Kapitał społeczny w szkołach różnego szczebla tom 2
Diagnoza i uwarunkowania
Oddawana obecnie do rąk Czytelników książka jest drugą częścią raportu z
pierwszego pomiaru (a zarazem drugim tomem serii). Tak jak pierwsza, jest poświęcona
szkole, tylko w innym aspekcie. Mianowicie – korzystając z odpowiedzi studentów
dotyczących ich doświadczeń szkolnych wykorzystanych w pierwszym tomie – dokonujemy
teraz próby analizy i oceny roli szkół niższego szczebla w procesie kształtowania i
rozwoju kapitału społecznego. Trzecia (ostatnia) część raportu z pierwszego pomiaru
odnosi się do materiału zgromadzonego w odpowiedzi na pytanie otwarte: Jak to jest być
uczniem z perspektywy studenta I roku
Z satysfakcją zatem oddajemy do rąk Czytelników drugi tom cyklu „Maturzyści 2005’
– Studenci UAM w Poznaniu”. Jego struktura jest przejrzysta. Tom otwiera esej
opublikowany w 2008 r. pt. Erozja kapitału społecznego w szkolonej kulturze nieufności.
Autorka tomu zdecydowała się na zamieszczenie go w tym miejscu, ponieważ podjęła w
nim u progu badań próbę odpowiedzi na pytanie: Na ile szkoła jest – mówiąc
słowami Janusza Czapińskiego (2006) – „przestrzenią, w której i poprzez którą
[...] tworzony jest kapitał społeczny”, i jakie można stawiać prognozy pod tym
względem Odpowiedź nie jest optymistyczna, na co wskazuje tytuł eseju, jak również
większość innych tekstów zamieszczonych w tomie, w którym pierwotnie został
wydrukowany. Pytanie to stawiamy teraz ponownie, by odpowiedzieć na nie jeszcze raz, ale
na podstawie badań empirycznych przeprowadzonych przez nasz Zespół, o których traktuje
niniejsza książka.
Autorzy książki:
Dudzikowa Maria, Jaskulska Sylwia , Renata Wawrzyniak-Beszterda, Bochno Ewa, Bochno
Ireneusz, Knasiecka-Falbierska Karina, Marciniak Mateusz
Wprowadzenie 9
I
Erozja kapitału społecznego w szkole w atmosferze nieufności (Maria
Dudzikowa)
1. Erozja kapitału społecznego „Nie ma co płakać...” 21
2. Postawienie problemu 23
3. Między nadzieją a iluzją 25
4. Zaangażowane obywatelstwo nie jest w cenie u młodzieży szkolnej 30
5. Potrzeba wycho(wy)wania uczniów do aktywności obywatelskiej i jej niektóre blokady
34
6. Szkoła dzisiaj, czyli kultura nieufności we „wspólnocie szatniowej” 41
7. Zwiększanie zasobów kapitału społecznego w szkole przez codzienną praxis 57
II
Uwagi metodologiczne i procedura badań (Sylwia Jaskulska, Renata
Wawrzyniak-Beszterda)
1. Zarys metodologiczny badań 67
2. Charakterystyka próby 71
III
Zasoby kapitału osobowego, rodzinnego i środowiskowego badanych
1. Kapitał osobowy (Karina Knasiecka-Falbierska) 75
1.1. Dziedzina studiów 75
1.2. Płeć 76
1.3. Poziom indywidualnych osiągnięć edukacyjnych 78
1.3.1. Poziom poczucia osiągnięć szkolnych 79
1.3.2. Ocena zachowania 79
1.4. Poziom samooceny badanych 80
1.5. Stopień nasilenia optymizmu wobec możliwości realizacji celów i dążeń
życiowych 82
1.6. Uczestniczenie w praktykach religijnych 83
2. Kapitał rodzinny (Sylwia Jaskulska, Renata Wawrzyniak-Beszterda) 85
2.1. Kapitał ekonomiczny rodziny 85
2.1.1. Ocena badanego dotycząca standardu materialnego rodziny 87
