NIEODPŁATNA POMOC PRAWNA W POLSCE SYSTEMOWA ANALIZA INTERDYSCYPLINARNA FLORCZAK W. RED. Księgarnia

Nieodpłatna pomoc prawna w Polsce

Systemowa analiza interdyscyplinarna

Powszechny dostęp do pomocy prawnej jest niezbędnym warunkiem podmiotowości obywateli i równości szans wszystkich członków społeczeństwa. W większości państw należących do zachodniego kręgu kulturowego – i nie tylko w nich – funkcjonują zorganizowane systemy świadczenia pomocy prawnej potrzebującym osobom. Fenomen nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym poradnictwa prawnego i obywatelskiego, jest niezwykle złożony pod względem uwarunkowań prawnych, ekonomicznych i socjologicznych.

Prezentowana monografia jest głównym wymiernym efektem realizacji projektu badawczego finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki pt. „Nieodpłatna pomoc prawna w Polsce z perspektywy ekonomicznej analizy prawa. Stan obecny i rekomendowany”. Celem naukowym projektu było dokonanie wszechstronnej analizy fenomenu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, w tym rozproszonego niezinstytucjonalizowanego systemu funkcjonującego w Polsce przed rokiem 2016, ze szczególnym uwzględnieniem poradnictwa prawnego i obywatelskiego, przy wykorzystaniu metodyki ekonomicznej analizy prawa. Badaniami objęto wszystkie istotne dla wdrożenia reformy aspekty ekonomiczne oraz nieseparowalne od kwestii ekonomicznych zagadnienia prawne i socjologiczne. (…)

Wnioski płynące z badań, zawarte w niniejszej monografii, obejmują wszystkie aspekty funkcjonowania nieformalnego systemu pomocy prawno-obywatelskiej przed wprowadzeniem jego reformy, zarówno prawne, socjologiczne, jak i ekonomiczne oraz powstające na przecięciu wszystkich tych obszarów. Sam fakt wdrożenia systemu zinstytucjonalizowanego z dniem 1 stycznia 2016 r. nie dyskredytuje konkluzji płynących z badań przedstawionych w monografii. Wręcz przeciwnie, to dzięki nim możliwe było zidentyfikowanie licznych niespójności aktualnego systemu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz wskazanie działań, które znacząco podniosłyby jego efektywność.

Waldemar Florczak, Ze wstępu

Dr Michał Araszkiewicz – adiunkt w Katedrze Teorii Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Doktor nauk prawnych, radca prawny, członek Prezydium Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w Krakowie. Zajmuje się między innymi teorią argumentacji prawniczej, zastosowaniami metod sztucznej inteligencji w odniesieniu do prawa oraz metodologią nauk prawnych, w tym ekonomicznej analizy prawa. Członek między innymi Executive Committee of International Association for Artificial Intelligence and Law, Steering Committee JURIX, zarządu stowarzyszenia ArgDiaP. Ekspert Instytutu Prawa i Społeczeństwa.

Dr hab. Waldemar Florczak, prof. UJ – zatrudniony w Instytucie Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierownik Zakładu Analiz Społeczno-Ekonomicznych. Prowadzone przez niego badania obejmują modelowanie, prognozowanie i symulację procesów ekonomicznych, problematykę rozwoju zrównoważonego i endogenicznego oraz powiązania zjawisk społecznych – w tym demograficznych i prawnych – z ekonomicznymi, jak również zagadnienia ekonomicznej analizy prawa.

Dr hab. Wojciech Grabowski, prof. UŁ – pracuje w Katedrze Modeli i Prognoz Ekonometrycznych Uniwersytetu Łódzkiego. Jest autorem i współautorem licznych artykułów opublikowanych między innymi w takich czasopismach, jak „Research Policy”, „Industry and Innovation” i „Social Indicators Research, Economic Modelling”, a także kilku monografii. Uczestniczył w licznych krajowych i międzynarodowych konferencjach naukowych oraz realizował kilkanaście krajowych i międzynarodowych grantów badawczych. Zainteresowania badawcze dotyczą przede wszystkim zastosowania ekonometrycznych metod analizy danych indywidualnych. Prace badawcze są związane głównie z zastosowaniem metod mikroekonometrycznych w badaniach przedsiębiorstw i gospodarstw domowych.

