Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych w prawie polskim
Europejskie prawo spółek jako jeden z lepiej zharmonizowanych działów prawa
wspólnotowego daje podmiotom gospodarczym prowadzącym swą działalność na terenie
Unii Europejskiej szereg wyspecjalizowanych form prawnych w ramach których możliwa jest
transgraniczna współpraca. Europejskie Zgrupowanie Interesów Gospodarczych było jedną
z pierwszych form umożliwiających taką kooperację. Pomimo upływu 25 lat od powstania
regulacji prawnej Zgrupowania, nadal stanowi ono dogodną formułę kooperacji pomiędzy
przedsiębiorcami unijnymi. Wynika to z faktu, że Zgrupowanie nie jest obciążone
tradycyjnymi wymogami formalnymi związanymi z funkcjonowaniem spółek handlowych, nie
wymaga zwłaszcza formy notarialnej, a księgowość i wymogi prawnopodatkowe są bardzo
uproszczone. Niniejsza monografia oprócz komentarza do polskich przepisów zawiera
kompleksowe omówienie praktycznych aspektów związanych z działalnością Zgrupowania w
warunkach polskiego prawa. Dużym walorem opracowania jest najszersze w dotychczasowym
polskim piśmiennictwie szerokie ujęcie prawnoporównawcze nas tle regulacji innych
państw członkowskich Unii, w szczególności Niemiec gdzie Zgrupowanie jest obecne od 25
lat. Doktryna i piśmiennictwo niemieckie podają bogate przykłady i doświadczenia z
dziedziny Zgrupowania, które z racji tradycyjnych podobieństw pomiędzy polskim a
niemieckim prawem handlowym mogą stanowić źródło inspiracji dla polskich Zgrupowań.
Całościowego ujęcia tematu dopełnia pogłębiona analiza aspektów nowego
międzynarodowego prawa prywatnego międzynarodowego w świetle węzłowych
zagadnień prawa europejskiego.
Spis treści
Przedmowa
.................................................................................................
XIII
Wykaz skrótów
...........................................................................................
XV
Wykaz literatury
........................................................................................
XXIII
Rozdział I. Geneza oraz ogólna charakterystyka prawna Zgrupowania 1
1. Wstęp. Geneza EZIG
........................................................................... 1
1.1. Stanowisko niemieckich prawników wobec francuskiej koncepcji GIE
........................................................................... 3
1.2. Proces tworzenia nowej formy prawnej . Europejskiego Zgrupowania
Interesów Gospodarczych ................................... 3
1.3. EZIG . nowa forma prawna europejskiego prawa spółek ........ 7
1.4. Stanowisko niemieckich prawników wobec powstania EZIG .. 7
2. Ogólna charakterystyka prawna Zgrupowania. Prawo właściwe
Zgrupowania. Zastosowanie i wykładnia Rozporządzenia Nr 2137/85 w kontekście prawa
europejskiego i polskiego ................................... 10
2.1. Prawne ograniczenia dziedzin działalności Zgrupowania ........ 14
2.2. Zgrupowanie w porównaniu do niektórych form kooperacji .... 17
2.2.a. Trust
............................................................................. 17
2.2.b. Kartel
............................................................................ 17
2.2.c. Holding
........................................................................ 18
2.2.d. Koncern
........................................................................ 18
2.2.e. Joint venture
................................................................. 19
2.2.f. Pool
.............................................................................. 21
2.2.g. Konsorcjum
.................................................................. 21
3. Osobowość prawna spółek i ich siedziba jako wyznaczniki kondycji
prawnej Zgrupowania
.......................................................................... 22
3.1. Rozróżnienie zagadnienia podmiotowości prawnej
i osobowości prawnej
................................................................ 24
3.2. Ewolucja pojęcia osobowości prawnej
..................................... 25
3.3. Osobowość prawna i zdolność prawna spółek osobowych
w polskim prawie handlowym
.................................................. 29
3.4. Podmiotowość prawna spółki jawnej
........................................ 29
3.5. Historyczne ujęcie koncepcji podmiotowości prawnej jednostek
organizacyjnych ........................................................................
