Wstęp do prawoznawstwa
Skrypt „Wstep do prawoznawstwa” zawiera komplet informacji, bez których nie
sposób rozpoczac studiów prawniczych.
Dzieki niemu zrozumiesz:
pojecie prawa,
role i miejsce prawa w życiu społeczenstwa,
normy i przepisy prawne,
tworzenie, obowiazywanie oraz wykładnie prawa.
Wykaz skrótów XI
Wykaz podstawowej literatury XV
Przedmowa . XVII
CZĘŚĆ I. Prawo jako przedmiot nauk prawnych
Rozdział I. Podstawowe koncepcje prawa 3
§ 1. Koncepcje prawnonaturalne . 5
§ 2. Pozytywizm prawniczy i jego ewolucja 8
§ 3. Prawo jako fakt społeczny. Realizm prawny . 11
§ 4. Koncepcje hermeneutyczne, argumentacyjne i komunikacyjne . 13
ROZDZIAŁ II. Wieloznaczność terminu „prawo” 17
§ 5. Prawo w znaczeniu prawniczym 17
§ 6. Podstawowe cechy prawa . 18
§ 7. Różne sposoby użycia terminu „prawo” 20
ROZDZIAŁ III. Prawo jako przedmiot badań naukowych . 23
§ 8. Podstawowe problemy nauk prawnych 23
I. Nauki dogmatyczne 25
II. Nauki ogólnoteoretyczne – filozofia prawa, teoria prawa,
jurysprudencja . 26
III. Nauki historyczne . 27
IV. Nauki empiryczne . 27
§ 9. Naukowość prawoznawstwa. Status wstępu do prawoznawstwa 29
§ 10. Metody badawcze w prawoznawstwie . 30
ROZDZIAŁ IV. Prawo a inne regulatory zachowań . 32
§ 11. Prawo i wartości . 32
§ 12. Wielość systemów normatywnych . 34
§ 13. Systemy normatywne inne niż prawo 35
I. Normy moralne . 35
II. Normy religijne . 37
III. Normy obyczaju 37
IV. Normy organizacji społecznych i politycznych 38
§ 14. Normy moralne a normy prawne – podstawowe różnice 39
§ 15. Relacje treściowe i funkcjonalne między prawem a moralnością . 40
I. Związki treściowe . 40
II. Związki funkcjonalne 43
§ 16. Moralność, religia i obyczaje a obowiązywanie prawa . 44
§ 17. Kultura prawna . 45
§ 18. Etyka zawodów prawniczych . 47
§ 19. Idea sprawiedliwości i jej interpretacje 48
§ 20. Idea sprawiedliwości w procesie stanowienia i stosowania prawa . 52
§ 21. Idea sprawiedliwości społecznej 55
§ 22. Równość w prawie i wobec prawa . 57
ROZDZIAŁ V. Prawo jako zjawisko polityczne . 59
§ 23. Polityczny charakter prawa 59
§ 24. Określenie państwa 60
§ 25. Prawo w procesie sprawowania władzy. Związki prawa i państwa 66
§ 26. Współczesna krytyka państwa i jego tradycyjnej roli . 68
§ 27. Unia Europejska w procesie sprawowania władzy 69
§ 28. Idea rządów prawa . 70
§ 29. Demokratyczne państwo prawne . 73
§ 30. Gwarancje państwa prawnego . 75
CZĘŚĆ II . Prawo jako system norm
ROZDZIAŁ VI. Język prawa . 79
§ 31. Prawo jako zjawisko językowe . 79
§ 32. Język prawny i język prawniczy 80
§ 33. Rodzaje wypowiedzi 85
ROZDZIAŁ VII. Norma prawna 90
§ 34. Pojęcie normy postępowania 90
§ 35. Generalność i abstrakcyjność norm prawnych 91
§ 36. Budowa normy prawnej . 93
§ 37. Hipoteza normy prawnej 95
§ 38. Dyspozycja normy prawnej . 97
I. Czyny i czynności konwencjonalne 97
II. Sytuacje wyznaczane przez normy prawne 100
1. Obowiązek . 101
2. Dozwolenie 103
3. Uprawnienie 104
§ 39. Prawo podmiotowe . 107
§ 40. Kompetencja . 109
§ 41. Sankcja. Rodzaje sankcji prawnych . 113
