Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania
Klauzula rebus sic stantibus
Książka jest poświęcona instytucji uregulowanej w art. 3571 KC
Problem dopuszczalności uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na stosunki
obligacyjne należy do jednych z najbardziej skomplikowanych i kontrowersyjnych zagadnień
prawa zobowiązań.
W okresie dzielącym powstanie zobowiązania i jego wykonanie może bowiem nastąpić w
sposób nieoczekiwany nadzwyczajna zmiana stosunków, wywołująca ten skutek, że
spełnienie świadczenia staje się bardzo utrudnione, grożąc jednej ze stron rażącą
stratą lub wręcz staje się nieracjonalne z ekonomicznego punktu widzenia.
Znaczenie praktyczne art. 3571 KC uzależnione jest więc głównie od stopnia
stabilności stosunków społeczno-gospodarczych. W obecnych warunkach
społeczno-gospodarczych ta instytucja prawa cywilnego ma bardzo duże znaczenie
praktyczne. Będzie bowiem miała zastosowanie, np. przy znacznej liczbie spraw
związanych z budową autostrad, przy zamówieniach publicznych, prawie upadłościowym,
ubezpieczeniach gospodarczych.
Autor opisuje tworzenie się instytucji, koncepcje doktrynalne uwzględniania wpływu
okoliczności na zobowiązania. Przedstawia poszczególne teorie dotyczące uzasadnienia
dopuszczalności uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania. Opisuje
kształtowanie się poszczególnych modeli rozwiązań prawnych w systemach prawnych
niemieckim, austriackim, szwajcarskim, amerykańskim, angielskim i włoskim. Przedstawia
też model odrzucający dopuszczalności uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na
zobowiązania jako zasadę ogólną (w prawie francuskim czy belgijskim). Opisuje także
wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w Konwencji Wiedeńskiej i prawie modelowym.
Przede wszystkim jednak analizuje tę instytucję w prawie polskim.
W polskim prawodawstwie daje ona możliwość stronom umowy żądania zmiany zobowiązania
wynikającego z tej czynności prawnej na drodze sądowej, ale tylko w przypadku
nadzwyczajnej zmiany stosunków społecznych.
Autor analizuje poszczególne przesłanki, takie jak
nadzwyczajna zmiana stosunków społecznych,
nadmierne trudności w spełnieniu świadczenia albo groźba rażącej straty;
niemożność przewidzenia przez stronę wpływu tej zmiany na stosunek zobowiązaniowy,
wreszcie związek przyczynowy.
Spełnienie przesłanek z art. 3571 KC uprawnia każdą ze stron stosunku obligacyjnego
do wystąpienia do sądu z powództwem przeciwko drugiej stronie o zmianę zobowiązania
lub o jego rozwiązanie. Autor odnosi się także do dużych rozbieżności w
orzecznictwie dotyczących tej instytucji.
Książka ma duże znaczenie praktyczne i powinna cieszyć się zainteresowaniem
prawników- praktyków: radców prawnych obsługujących przedsiębiorców, adwokatów,
ale także sędziów, którzy będą musieli podejmować decyzje w tych sprawach,
syndyków, oraz samych przedsiębiorców.
Autorem jest wybitny cywilista: prof. dr hab. Adam Brzozowski,
Kierownik Instytutu Prawa Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego, praktyk, radca prawny.