31
4. Majątek spółki jawnej
......................................................................... 36
5. Zdolność prawna i podmiotowość prawna polskiej spółki jawnej jako
wyznacznik zakresu zdolności prawnej i podmiotowości prawnej polskiego Zgrupowania
......................................................... 37
6. Zgrupowanie i jego członkowie w polskim procesie sądowym ..........
44
6.1. Zakres zdolności procesowej i zdolności sądowej Zgrupowania jako
korelat zdolności prawnej Zgrupowania ..... 44
6.2. Zgrupowanie i jego członkowie jako strona procesowa w stosunku
zewnętrznym .......................................................... 47
6.3. Zgrupowanie i jego członkowie jako strony w kontradyktoryjnym
stosunku procesowym wewnętrznym .... 48
Rozdział II. Cel działalności Zgrupowania w świetle polskiego prawa o
przedsiębiorczości
................................................................................... 50
1. Wspieranie działalności gospodarczej członków jako przesłanka celu
działalności Zgrupowania ............................................................ 50
1.1. Zagadnienie wykładni pojęcia działalności gospodarczej w świetle
Rozporządzenia Nr 2137/85 i polskiego prawa ........ 51
1.2. Zagadnienie istotnej dla Zgrupowania problematyki zdolności
przedsiębiorczej w polskim prawie handlowych spółek osobowych
................................................................................ 56
1.3. Polska spółka jawna oraz Zgrupowanie jako przedsiębiorcy w
świetle polskiego prawa przedsiębiorczości ......................... 58
1.4. Konsument a przedsiębiorca
..................................................... 64
2. Pojęcie działalności gospodarczej w świetle prawa Unii Europejskiej
.........................................................................................
65
2.1. Pojęcie działalności gospodarczej w innych państwach europejskich
w kontekście działalności Zgrupowania .............. 68
2.2. Wolne zawody w ramach Zgrupowania
.................................... 69
2.3. Ramy gospodarczej działalności wolnych zawodów w Zgrupowaniu
......................................................................... 71
Rozdział III. Początek bytu Zgrupowania
............................................... 75
1. Uwagi ogólne
...................................................................................... 75
2. Umowa założycielska Zgrupowania w prawie polskim.
Uwagi wstępne
.................................................................................... 76
2.1. Charakter prawny umowy założycielskiej Zgrupowania .......... 77
2.2. Klasyfikacja umowy założycielskiej Zgrupowania jako czynności
prawnej ............................................................. 78
2.3. Zakres zastosowania polskiej zasady swobody umów w kontekście
zasady swobody kształtowania treści umowy założycielskiej Zgrupowania
..................................................... 80
2.4. Kolejność obowiązywania porządków prawnych w odniesieniu do
stosunku prawnego wynikającego z zawarcia umowy założycielskiej Zgrupowania
..................................................... 82
2.5. Możliwość stosowania do polskiego Zgrupowania przepisów KC na
gruncie art. 2 KSH ......................................................... 85
3. Procedura założycielska Zgrupowania. ETAP I
.................................. 86
3.1. Strony umowy założycielskiej
.................................................. 86
3.2. Elementy przedmiotowo istotne umowy założycielskiej Zgrupowania.
Essentialia negotii ............................................. 88
3.3. Wykładnia art. 5 Rozporządzenia Nr 2137/85 w świetle przepisów
polskiego prawa ....................................................... 89
3.4. Problematyka pojęcia celu Zgrupowania w świetle polskiego prawa
.........................................................................................
90
3.5. Forma umowy założycielskiej
.................................................. 92
3.6. Jednoosobowe Zgrupowanie
..................................................... 94
3.7. Problematyka definicji: .Zgrupowanie w organizacji. czy
.Zgrupowanie przed rejestracją.?
