . 122
3.6. Wnioski . . . . . . . . . . 128
Rozdział 4. Mikro-
i makroekonomiczne korzyści z poradnictwa prawnego –
metodologia i pilotażowe szacunki dla Polski (Waldemar
Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . . . 133
4.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 133
4.2. Metodologia pomiaru społecznych korzyści z nieodpłatnego
poradnictwa prawno-obywatelskiego . . . . . 134
4.3.
Popytowe efekty poradnictwa prawnego . . . . . . 145
4.4. Szacunki mikroekonomicznych efektów poradnictwa
prawno‑obywatelskiego przy użyciu poszerzonego równania
dochodów Mincera . . . . . . . . . . 152
4.4.1.
Równanie dochodów Mincera – podstawy
teoretyczne . . . . . . . 153
4.4.2. Specyfikacja poszerzonego równania Mincera i dyskusja
rezultatów badania wpływu poradnictwa prawno-‑obywatelskiego
na wysokość indywidualnych dochodów . . . . . . . . 158
4.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 172
CZĘŚĆ II. MAKROEKONOMICZNA
EFEKTYWNOŚĆ I KOSZTY FUNKCJONOWANIA SYSTEMU NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ
Rozdział 5. Makroekonomiczna
efektywność systemu nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego
– model teoretyczny
(Waldemar Florczak) . . . . . . . . . . . 179
5.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 179
5.2. Popyt, podaż i efektywność na rynku usług nieodpłatnych
– uwagi ogólne . . . . . . 180
5.3.
Operacjonalizacja popytu . . . . . . . . . . 184
5.3.1. Liczba osób uprawnionych (LU) . . . . . . . . 185
5.3.2. Świadomość przywileju dostępu (SW) . . . . . . . . . 187
5.3.3. Potrzeba
skorzystania – POT – jej składowe: SPOT i LUS oraz
faktyczny popyt – BPPD . . . . . . . . . . . 188
5.3.4. Popyt w przypadku niejednorodności beneficjentów oraz
porad prawnych . . . . . . . . 195
5.3.5. Rynkowa wartość usług poradnictwa prawnego i obywatelskiego . .
. . . . 196
5.4. Podaż i efektywność w warunkach ustalonego popytu . . . . . . . 196
5.4.1. Metodyka . . . . . . . . . 197
5.4.2. Praktyczne problemy operacjonalizacji oraz możliwości ich
rozwiązania . . . . . . . 203
5.4.2.1. Kwestie jakości poradnictwa . . . . . . . . . . 203
5.4.2.2. Proporcje usługodawców według typów . .
. . . . 204
5.4.2.3. Przysługujące przerwy w pracy a macierz pracochłonności . . .
. . . 205
5.4.2.4. Popyt i podaż w ujęciu regionalnym . . . . . . . . . . 205
5.4.2.5. Inne koszty wdrożenia reformy . . . . . . . . 205
5.4.2.6. Podsumowanie w temacie kosztów . . . . . . . . . .
. 208
5.5. Wizja hierarchicznego funkcjonowania systemu poradnictwa prawnego
i obywatelskiego, główne zagrożenia dla wdrożenia i
trwałości reformy . . . . . . . 209
5.6. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 212
Rozdział 6. Szacunki
makroekonomicznych kosztów nieformalnego systemu
nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce i
kosztów jego reformy
(Waldemar Florczak) . . . . . . . 215
6.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 215
6.2. Procedury wyceny zagregowanych kosztów nieformalnego
systemu poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce przed rokiem 2016 .
. . . . . 217
6.2.1.
„Rynkowa” wartość usług poradnictwa prawnego i
obywatelskiego . . . . . . 220
6.2.2. Szacunki budżetowych/publicznych nakładów na
nieformalny system poradnictwa . . . . . . . . . . . 224
6.2.3. Szacunki na podstawie deklarowanej wysokości nakładów
na funkcjonowanie poradnictwa . . . . . . . . . . . 224
6.2.4. Szacunki na podstawie założonej frakcji kosztów
całkowitych . . . . . . . 230
6.2.5. Szacunki na podstawie obligatoryjnej gotowości do udzielania
informacji i porad. . . . . . 231
6.3. Wnioski końcowe oraz dedukcyjna próba szacunku
kosztów wdrożenia systemowej reformy nieodpłatnego
poradnictwa prawno-obywatelskiego. . . . . . 233
6.4. Szacunki kosztów reformy w warunkach ograniczeń
podmiotowych i przedmiotowych. . . . . . . . . . 242
Rozdział 7. Szacunki
kosztów systemu pomocy prawno-obywatelskiej w Polsce w
warunkach ustalonych mechanizmów rozdzielnictwa
(Waldemar Florczak) . . . . . . . . . . . 249
7.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 249
7.2. Kosztotwórcze założenia analizowanego wariantu systemu
poradnictwa prawnego . . . . . . 251
7.3. Szacunki zagregowanego popytu w warunkach ustaleń reformy . . . .
. . . . . . . 255
7.4. Szacunki kosztów wdrożenia reformy z uwzględnieniem
popytu regionalnego . . . . . . . . 258
7.5.
