Słowa i ludzie
Wprowadzenie do etyki słowa
O etyce słowa zaczęto mówić w Polsce na początku lat osiemdziesiątych XX wieku za
sprawą Jadwigi Puzyniny. Językoznawcy dostrzegali konieczność podjęcia problematyki
etycznej, ale ich wątpliwości budziła możliwość badań etycznego aspektu
funkcjonowania systemu językowego za pomocą metod typowo językoznawczych, czyli uznania
etyki słowa za gałąź językoznawstwa. Objęcie badaniami wielu złożonych kwestii
pragmatycznych oraz uczynienie przedmiotem analiz lingwistycznych komunikacji, a nie
samego języka, wydawało się wtedy nieuprawnionym rozszerzaniem zakresu lingwistyki. Nie
znaczy to, że problemów etycznych w tym czasie nie obserwowano. Zagadnieniem manipulacji
za pomocą języka zajmowali się przedstawiciele kilku różnych dyscyplin naukowych –
filozofowie, językoznawcy, socjolodzy i historycy. Badania takie zdawały się jednak
czymś bardzo swoistym, odrębnym i jednocześnie zdecydowanie wykraczającym poza ramy
zarówno tradycyjnie rozumianego językoznawstwa, jak i etyki. Uświadomienie sobie
niszczycielskiej siły manipulacji politycznej, jej ogromnego zasięgu w polskim życiu
społecznym sprawiało, że inne zjawiska, które widziano również w aspekcie etycznym,
znalazły się na dalszym planie, a najważniejszym problemem z tego zakresu stała się
relacja języka i prawdy, milczenia i kłamstwa. Dwa ważne wydarzenia – wystąpienie
Michała Głowińskiego na temat nowomowy w warszawskim Pen Clubie (wiosną 1980 roku)
oraz sesję poświęconą nowomowie (w styczniu 1981 roku w Krakowie) – można dziś
uznać za początek badań mieszczących się w granicach etyki słowa. Wtedy jednak,
choć dyskutowano właśnie nad etycznymi właściwościami i skutkami zjawisk
językowych, nie mówiono jeszcze o etyce języka, lecz o jego nietycznym użyciu.
(ze wstępu)
1. Teoretyczne podstawy etyki słowa
Wstęp.
Teoretyczne podstawy etyki słowa.
2. W poszukiwaniu modelu etycznej komunikacji.
3. Ku drugiemu człowiekowi
4. Nieetyczne zabiegi o charakterze redukującym.
Etykietowanie
Stygmatyzacja
Stereotypizacja
Dehumanizacja i depersonifikacja
5. Działania językowe naruszające zasadę poszanowania suwerenności
człowieka.
6. Strategia walki za pomocą słowa
7. Przemoc słowna jako uzurpacja władzy nad człowiekiem
8. Przekonać czy pokonać? Dlaczego wszyscy tracimy na sporach w sferze
publicznej?
9. Etykieta językowa jako deklaracja poszanowania norm etycznych
10. Źródła krzywdy słownej – granice wolności słowa
Bibliografia
218 stron, Format: 17.0x22.0cm, oprawa miękka