............................................. 96
3.8. Rejestracja i publikacja Zgrupowania w Polsce. ETAP II ........ 100
3.9. Rozwiązania prawa niemieckiego
............................................. 106
4. Firma Zgrupowania
............................................................................. 108
4.1. Firma w prawie polskim
........................................................... 108
4.2. Firma a nazwa. Rozmaite aspekty przedsiębiorczości ..............
110
4.3. Rodzaje firm spółek handlowych
.............................................. 110
4.4. Budowa firmy na przykładzie spółki jawnej
............................. 111
4.5. Regulacja firmy Zgrupowania zawarta w Rozporządzeniu Nr 2137/85
................................................................................ 112
4.6. Firma Zgrupowania jako element europejskiej koncepcji ochrony
interesów wspólników i osób trzecich w europejskim prawie spółek
............................................................................ 113
4.6.1. Maksymalny standard ochrony i minimalny standard ochrony
........................................................................ 113
4.6.2. Standard ad casum
....................................................... 114
4.6.3. Kierunki i wytyczne Komisji Europejskiej .................. 115
4.7. Spory o sposób stosowania niemieckiego krajowego prawa firmowego do
Zgrupowania ...................................................... 116
4.8. Orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (TSUE).
Orzeczenie w sprawie C-402/96 EITO przeciwko Republice Federalnej Niemiec
.................................................. 118
4.9. Granice zastosowania polskiego prawa firmowego w stosunku do
Zgrupowania ........................................................................ 122
Rozdział IV. Statut personalny i siedziba polskiego Zgrupowania
Interesów Gospodarczych
......................................................................... 125
1. Wstęp
...................................................................................................
125
1.1. Statut personalny jako korelat statusu prawnego osoby prawnej
.......................................................................................
126
1.2. Problematyka statutu personalnego Zgrupowania w międzynarodowym
prawie kolizyjnym oraz prawie europejskim
............................................................................... 128
2. Szczegółowa problematyka siedziby Zgrupowania w świetle
europejskiego i polskiego prawa spółek ............................................. 132
2.1. Pojęcie prawne siedziby spółki w polskim prawie cywilnym i prawie
handlowym .................................................................. 132
2.2. Doktrynalne i historyczne ujęcie teorii siedziby w aspekcie
kolizyjno-prawnym ................................................................... 135
2.2.1. Teoria inkorporacji
....................................................... 135
2.2.2. Teoria siedziby
............................................................. 139
2.2.3. Koncepcja teorii mieszanej
........................................... 142
2.3. Siedziba spółki handlowej w prawie europejskim ....................
143
2.4. Problematyka transgranicznego przeniesienia siedziby Zgrupowania
............................................................................. 149
2.4.1. Ogólne zagadnienia związane z ograniczeniami transgranicznego
przeniesienia siedziby spółki handlowej
..................................................................... 149
2.4.2. Zagadnienie zdolności prawnej Zgrupowania
w unijnym obrocie prawnym w świetle orzeczeń TSUE 153
2.4.3. Swoboda przeniesienia siedziby Zgrupowania w świetle regulacji
Rozporządzenia Nr 2137/85 ......................... 156
2.5. Swoboda zakładania filii, przedstawicielstw lub oddziałów spółki
w innym państwie członkowskim .................................. 159
2.6. Zgrupowanie w aspekcie swobody zakładania filii i oddziałów.
Warunki i podstawy swobodnej kooperacji Zgrupowania z zagranicą w ujęciu
praktycznym ............................................ 164
3. Wykładnia Rozporządzenia Nr 2137/85 w oparciu o treść preambuły i
zasady TFUE. Problematyka zastosowania krajowych przepisów prawa kolizyjnego do spraw
Zgrupowania ......................................... 166
Rozdział V. Stosunki wewnętrzne w Zgrupowaniu
................................. 169
1. Wstęp
...................................................................................................
169
2. Członkostwo w Zgrupowaniu
............................................................. 169
2.1. Zagadnienia i uwagi ogólne, tzw. minimalny typ konfiguracji
Zgrupowania .............................................................................