ROZDZIAŁ VIII. Rodzaje norm i przepisów. Akt normatywny . 120
§ 42. Przepis prawny. Norma a przepis prawny . 120
§ 43. Akt normatywny 122
§ 44. Budowa aktu normatywnego . 123
I. Tytuł aktu normatywnego . 123
II. Przepisy merytoryczne ogólne i szczegółowe 124
III. Przepisy o zmianie przepisów obowiązujących . 125
IV. Przepisy przejściowe i dostosowujące . 126
V. Przepisy końcowe 128
VI. Podpis uprawnionego podmiotu 129
VII. Załączniki 130
§ 45. Rodzaje norm i przepisów prawnych . 130
I. Normy prawne: reguły i zasady prawne 130
II. Normy bezwzględnie i względnie wiążące . 132
III. Przepis ogólny i szczególny (lex generalis i lex specialis) . 134
IV. Przepisy odsyłające i przepisy blankietowe 135
ROZDZIAŁ IX. System prawa . 137
§ 46. Pojęcie i rodzaje systemów. System prawa 137
§ 47. Budowa systemu prawnego 140
§ 48. Związki między elementami systemu prawa . 143
§ 49. Zasada niesprzeczności systemu prawa . 145
§ 50. Usuwanie sprzeczności norm – reguły kolizyjne 147
§ 51. Zupełność systemu prawa. Luki w prawie . 149
§ 52. Zróżnicowanie systemu prawa jako efekt procesu historycznego.
Gałęzie prawa . 153
I. Podstawowe gałęzie prawa wewnętrznego . 155
II. Instytucje prawne 159
§ 53. Policentryczność systemów prawnych . 160
ROZDZIAŁ X. Obowiązywanie prawa . 162
§ 54. Obowiązywanie prawa . 162
§ 55. Sposoby użycia terminu „obowiązywanie prawa” 163
I. Obowiązywanie prawa w ujęciu aksjologicznym . 164
II. Obowiązywanie prawa w ujęciu formalnym (tetycznym) 164
III. Realistyczne obowiązywanie prawa 165
§ 56. Obowiązywanie prawa w przestrzeni (obowiązywanie terytorialne) . 168
§ 57. Obowiązywanie prawa co do osób . 169
§ 58. Obowiązywanie prawa w czasie 170
CZĘŚĆ III. Funkcjonowanie prawa
ROZDZIAŁ XI. Funkcje prawa. Przestrzeganie prawa . 177
§ 59. Cele i funkcje prawa . 178
§ 60. Instrumentalny charakter prawa 181
§ 61. Pojęcie przestrzegania prawa . 182
§ 62. Postaci nieprzestrzegania prawa 184
§ 63. Znajomość prawa a jego przestrzeganie 187
§ 64. Ogłaszanie aktów normatywnych. Tekst autentyczny. Tekst jednolity . 189
§ 65. Fikcja powszechnej znajomości prawa 192
§ 66. Skuteczność prawa . 193
ROZDZIAŁ XII. Tworzenie prawa 195
§ 67. Pojęcie tworzenia prawa . 195
§ 68. Źródła prawa 196
§ 69. Sposoby tworzenia prawa (fakty prawotwórcze) w ich historycznym rozwoju . 197
I. Stanowienie prawa 197
II. Zawieranie umów o charakterze prawotwórczym 199
III. Przekształcanie zwyczajów (obyczajów) w prawo . 200
IV. Prawotwórcze orzecznictwo sądowe . 202
V. Recepcja prawa obcego 204
§ 70. Stanowienie prawa w państwach współczesnych – zasady ogólne . 204
§ 71. Charakterystyka aktów normatywnych na przykładzie Polski . 207
§ 72. Akty normatywne prawa powszechnie obowiązującego 208
I. Konstytucja RP (ustawa zasadnicza) 208
II. Ustawa . 209
III. Akty normatywne o randze ustawy 210
IV. Umowy międzynarodowe i źródła prawa europejskiego . 211
V. Rozporządzenie wykonawcze 213
§ 73. Akty prawa wewnętrznego (interna) . 214
ROZDZIAŁ XIII. Stosowanie prawa . 215
§ 74. Pojęcie stosowania prawa . 215
§ 75. Ideologie stosowania prawa 216
I. Ideologia decyzji związanej 216