Wstęp
Wykaz skrótów
Bibliografia
Część I. Kształtowanie się koncepcji klauzuli rebus sic stantibus w
doktrynie, systemach prawnych niektórych państw, w prawie modelowym i w prawie polskim
Rozdział I. Kształtowanie się koncepcji klauzuli rebus sic stantibus
§ 1. Wprowadzenie
I. Rozwój historyczny klauzuli rebus sic stantibus
II. Koncepcje doktrynalne uwzględniania wpływu okoliczności na zobowiązania
1. Wprowadzenie
2. Próby teoretycznego uzasadnienia dopuszczalności uwzględniania wpływu zmiany
okoliczności na zobowiązania
A. Teoria sprawiedliwości
B. Teoria uczciwości i sumienności
C. Teoria siły wyższej
D. Teoria nieprzewidywalności
E. Teoria ekwiwalentności
F. Teoria nadużycia prawa
G. Teoria wspólnej woli stron
§ 2. Podsumowanie
Rozdział II. Kształtowanie się modeli rozwiązań prawnych dotyczących
uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania
§ 1. Model przyjmujący zasadę ogólną uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na
zobowiązania, dopuszczający możliwość zmiany treści umowy w następstwie zmian
warunków
I. Systemy kształtujące zasadę ogólną uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na
zobowiązania wypracowaną przez orzecznictwo
1. Prawo niemieckie
2. Prawo austriackie
3. Prawo szwajcarskie
4. Prawo angielskie
5. Prawo amerykańskie
II. Systemy kształtujące zasadę ogólną wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania
w ramach uregulowania w prawie pozytywnym
1. Prawo włoskie
§ 2. Model odrzucający dopuszczalność uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na
zobowiązania jako zasadę ogólną
I. Prawo francuskie
1. Nadzwyczajna zmiana stosunków w sprawach cywilnych
2. Odrzucenie klauzuli rebus sic stantibus przez Sąd Kasacyjny - zasada pacta sunt
servanda
3. Sądownictwo administracyjne
4. Rozbieżności między orzecznictwem sądów powszechnych i administracyjnych
II. Prawo belgijskie
§ 3. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w Konwencji Wiedeńskiej i prawie
modelowym
I. Uregulowanie wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania w Konwencji Wiedeńskiej
II. Model przyjęty w PECL (art. 6:111) i DCFR (art. 1:110)
III. Model przyjęty w Zasadach Międzynarodowych Umów Handlowych UNIDROIT
§ 4. Podsumowanie
Rozdział III. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania (klauzula rebus sic
stantibus) w prawie polskim (art. 269 KZ i okres poprzedzający wejście w życie art.
3571 KC)
§ 1. Wprowadzenie
§ 2. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania (klauzula rebus sic stantibus) w prawie
polskim w świetle art. 269 KZ oraz w okresie
poprzedzającym kodyfikację prawa cywilnego
§ 3. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania według KC (stan prawny obowiązujący
do 30.9.1990 r.). Próby skonstruowania
ogólnej zasady uwzględniania wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania na podstawie
postanowień KC
I. Stanowisko doktryny
1. Koncepcja gospodarczej niemożliwości świadczenia
2. Koncepcja nadużycia prawa
3. Koncepcja zgodnego zamiaru stron i celu umowy (art. 65 § 2 KC)
II. Stanowisko judykatury
§ 4. Podsumowanie
Część II. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w świetle
uregulowań Kodeksu cywilnego i przepisów pozakodeksowych
Rozdział I. Wpływ zmiany okoliczności na zobowiązania w świetle art. 3571 KC
§ 1. Wprowadzenie
§ 2. Relacja między zasadą pacta sunt servanda a klauzulą rebus sic stantibus
§ 3. Umiejscowienie klauzuli rebus sic stantibus w KC
§ 4. Ogólna charakterystyka uregulowania art. 3571 KC
I. Obowiązywanie art. 3571 KC w czasie
II. Dyspozytywny charakter uregulowania art. 3571 KC
III. Konstrukcja art. 3571 KC
IV. Zakres podmiotowy
§ 5. Przesłanki zastosowania art. 3571 KC. Określenie konsekwencji spełnienia się