169
2.2. Charakter prawny działalności gospodarczej jako przesłanka
członkostwa w Zgrupowaniu .................................................... 171
2.3. Możliwość występowania podmiotów spoza obszaru Wspólnot
Europejskich jako członków Zgrupowania ............................... 172
2.4. Współpraca państw nieunijnych w ramach Europejskiego Obszaru
Gospodarczego EOG .................................................. 174
2.5. Członek stowarzyszony . wybrane aspekty prawnej możliwości
udziału w Zgrupowaniu podmiotów nieunijnych ..................... 176
2.6. Formy prawne współpracy podmiotów nieunijnych .................
181
2.6.1. Kooperacja w systemie joint venture ........................... 184
2.6.2. Zgrupowanie jako forma joint venture ........................ 185
2.7. Zasiedziała w UE filia przedsiębiorstwa nieunijnego jako członek
lub przedstawiciel Zgrupowania .................................. 187
3. Stosunek członkostwa w Zgrupowaniu w aspekcie szczegółowym ... 188
4. Prawa związane z członkostwem w Zgrupowaniu
.............................. 196
4.1. Prawo głosu
............................................................................... 196
4.2. Podejmowanie uchwał przez członków Zgrupowania polskiego 197
4.3. Wgląd w dokumenty Zgrupowania
........................................... 198
4.4. Prawo udziału w zyskach Zgrupowania
.................................... 200
4.5. Prawo członka występującego ze Zgrupowania do wypłaty
zysku
.........................................................................................
201
4.6. Prawo członka do odsetek od udziału kapitałowego w Zgrupowaniu
......................................................................... 202
5. Obowiązki związane z członkostwem w Zgrupowaniu
...................... 203
Rozdział VI. Organy Zgrupowania
.......................................................... 205
1. Analiza pojęcia organów spółki
.......................................................... 205
1.1. Uwagi ogólne
............................................................................ 205
1.2. Problematyka stosowania teorii organów osób prawnych i teorii
przedstawicielstwa do zarządu spółek osobowych ........ 207
2. Analiza prawna pojęcia .zarządzanie sprawami Zgrupowania. i pojęcia
.prowadzenie spraw spółki. w prawie polskim ................... 209
2.1. Uwagi ogólne. Prowadzenie spraw i reprezentacja Zgrupowania
............................................................................. 209
2.2. Próba definicji pojęcia .zarządzanie. i pojęcia .czynności
zarządu.
.................................................................................... 212
2.3. Zarząd Zgrupowania jako jego organ
....................................... 215
2.3.1. Uwagi ogólne
............................................................... 215
2.3.2. Status prawny zarządu Zgrupowania polskiego .......... 219
2.3.3. Wybór zarządców
........................................................ 222
2.3.4. Prawa i obowiązki zarządców
...................................... 223
2.3.5. Możliwość zarządu sprawami Zgrupowania przez podmiot nieunijny
........................................................ 224
3. Problematyka powoływania osób prawnych jako zarządców Zgrupowania
polskiego ....................................................................... 225
3.1. Uwagi ogólne
............................................................................ 225
3.2. Zarys problematyki powoływania osób prawnych jako zarządców w
niemieckim prawie spółek .................................. 228
3.3. Zarząd i organy w praktyce Zgrupowania prawa niemieckiego
(EWIV)
...................................................................................... 231
3.4. Regulacje wybranych krajów członkowskich UE ....................
233
3.4.a. Francja
......................................................................... 233
3.4.b. Hiszpania
...................................................................... 234
3.4.c. Włochy
.......................................................................... 234
3.4.d. Wielka Brytania
........................................................... 235
3.4.e. Szwajcaria
.................................................................... 237
3.4.f. Austria
.......................................................................... 238
3.5. Konkluzja w odniesieniu do Zgrupowania polskiego ............... 239
4. Pojęcie niezgodnych z prawem czynności zarządu Zgrupowania polskiego
.............................................................................................