Dr hab. Jan Winczorek – adiunkt w Instytucie Nauk o Państwie i Prawie Uniwersytetu Warszawskiego, absolwent Instytutu Socjologii oraz Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Naukowo zajmuje się dostępem do prawa, teoretyczną socjologią prawa i teorią prawa.

Przedmowa (Waldemar Florczak) . . . . . . . 11

CZĘŚĆ I. AKSJOLOGICZNE I PRAGMATYCZNE PRZESŁANKI FUNKCJONOWANIA SYSTEMU NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ

Rozdział 1. Nieodpłatna pomoc prawna. Model zachowań podmiotów w perspektywie ekonomicznej analizy prawa (Michał Araszkiewicz) . . . 21
1.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 21
1.2. Ekonomiczna analiza prawa a działania podmiotów prawa . . . . 22
1.3. Uzasadnienie nieodpłatnej pomocy prawnej w świetle tez ekonomicznej analizy prawa . . . . . . . . 28
1.4. Złożoność rozumowań prawniczych . . . . . . .        37
1.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . 46

Rozdział 2. Od rozproszonego systemu pomocy prawnej i obywatelskiej do Ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Prawne aspekty reformy systemu nieodpłatnej pomocy prawnej w Rzeczpospolitej Polskiej (Michał Araszkiewicz) . . . . . . 49
2.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 49
2.2. Świadczenie nieodpłatnej informacji i pomocy prawnej w Polsce – system rozproszony . . . . . . . . . . . 51
2.3.         Prace legislacyjne dotyczące Ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej . . . . . . 57
2.4.         Krytyczne omówienie historycznych oraz aktualnie obowiązujących przepisów Ustawy . . . . . . . . 67
2.4.1.      Uwagi wprowadzające . . . . . . . 67
2.4.2. Zakres przedmiotowy Ustawy – pojęcie nieodpłatnej pomocy prawnej . . . . . . 69
2.4.3. Kryteria dostępu beneficjentów do pomocy prawnej świadczonej na podstawie Ustawy . . . . . . 76
2.4.4. Kryteria dostępu usługodawców do systemu. Zasady świadczenia pomocy prawnej w systemie . . . . . . 82
2.4.5.      Gromadzenie danych o świadczeniu pomocy prawnej . . . . . . . . . . 85
2.5. Podsumowanie . . . . . . . . . . 92

Rozdział 3. Uwarunkowania pomocy prawnej w perspektywie socjologicznej (Jan Winczorek) . . . . . . . . . . . 99
3.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 99
3.2. Dawniejsze ujęcia dostępu do prawa . . . . . . . 102
3.3. Perspektywa paths to justice . . . . . . . 114
3.4. Ujęcia dostępu do prawa w polskiej socjologii prawa . . . . . . . . 118
3.5. Ujęcie dostępu do prawa w teorii systemów Luhmanna . . . . . . 122
3.6. Wnioski . . . . . . . . . . 128

Rozdział 4. Mikro- i makroekonomiczne korzyści z poradnictwa prawnego – metodologia i pilotażowe szacunki dla Polski (Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . . . 133
4.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 133
4.2. Metodologia pomiaru społecznych korzyści z nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego . . . . . 134
4.3.         Popytowe efekty poradnictwa prawnego . . . . . . 145
4.4. Szacunki mikroekonomicznych efektów poradnictwa prawno‑obywatelskiego przy użyciu poszerzonego równania dochodów Mincera . . . . . . . . . . 152
4.4.1.      Równanie dochodów Mincera – podstawy teoretyczne . . . . . . . 153
4.4.2. Specyfikacja poszerzonego równania Mincera i dyskusja rezultatów badania wpływu poradnictwa prawno-‑obywatelskiego na wysokość indywidualnych dochodów . . . . . . . . 158
4.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 172