przesłanek zastosowania art. 3571 KC
I. Umowa jako źródło zobowiązania
1. Rodzaje świadczeń a klauzula rebus sic stantibus
2. Istnienie umowy jako przesłanka dopuszczalności wniesienia powództwa z art. 3571 KC
3. Wpływ odbioru etapów wykonania umów na dopuszczalność wniesienia powództwa z art.
3571 KC
4. Klauzula rebus sic stantibus a zobowiązania pozaumowne
II. Nadzwyczajna zmiana stosunków
III. Przesłanka nieprzewidzenia
IV. Nadmierna trudność spełnienia świadczenia lub groźba rażącej straty dla jednej
ze stron
V. Związek przyczynowy między nadzwyczajną zmianą okoliczności a nadmiernymi
trudnościami lub groźbą rażącej straty
§ 6. Ingerencja sądu (rodzaj i zakres)
I. Odmienne niż w umowie oznaczenie sposobu wykonania zobowiązania
II. Rozwiązanie umowy
§ 7. Zagadnienia procesowe
§ 8. Zakres zastosowania art. 3571 KC, zagadnienia szczegółowe
I. Klauzula rebus sic stantibus a odpowiedzialność ex contractu
II. Klauzula rebus sic stantibus a gospodarcza niemożliwość świadczenia
III. Klauzula rebus sic stantibus a zdarzenie siły wyższej (vis major)
IV. Możliwość wykorzystywania art. 3571 KC w celu rozwiązywania sporów w zakresie
tzw. opcji walutowych
1. Wprowadzenie
2. Pojęcie opcji walutowej
3. Możliwość uwzględnienia wpływu zmiany okoliczności w przypadku umów opcji
walutowych w świetle uregulowania art. 3571 KC
A. Umowa jako źródło zobowiązania
B. Nadzwyczajna zmiana stosunków
C. Nadmierne utrudnienie wykonania umowy opcji walutowej bądź zagrożenie rażącą
stratą dla jednej z jej stron
D. Wymóg nieprzewidzenia przez strony umowy wpływu zmiany okoliczności na łączący je
stosunek zobowiązaniowy
E. Wnioski
4. Klauzula rebus sic stantibus a możliwość waloryzacji świadczeń pieniężnych.
Relacja pomiędzy art. 3571 KC i art. 3581 § 3 KC
§ 9. Projekty zmiany uregulowania klauzuli rebus sic stantibus
I. Wprowadzenie
II. Porównanie art. 3571 KC i art. 6:111 PECL. Artykuł 6:111
PECL jako wzorzec przyszłego uregulowania klauzuli
rebus sic stantibus w prawie polskim
III. Założenia i propozycje dotyczące potrzebnych zmian
uregulowania klauzuli rebus sic stantibus
IV. Projekty uregulowania klauzuli rebus sic stantibus w nowym
Kodeksie cywilnym
Rozdział II. Uregulowanie wpływu zmiany okoliczności na zobowiązania w
przepisach szczególnych
§ 1. Wprowadzenie
§ 2. Uregulowania wpływu zmiany stosunków na zobowiązania w przepisach szczególnych
Kodeksu cywilnego
I. Sądowa waloryzacja świadczeń pieniężnych (art. 3581 § 3 KC)
II. Natychmiastowa wymagalność świadczenia (art. 458 KC)
III. Wstrzymanie spełnienia świadczenia wzajemnego (art. 490 KC)
IV. Zmiana wynagrodzenia ustalonego w umowie o dzieło (art. 629-632 KC)
1. Wprowadzenie
A. Wynagrodzenie kosztorysowe w umowie o dzieło (art. 629 KC)
B. Podwyższenie wynagrodzenia kosztorysowego (art. 630 KC)
C. Odstąpienie przez zamawiającego od umowy (art. 631 KC)
D. Wynagrodzenie ryczałtowe (art. 632 KC)
V. Dopuszczalność żądania obniżenia czynszu (art. 700 KC)
VI. Odstąpienie od umowy i dopuszczalność odmowy wydania przedmiotu pożyczki (art. 721
KC)
VII. Zmiana sposobu wykonania zlecenia (art. 737 KC)
VIII. Zmiana miejsca i sposobu przechowania rzeczy (art. 838 KC)
IX. Odwołanie darowizny w następstwie zmiany stanu majątkowego darczyńcy (art. 896 KC)
X. Dopuszczalność zmiany wysokości lub czasu trwania renty (art. 907 § 2 KC)
XI. Zmiana i rozwiązanie umowy o dożywocie (art. 913 KC)
XII. Odstępstwa od zasady nominalizmu (art. 693 § 2, art. 903 KC)
§ 3. Przepisy pozakodeksowe
I. Wpływ zmiany stosunków na orzeczenia lub umowy dotyczące obowiązku alimentacyjnego
(art. 138 KRO)
II. Zmiana układu w następstwie nadzwyczajnej zmiany stosunków gospodarczych (art. 298
PrUpNapr)
III. Dopuszczalność zmiany umów w sprawach zamówień publicznych w świetle art. 144 i
145 PrZamPubl
IV. Wnioski
Część III. Adaptacyjne klauzule umowne
Rozdział I. Adaptacyjne klauzule umowne. Zagadnienia ogólne
Rozdział II. Umowne klauzule adaptacyjne. Model force majeure
Rozdział III. Umowne klauzule adaptacyjne. Model hardship
Rozdział IV. Podsumowanie
Zakończenie
340 stron, Format: 13.5x22.5cm, oprawa twarda