241
4.1. Ogólna problematyka niezgodnych z prawem działań organów osób
prawnych w polskim prawie ............................................. 241
4.2. Generalne założenie niestosowania do spraw Zgrupowania doktryny
ultra vires. Pojęcie czynności ultra vires i podstawowe założenia teorii ultra vires
.................................. 244
4.3. Problematyka określenia zakresu pojęcia niezgodnych z prawem
czynności zarządu Zgrupowania polskiego .............. 248
Rozdział VII. Zgrupowanie w stosunku zewnętrznym
........................... 251
1. Pojęcie zobowiązań Zgrupowania i zobowiązań jego członków
........ 251
1.1. Definicja, zakres i treść pojęcia .odpowiedzialności członków
Zgrupowania za zobowiązania. ................................................ 252
1.2. Zasada subsydiarnej odpowiedzialności członków Zgrupowania 253
1.3. Treść odpowiedzialności członków Zgrupowania
.................... 255
1.4. Aspekt subsydiarności
............................................................... 258
1.5. Założenie dopuszczalności stosowania szerokiej analogii do prawa
spółki jawnej w stosunku do Zgrupowania w kontekście zasady subsydiarnej
odpowiedzialności członków ................... 260
1.6. Założenie stosowania polskiego prawa cywilnego w aspekcie
solidarnej odpowiedzialności członków Zgrupowania ............. 263
1.7. Przedawnienie roszczeń wobec Zgrupowania i jego członków . 267
1.8. Odpowiedzialność członków przystępujących do Zgrupowania 269
1.9. Odpowiedzialność występujących ze Zgrupowania członków .. 272
2. Problematyka odpowiedzialności za zobowiązania Zgrupowania powstałe
przed momentem wpisu Zgrupowania do rejestru ............... 273
3. Możliwość tworzenia formy prawnej .Zgrupowanie z ograniczoną
odpowiedzialnością. i niektóre praktyczne aspekty jej funkcjonowania 275
4. Charakter prawny odpowiedzialności członków zarządu polskiego
Zgrupowania
.......................................................................................
278
5. Prokura w Zgrupowaniu
...................................................................... 283
5.1. Pojęcie prokury w prawie polskim . uwagi ogólne ..................
283
5.2. Prokura w Zgrupowaniu niemieckim
........................................ 284
5.3. Konkluzja w odniesieniu do dopuszczalności ustanawiania prokury w
polskim Zgrupowaniu .............................................. 284
6. Zakończenie bytu Zgrupowania
.......................................................... 288
6.1. Prawne warianty zakończenia bytu Zgrupowania ....................
288
6.2. Zagadnienia związane z ogłoszeniem upadłości Zgrupowania . 289
6.3. Likwidacja Zgrupowania
........................................................... 290
Zakończenie
................................................................................................
292
1. Potencjalne pola działalności Zgrupowania
........................................ 292
1.1. Możliwości zastosowania Zgrupowania w polskim życiu gospodarczym
........................................................................... 292
1.2. Zgrupowanie jako forma współpracy krajowych gmin i związków gmin
w strefie przygranicznej ............................... 294
1.3. Możliwości zrzeszania się wolnych zawodów prawniczych w formie
Zgrupowania na płaszczyźnie europejskiej ............... 296
1.4. Współpraca europejskich uniwersytetów i krajowych jednostek
badawczych ...............................................................................
298
2. Końcowe wnioski dotyczące regulacji EZIGiSEU
............................. 299
2.1. Zagadnienie dopuszczalności umieszczania w firmie Zgrupowania
obowiązkowego dodatku o ograniczonym charakterze odpowiedzialności członków
................................. 300
2.2. Możliwość prostowania i uzupełniania błędów we wniosku o
rejestrację Zgrupowania ......................................................... 301
2.3. Uznanie zdolności przedsiębiorczej Zgrupowania ...................
301
2.4. Założenie stosowania analogii do prawa spółki z o.o.
w odniesieniu do definicji celów EZIG
.................................... 302
2.5. Zastosowanie zasad art. 7781 KPC dotyczących uproszczonej egzekucji
zobowiązań Zgrupowania wobec członków
Zgrupowania
............................................................................. 303
2.6. Prawo właściwe dla stosunków zobowiązaniowych Zgrupowania
............................................................................. 304
Indeks rzeczowy
.........................................................................................
305
260 stron, miękka oprawa
Autor niniejszej monografii - dr Marcin Sokołowski jest doświadczonym wykładowcą
prawa europejskiego na UAM. Od szeregu lat wykonuje też praktykę adwokacką w Poznaniu.