2.1.2. Pomoc materialna ze strony rodziców 90
2.1.3. Ocena badanego dotycząca jego warunków do odrabiania lekcji 90
2.1.4. Stopień korzystania z płatnych zajęć dodatkowych 91
2.1.5. Dostęp do Internetu 93
2.2. Kulturowy kapitał zinstytucjonalizowany rodziny 94
2.2.1. Wykształcenie rodziców 95
2.2.2. Korzystanie z edukacji przedszkolnej 98
2.3. Ucieleśniony kapitał kulturowy rodziny 100
2.3.1. Poczucie zbieżności własnych celów i dążeń życiowych z celami i dążeniami
matki oraz ojca 103
2.3.2. Wsparcie ze strony matki i ojca otrzymywane przez badanych w różnych sytuacjach
życiowych 103
2.3.3. Ocena respondenta dotycząca jego rozmów z matką i ojcem 104
3. Kapitał środowiskowy (Mateusz Marciniak) 108
3.1. Województwo 109
3.2. Miejsce zamieszkania 111
3.3. Lokalizacja szkoły 113
3.4. Lokalizacja szkoły względem miejsca zamieszkania 114
3.5. Korzystanie z dojazdu do szkoły 117
IV
Kapitał społeczny szkoły – diagnoza
1. Szkolne zasoby zaufania (Ewa Bochno) 123
2. Szkolne zasoby zaangażowania (Sylwia Jaskulska) 147
V
Kapitał społeczny szkoły – uwarunkowania
1. Szkolny kapitał społeczny a kapitał osobowy badanych (Karina
Knasiecka-Falbierska) 167
1.1. Dziedzina studiów 167
1.2. Płeć 168
1.3. Poziom indywidualnych osiągnięć edukacyjnych 168
1.4. Poziom samooceny badanych 169
1.5. Stopień nasilenia optymizmu wobec możliwości realizacji celów i dążeń
życiowych 170
1.6. Uczestniczenie w praktykach religijnych 171
2. Szkolny kapitał społeczny a kapitał rodzinny badanych (Sylwia Jaskulska, Renata
Wawrzyniak-Beszterda) 175
2.1. Kapitał ekonomiczny rodziny badanego 175
2.2. Kulturowy kapitał zinstytucjonalizowany rodziny 177
2.3. Kulturowy kapitał ucieleśniony rodziny badanego 178
3. Szkolny kapitał społeczny a kapitał środowiskowy badanych (Mateusz Marciniak) 182
3.1. Województwo 183
3.2. Miejsce zamieszkania 183
3.3. Lokalizacja szkoły 185
3.4. Lokalizacja szkoły względem miejsca zamieszkania 186
3.5. Korzystanie z dojazdu do szkoły 186
VI
Szkolny kapitał społeczny a jakość kultury szkoły (Ewa Bochno,
Ireneusz Bochno)
1. Jakość kultury szkoły 193
1.1. Szkolne zasoby sprzyjające kreowaniu „szlachty szkolnej” 196
1.2. Szkolne zasoby sprzyjające nabywaniu i pomnażaniu kapitału ludzkiego uczniów 206
1.3. Szkolne zasoby materialne 213
2. Szkolne zasoby zaufania i zaangażowania a jakość kultury szkoły 223
VII
Kapitał społeczny w szkołach – próba podsumowania (Sylwia
Jaskulska, Renata Wawrzyniak-Beszterda)
1. Szkolne zasoby kapitału społecznego a kapitał osobowy, rodzinny i środowiskowy
badanych oraz jakość kultury szkoły 233
1.1. Struktura szkolnych zasobów kapitału społecznego 233
1.2. Weryfikacja hipotez badawczych – podsumowanie 236
VIII
Szkoła jako „przestrzeń, w której i poprzez którą tworzony jest kapitał
społeczny” Suplement do „Erozji kapitału...” (Maria Dudzikowa)
1. Na przecięciu dwóch pól 244
2. Szersze pole społeczne 253
3. W zaczarowanym kręgu pozoru 255
Spis tabel 273
Spis wykresów 276
Aneks 277
Bibliografia 293
318 stron, Format: 16.5x24.0cm, oprawa twarda
