Nie Zachód Nie Wschód
Francja i Polska w oczach niemieckich podróżnych w latach 1750-1850
Książka przedstawia wnikliwą analizę relacji z lat 1750-1850 podróżników
niemieckich z ich wojaży do Francji i na ziemie polskie.
Jedno z przewodnich pytań, na które stara się odpowiedzieć autor książki, brzmi:
w jaki sposób status społeczny, osobiste doświadczenia, uprzedzenia, edukacja,
światopogląd, czyli jednym słowem „przed-wiedza’, z bagażem której każdy
podróżnik wyrusza zagranicę, rzutują na jego sposób opisu odwiedzanego kraju. Lub
inaczej rzecz ujmując: na ile są opisem obcego kraju, na ile zaś odwróconym obrazem
własnej ojczyzny? Wnioski mogą zaskakiwać… Podobieństwo bowiem w opisach Francji i
ziem polskich przez podróżujących Niemców w okresie wielkiej transformacji lat
1750-1850 są większe niż można byłoby się spodziewać.
Wstęp
Francja i Polska – centrum i peryferie podróżowania
ok. 1800 r.
Podróże między dyscyplinami – stan badań
Przestrzeń czasowa, metoda i pojęcia
Źródła
Struktura pracy
Rozdział I. Podróżowanie – podmioty i praktyka
1. Pasażerowie – literacka elita
Pochodzenie społeczne i profesja
Pochodzenie geograficzne i wyznaniowe
2. Motywy i koniunktury podróżowania
Typologia podróżowania
Francja – cel podróży między edukacją a turystyką
Polska – kraj tranzytowy między karierą zawodową a
rodziną
Polityczna podróż edukacyjna
Koniunktury pisania i podróżowania
3. Wiedza, recepcja i opinia publiczna
Lektury, wiedza wstępna i oczekiwania
Relacje podróżnicze i ich publiczny aspekt ok. 1800 r.
Czytelnik
4. Praktyka podróżowania
Drogi i szlaki
Oberżyści i goście
Języki i kontakty
Rozdział II. Przestrzenie podróżowania
1. Geografia i normatywność
Geografia Europy: Północ – Południe, Wschód –
Zachód
Polska – tradycja Północy
Francja – mieszkańcy Północy podróżują na
Południe
Nowe normy, nowe geografie – z Północy na Wschód
2. Granice – wynalazek, przemiana i historyczność
Na „granicy ojczyzny” – 1820 r. nad Renem
Formy granicy i ich postrzeganie 190
Gdzie zaczyna się „właściwa Francja”? Przestrzenie
graniczne i regiony
Otwarta przestrzeń i etnologia drugiej strony
Wyodrębnienie narodu – historia, terytorium i pamięć
3. Przestrzenie pośrednie – prowincja i społeczność
wiejska
Przyglądanie się ziemi – o funkcjonalnym postrzeganiu
przyrody
„Nędzne baraki” – zacofanie widziane oczami
mieszczucha
„Żebracy na łonie natury” – obrazy francuskiej
prowincji
„Idylliczny urok pasterzy” – prowincja francuska
między biedą a sielankowym krajobrazem
„Smutne pustynie” – Polska, kraj bez krajobrazu
Od statystyki do narodowego terytorium
4. Centrum i przestrzeń zurbanizowana
„Mieszkania nędzy” – ponure prowincje między
Wisłą i Garonną
Kraków – miniona sława
Lwów i Lyon – wzory kultury miejskiej
Paryż i Warszawa – metropolie między transferem
kulturalnym a pustkowiem
Rozdział III. Od społeczeństwa stanowego do narodu
1. Dwory między absolutyzmem a reformą
Ostatni monarchowie i dworska społeczność – Wersal od
zewnątrz
Ostatni monarchowie i dworska społeczność – Warszawa
od środka
2. Rewolucja a naród – drogi do modernizmu politycznego
Francja w 1791 r. – krótka droga od „bohaterów
spartańskich” do „barbarzyńców”
Polska w 1791 r. – pokojowa „rewolucja” odgórna a
„konstytucja anarchii”
Francja w 1830 r. – w poszukiwaniu politycznego
modernizmu
Polska w 1830 r. – za wolność waszą i naszą!
3. Narody i ich charaktery
Polacy – o „polskiej gospodarce”, „bigoterii” i
„szlachetnych Sarmatach”
Francuzi – „odrażający brak czystości”,
„frywolność” i „lekkomyślność”
„Bohaterstwo”, „umiłowanie wolności” i
„barbarzyńcy”
„Złodziejscy Polacy”. Od sąsiedztwa do narodowej
mniejszości i kolonii
My, rozsądny naród – co łączy innych
Rozważania końcowe
Podróżujące elity, wykształceni autorzy
W poszukiwaniu Europy Wschodniej – od geografii
kulturalnej do politycznej
W poszukiwaniu Francji i Polski – od paradygmatu
regionalnego do narodowego
Sąsiedzi między obrazem obcego społeczeństwa i
narodowym obrazem wroga
Podobieństwa mimo nieporównywalności
Aneks. Wykaz podróżników
Bibliografia
Indeks osobowy
Indeks geograficzny
510 stron, Format: 14.0x20.5cm, oprawa miękka
-