Uwagi końcowe . . . . . . . . . 269
CZĘŚĆ III. BADANIA NAD NIEODPŁATNĄ
POMOCĄ PRAWNĄ – PRZEGLĄD LITERATURY ŚWIATOWEJ I ANALIZY DLA
POLSKI
Rozdział 8. Metodologia
badań empirycznych nad pomocą prawną. Stan obecny i perspektywy rozwoju
(Jan Winczorek) . . . . . . . . 273
8.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 273
8.2. Rys historyczny . . . . . . . . . . 275
8.3. Paths to justice – najważniejsze założenia . . . . . . .
. . . . 279
8.4. Rozwiązanie typowych problemów badań nad pomocą prawną
stosowane w paths to justice . . . . . . . 284
8.5. Paths to justice – ograniczenia i kierunki
rozwoju . . . . . . . . . . . 290
8.6. Wnioski . . . . . . . . . . 293
Rozdział 9.
Przegląd badań nad pomocą prawną (Jan
Winczorek) . . . . . . . 297
9.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 297
9.2.
Przemiany i warunkowania badań nad dostępem do prawa . . . 298
9.3. Doświadczanie justiciable problems . . . . . . . . 300
9.4. Działania podejmowane w związku z justiciable problems . . . . 308
9.5. Inne obszary badań . . . . .
. 314
9.6. Wnioski . . . . . . . . . . 322
Rozdział 10. Popyt na porady prawne
jako funkcja czynników indywidualnych i kontekstowych.
Analizy ekonometryczne
(Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . . . 329
10.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 329
10.2.
Metodyka . . . . . . .
.
331
10.2.1. Model logitowy . . . . . . . 331
10.2.2. Bayesowskie uśrednianie w modelu
dwumianowym . . . 338
10.2.3. Hierarchiczny model logitowy –
zarys metodyczny . . . . 340
10.3. Specyfikacja dwumianowego modelu logitowego objaśniającego
prawdopodobieństwo wystąpienia problemu prawnego . . . . . . . . 343
10.4.
Specyfikacja i omówienie wyników hierarchicznego
modelu logitowego . . . . . . . . 362
10.5. Uwagi
końcowe . . . . . . . . . 372
Rozdział 11. Determinanty postaw wobec
zaistnienia problemu prawnego. Analiza mikroekonomiczna przy użyciu
wielomianowego modelu logitowego
(Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . 377
11.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 377
11.2. Wielomianowy model logitowy jako narzędzie analityczne
– zarys metodyczny . . . . . . . . 378
11.3. Specyfikacja równania sposobu reakcji wobec
wystąpienia problemu prawnego . . . . . . 382
11.4. Omówienie wyników oszacowania
parametrów strukturalnych równania sposobu
reakcji na wystąpienie problemu prawnego . . . . . . . . . 389
11.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 398
Rozdział 12.
Przestrzenne zróżnicowanie podaży usług prawnych w Polsce.
Analiza ekonometryczna przy użyciu modelu tobitowego
(Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski, Jan Winczorek) . . . . . . . .
. 401
12.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 401
12.2. Nieodpłatna pomoc prawna a analiza danych przestrzennych . . . .
. . . . . . 404
12.3. Model tobitowy – zarys metodologiczny . . . . . . . 415
12.4. Specyfikacja przekrojowego modelu tobitowego i
omówienie uzyskanych wyników estymacji . . . . .
. 418
12.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 423
CZĘŚĆ IV. USŁUGI INTERNETOWE JAKO
PRZYSZŁOŚĆ NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA I REKOMENDACJE
Rozdział 13. Technologie informatyczne
w służbie nieodpłatnej pomocy prawnej. Stan aktualny i perspektywy na
przyszłość (Michał
Araszkiewicz) . . . . . . . . . . 429
13.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . 429
13.2. Wpływ technologii informatycznych na dostęp do informacji prawnej
i świadczenie pomocy prawnej . . . . . . . . 432
13.3. Technologie informatyczne w służbie nieodpłatnej pomocy prawnej.
. . . . . . . . . . 450
13.4. Technologie informatyczne w polskim systemie nieodpłatnej pomocy
prawnej . . . . . . . . . 464
13.5. Podsumowanie. . . . . . . . . . . 470
Rozdział 14. Rekomendowane kierunki
zmian w polskim systemie nieodpłatnej pomocy prawnej (Michał
Araszkiewicz, Waldemar Florczak, Jan Winczorek) . . . . . . . 477
14.1. Perspektywa holistyczna . . . . . . . . . . . 477
14.2. O aspektach ekonomicznych nieco więcej . . . . . . . . . . . 491
14.3. W stronę informatyzacji systemu nieodpłatnej pomocy prawnej . . .
. . . . . . 498
14.4. Koncepcja racjonalnej reformy systemu nieodpłatnej pomocy prawnej
w Polsce . . . . . . . . 503
Zakończenie (Waldemar Florczak) . . . . . . 509
Aneks (Jan Winczorek) . . . . . . . 513
566 stron, Format: 15.8x23.5cm, oprawa miękka
Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy, czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub
anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.
|