CZĘŚĆ II. MAKROEKONOMICZNA EFEKTYWNOŚĆ I KOSZTY FUNKCJONOWANIA SYSTEMU NIEODPŁATNEJ POMOCY PRAWNEJ

Rozdział 5. Makroekonomiczna efektywność systemu nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego – model teoretyczny (Waldemar Florczak) . . . . . . . . . . . 179
5.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 179
5.2. Popyt, podaż i efektywność na rynku usług nieodpłatnych – uwagi ogólne . . . . . . 180
5.3.         Operacjonalizacja popytu . . . . . . . . . . 184
5.3.1. Liczba osób uprawnionych (LU) . . . . . . . . 185
5.3.2. Świadomość przywileju dostępu (SW) . . . . . . . . . 187
5.3.3.      Potrzeba skorzystania – POT – jej składowe: SPOT i LUS oraz faktyczny popyt – BPPD . . . . . . . . . . . 188
5.3.4. Popyt w przypadku niejednorodności beneficjentów oraz porad prawnych . . . . . . . . 195
5.3.5. Rynkowa wartość usług poradnictwa prawnego i obywatelskiego . . . . . . 196
5.4. Podaż i efektywność w warunkach ustalonego popytu . . . . . . . 196
5.4.1. Metodyka . . . . . . . . . 197
5.4.2. Praktyczne problemy operacjonalizacji oraz możliwości ich rozwiązania . . . . . . . 203
5.4.2.1. Kwestie jakości poradnictwa . . . . . . . . . . 203
5.4.2.2. Proporcje usługodawców według typów . . . . . . 204
5.4.2.3. Przysługujące przerwy w pracy a macierz pracochłonności . . . . . . 205
5.4.2.4. Popyt i podaż w ujęciu regionalnym . . . . . . . . . . 205
5.4.2.5. Inne koszty wdrożenia reformy . . . . . . . . 205
5.4.2.6. Podsumowanie w temacie kosztów . . . . . . . . . . . 208
5.5. Wizja hierarchicznego funkcjonowania systemu poradnictwa prawnego i obywatelskiego, główne zagrożenia dla wdrożenia i trwałości reformy . . . . . . . 209
5.6. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 212

Rozdział 6. Szacunki makroekonomicznych kosztów nieformalnego systemu nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce i kosztów jego reformy (Waldemar Florczak) . . . . . . . 215
6.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 215
6.2. Procedury wyceny zagregowanych kosztów nieformalnego systemu poradnictwa prawno-obywatelskiego w Polsce przed rokiem 2016 . . . . . . 217
6.2.1.      „Rynkowa” wartość usług poradnictwa prawnego i obywatelskiego . . . . . . 220
6.2.2. Szacunki budżetowych/publicznych nakładów na nieformalny system poradnictwa . . . . . . . . . . . 224
6.2.3. Szacunki na podstawie deklarowanej wysokości nakładów na funkcjonowanie poradnictwa . . . . . . . . . . . 224
6.2.4. Szacunki na podstawie założonej frakcji kosztów całkowitych . . . . . . . 230
6.2.5. Szacunki na podstawie obligatoryjnej gotowości do udzielania informacji i porad. . . . . . 231
6.3. Wnioski końcowe oraz dedukcyjna próba szacunku kosztów wdrożenia systemowej reformy nieodpłatnego poradnictwa prawno-obywatelskiego. . . . . . 233
6.4. Szacunki kosztów reformy w warunkach ograniczeń podmiotowych i przedmiotowych. . . . . . . . . . 242

Rozdział 7. Szacunki kosztów systemu pomocy prawno-obywatelskiej w Polsce w warunkach ustalonych mechanizmów rozdzielnictwa (Waldemar Florczak) . . . . . . . . . . . 249
7.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 249
7.2. Kosztotwórcze założenia analizowanego wariantu systemu poradnictwa prawnego . . . . . . 251
7.3. Szacunki zagregowanego popytu w warunkach ustaleń reformy . . . . . . . . . . . 255
7.4. Szacunki kosztów wdrożenia reformy z uwzględnieniem popytu regionalnego . . . . . . . . 258
7.5.         Uwagi końcowe . . . . . . . . . 269

CZĘŚĆ III. BADANIA NAD NIEODPŁATNĄ POMOCĄ PRAWNĄ – PRZEGLĄD LITERATURY ŚWIATOWEJ I ANALIZY DLA POLSKI

Rozdział 8. Metodologia badań empirycznych nad pomocą prawną. Stan obecny i perspektywy rozwoju (Jan Winczorek) . . . . . . . . 273
8.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 273
8.2. Rys historyczny . . . . . . . . . . 275
8.3. Paths to justice – najważniejsze założenia . . . . . . . . . . . 279
8.4. Rozwiązanie typowych problemów badań nad pomocą prawną stosowane w paths to justice . . . . . . . 284
8.5. Paths to justice – ograniczenia i kierunki rozwoju . . . . . . . . . . . 290
8.6. Wnioski . . . . . . . . . . 293