II. Ideologia decyzji swobodnej 217
III. Ideologia decyzji racjonalnej i praworządnej . 218
§ 76. Typy stosowania prawa 218
I. Sądowe stosowanie prawa 219
II. Administracyjny typ stosowania prawa 221
§ 77. Proces stosowania prawa i jego etapy. Dowody i domniemania w prawie . 222
I. Wstępne ustalenie prawdopodobieństwa pojawienia się faktu . 222
II. Udowodnienie zaistnienia faktu . 223
1. Zasady rozłożenia ciężaru dowodu . 223
2. Rodzaje dowodów dopuszczalnych w postępowaniu 224
3. Sposób oceny dowodów przez organ stosujący prawo . 224
4. Cele postępowania dowodowego . 225
III. Ustalenie norm obowiązujących 228
IV. Subsumcja i podjęcie decyzji 229
V. Wykonanie decyzji prawnej . 230
§ 78. Alternatywne metody rozwiązywania sporów 230
ROZDZIAŁ XIV. Wykładnia prawa i rozumowania prawnicze . 232
§ 79. Pojęcie wykładni prawa . 232
§ 80. Cele i zakres wykładni . 233
§ 81. Koncepcja racjonalności ustawodawcy jako założenie interpretacyjne 235
I. Racjonalność ustawodawcy jako postulat . 235
II. Racjonalność ustawodawcy jako podstawa wykładni prawa . 237
§ 82. Podział wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący 239
I. Wykładnia autentyczna 239
II. Wykładnia legalna 240
III. Wykładnia operatywna 242
1. Wyroki zapadłe w wyniku skargi kasacyjnej . 242
2. Odpowiedzi na pytania prawne . 243
3. Rozstrzygnięcia zagadnień prawnych 244
IV. Wykładnia prywatna oraz doktrynalna (naukowa) . 245
§ 83. Podział wykładni ze względu na sposób jej dokonania . 246
I. Wykładnia językowa (językowo-logiczna) . 246
II. Wykładnia systemowa 247
III. Wykładnia funkcjonalna i celowościowa (teleologiczna) 249
1. Teoria wykładni statycznej . 250
2. Teoria wykładni dynamicznej (adaptacyjnej) . 251
3. Teoria wykładni „aktualnego ustawodawcy” . 251
IV. Wykładnia porównawcza 252
V. Dyrektywy preferencji . 253
§ 84. Podział wykładni ze względu na wynik (zakres) wykładni 254
I. Wykładnia literalna (dosłowna, ścisła) 254
II. Wykładnia rozszerzająca . 255
III. Wykładnia zwężająca . 255
§ 85. Reguły inferencyjne. Topiki prawnicze . 257
ROZDZIAŁ XV. Stosunki prawne 263
§ 86. Pojęcie stosunku prawnego 263
§ 87. Powstanie, zmiana i ustanie stosunku prawnego . 264
§ 88. Podmioty stosunku prawnego 267
I. Osoba fizyczna 269
II. Osoba prawna 270
III. „Ułomne osoby prawne” . 273
§ 89. Przedmiot i treść stosunku prawnego 274
§ 90. Rodzaje stosunków prawnych 274
§ 91. Aktualizacja stosunku prawnego . 276
§ 92. Pojęcie transakcji 278
ROZDZIAŁ XVI. Odpowiedzialność prawna 280
§ 93. Pojęcie i ogólne zasady odpowiedzialności prawnej . 280
§ 94. Rodzaje odpowiedzialności prawnej . 282
I. Odpowiedzialność karna . 282
1. Przesłanki odpowiedzialności karnej osób fizycznych 282
II. Odpowiedzialność cywilna . 284
1. Odpowiedzialność deliktowa . 285
2. Odpowiedzialność kontraktowa . 286
3. Odpowiedzialność za szkodę przyjętą w drodze umowy . 287
III. Odpowiedzialność służbowa . 287
IV. Odpowiedzialność parlamentarna 288
V. Odpowiedzialność konstytucyjna . 289
Indeks rzeczowy . 291
298 stron, Format: 16.5x24.0cm, oprawa miękka