Rozdział 9. Przegląd badań nad pomocą prawną (Jan Winczorek) . . . . . . . 297
9.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 297
9.2.         Przemiany i warunkowania badań nad dostępem do prawa . . . 298
9.3. Doświadczanie justiciable problems . . . . . . . . 300
9.4. Działania podejmowane w związku z justiciable problems . . . . 308
9.5. Inne obszary badań . . . . . .       314
9.6. Wnioski . . . . . . . . . . 322

Rozdział 10. Popyt na porady prawne jako funkcja czynników indywidualnych i kontekstowych. Analizy ekonometryczne (Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . . . 329
10.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 329
10.2.       Metodyka . . . . . . . .            331
10.2.1.   Model logitowy . . . . . . . 331
10.2.2.   Bayesowskie uśrednianie w modelu dwumianowym . . . 338
10.2.3.   Hierarchiczny model logitowy – zarys metodyczny . . . . 340
10.3. Specyfikacja dwumianowego modelu logitowego objaśniającego prawdopodobieństwo wystąpienia problemu prawnego . . . . . . . . 343
10.4.       Specyfikacja i omówienie wyników hierarchicznego modelu logitowego . . . . . . . . 362
10.5.       Uwagi końcowe . . . . . . . . . 372

Rozdział 11. Determinanty postaw wobec zaistnienia problemu prawnego. Analiza mikroekonomiczna przy użyciu wielomianowego modelu logitowego (Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski) . . . . . 377
11.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 377
11.2. Wielomianowy model logitowy jako narzędzie analityczne – zarys metodyczny . . . . . . . . 378
11.3. Specyfikacja równania sposobu reakcji wobec wystąpienia problemu prawnego . . . . . . 382
11.4. Omówienie wyników oszacowania parametrów strukturalnych równania sposobu reakcji na wystąpienie problemu prawnego . . . . . . . . . 389
11.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 398

Rozdział 12. Przestrzenne zróżnicowanie podaży usług prawnych w Polsce. Analiza ekonometryczna przy użyciu modelu tobitowego (Waldemar Florczak, Wojciech Grabowski, Jan Winczorek) . . . . . . . . . 401
12.1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . 401
12.2. Nieodpłatna pomoc prawna a analiza danych przestrzennych . . . . . . . . . . 404
12.3. Model tobitowy – zarys metodologiczny . . . . . . . 415
12.4. Specyfikacja przekrojowego modelu tobitowego i omówienie uzyskanych wyników estymacji . . . . . . 418
12.5. Uwagi końcowe . . . . . . . . . 423

CZĘŚĆ IV. USŁUGI INTERNETOWE JAKO PRZYSZŁOŚĆ NIEODPŁATNEGO PORADNICTWA I REKOMENDACJE

Rozdział 13. Technologie informatyczne w służbie nieodpłatnej pomocy prawnej. Stan aktualny i perspektywy na przyszłość (Michał Araszkiewicz) . . . . . . . . . . 429
13.1. Wprowadzenie. . . . . . . . . . . 429
13.2. Wpływ technologii informatycznych na dostęp do informacji prawnej i świadczenie pomocy prawnej . . . . . . . . 432
13.3. Technologie informatyczne w służbie nieodpłatnej pomocy prawnej. . . . . . . . . . . 450
13.4. Technologie informatyczne w polskim systemie nieodpłatnej pomocy prawnej . . . . . . . . . 464
13.5. Podsumowanie. . . . . . . . . . . 470

Rozdział 14. Rekomendowane kierunki zmian w polskim systemie nieodpłatnej pomocy prawnej (Michał Araszkiewicz, Waldemar Florczak, Jan Winczorek) . . . . . . . 477
14.1. Perspektywa holistyczna . . . . . . . . . . . 477
14.2. O aspektach ekonomicznych nieco więcej . . . . . . . . . . . 491
14.3. W stronę informatyzacji systemu nieodpłatnej pomocy prawnej . . . . . . . . . 498
14.4. Koncepcja racjonalnej reformy systemu nieodpłatnej pomocy prawnej w Polsce . . . . . . . . 503

Zakończenie (Waldemar Florczak) . . . . . . 509

Aneks (Jan Winczorek) . . . . . . . 513

566 stron, Format: 15.8x23.5cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.