Geopolityka trwałego rozwoju
Ewolucja cywilizacji i państwa w trakcie dziejotwórczych kryzysów
Niniejsza praca prowadzi czytenika przez labirynt dróg rozwoju wspólnot ludzkich.
Marszrutę tej wędrówki wyznacza postęp w zakresie techniki i energii.Stanowią one
oręż w adaptacji do lokalnych ekosystemów, czyli nadania im postaci umożliwiającej i
sprzyjającej twprzeniu materialnych podstaw zbiorowej egzystencji. Podstawy te tworzy
gospodarka, z właściwymi sobie sposobami łączenia bezpośredniego wytwórcy z
warunkami i środkami pracy.Sternikiem procesu adaptacji było, jest i zapewne będzie
państwo. W dotychczasowych dziejach po ostatnim zlodowaceniu (w najcieplejszej fazie
okresu interglacjalnego plejstoceńskiej epoki lodowcowej)trzy kryzysy dziejotwórcze
stanowiły punkty zwrotne. Były to swoiste rozdroża trajektorii dziejów cywilizacji:
powstanie gospodarki wytwórczej i miasta (rewolicja neolityczna), pokonanie bariery
oceanów (XIV/XV) i rewolucja przemysłowa. Znajdujemy się obecnie w kolejnej fazie
procesu drugiego trwania - dziejotwórczego kryzysu gospodarki rynkowo-kapitalistycznej.
Podporządkowała ona przyrodę, pracę i ogólnoludzką wspólnotę wytwarzaniu bogactwa
dzielonego według reguł prowadzących do dysproporcji rozwojowych w skali globu i
narastających nierówności dochodowych i majątkowych wewnątrz poszczególnych
społeczeństw. W fazie trwającej dwa stulecia w kapitalistycznym systemie - śiwecie
wystąpiły dotychczas cztery kryzysy strukturalne: wielkiej depresji XIX w. (1873/96),
wielkiej depresji XX w. (1929/45), kryzys stagflacji lat 70. i kryzys neoliberalnej
globalizacji 2007/2008. Czy transformację zakończy powstanie cywilizacji trwałego
rozwoju? W książce znajduje się wiele zapowiedzi takiego scenariusza.
Osią narracyjną pracy są cztery poniższe problemy:
1. Europocentryzm czy eurazjatycka konwergencja?
2. Od pułapki maltuzjańskiej do pułapki Meadowsa: arytmetyka zysku czy trwały
rozwój?
3. Neoliberalny Lewiatan czy sternik nowego globalnego ładu - brak woli mocy
4. Jedność nauk społecznych versus dyscyplinowa autarkia
Wstęp
Cywilizacja światowa w globalnym ekosystemie. Staronowe funkcje państwa
CZĘŚĆ PIERWSZA JEDNOŚĆ W WIELOŚCI. CYWILIZACJA ŚWIATOWA - PROBLEMY
TRANSDYSCYPLINOWEJ STRATEGII BADANIA
Rozdział 1. Refleksja nad społeczeństwem ludzkim jako integrującym się
systemem
1.1. Pojęcie całości dynamicznej - przyroda, gospodarka, państwo, kultura jako
struktury życia społecznego
1.2. Perspektywa ekologiczna: środowisko przyrodnicze cywilizacji światowej
1.3. Perspektywa ekonomiczna: adaptacja do ekosystemu przez pracę i technikę
1.4. Perspektywa politologiczna: państwo narodowe i rządzenie globalne
1.5. Perspektywa kulturowa: konfrontacje czy spotkania cywilizacji lokalnych
Rozdział 2. Iransdyscyplinowa strategia badania cywilizacji światowej -
uhistorycznienie nauk społecznych
2.1. Spór o źródła dynamiki historycznej: między strukturalną determinacją a
podmiotową kreatywnością
2.2. Inspiracje teoretyczne dla strategii transdyscyplinowej - neoklasycyzm
2.3. Struktura wiedzy o systemie światowym - koncepcja ewolucji paralelnej i
policentrycznej
2.4. Pytania i hipotezy badawcze: wyznaczniki konwergencji cywilizacyjnej w ostatnim
pięciotysiącleciu
CZĘŚĆ DRUGA TRANSFORMACJA NEOLITYCZNA - GENEZA CYWILIZACJI AGRARNYCH
Rozdział 3. Jeden gatunek - wiele populacji. Wielkie migracje
międzykontynentalne
3.1. Stanąć na nogach. Kryzys mioceński - antropogeneza
3.2. Presja plejstoceńskiej epoki lodowcowej - człowiek nowoczesny anatomicznie
3.3. W poszukiwaniu nisz pokarmowych: wielkie migracje międzykontynentalne
Rozdział 4. Na początku był orkisz. Rewolucja neolityczna - geneza państwa
4.1. Centra cywilizacji rolniczych
4.2. Bracia odłączeni. Cywilizacje prekolumbijskie: Valdivia i Olmekowie
4.3. Rolnik w kieracie. Pufapka maltuzjańska cywilizacji agrarnych
Rozdział 5. Cywilizacja Środka - geneza "międzynarodowości"
(3-l,5tys.-Vw. p.n.e.)
CZĘŚĆ TRZECIA SYSTEM WSCHÓD-ZACHÓD BEZ HEGEMONA: KONWERGENCJA
CYWILIZACJI AGRARNYCH
Rozdział 6. Cywilizacje agrarne w systemie Wschód-Zachód: biegun wschodni
6.1. Chiny ojczyzną wynalazków przed rewolucją przemysłową
6.2. Indie: Ocean Indyjski osią systemu staroświatowego
6.3. Cywilizacje w regionie Indochin i Archipelagu Malajskiego: między Chinami a Indiami.
Wschodnioazjatycka gospodarka-świat
Rozdział 7. Biegun Zachodni - rola Morza Śródziemnego i odnogi czarnomorskiej
7.1. Grecja
7.2. Fenicja
7.3. Imperium Romanum
7.4. Cesarstwo wschodniorzymskie
Rozdział 8. Pośrednicy - ludy Wielkiego Stepu i Arabowie. Spotkania cywilizacji
na Wielkim Stepie
8.1. Autostrada stepowa. Historyczna rola ludów Wielkiego Stepu Eurazji - Jedwabne Szlaki
8.2. Arabski most świata - nowy pośrednik w relacjach Wschód-Zachód
8.3. Afrykańska końcówka - protopaństwa na skraju pustyni i wilgotnego lasu
8.4. Apogeum wymiany międzycywilizacyjnej Starego Świata
CZĘŚĆ CZWARTA POWSTANIE RYNKU ŚWIATOWEGO - POKONANIE BARIERY OCEANÓW
PRZEZ LUDZI, FAUNĘ, FLORĘ I PATOGENY
Rozdział 9. Punkt zwrotny - udomowienie oceanów. Przyczyny "wielkiego
rozwidlenia"
9.1. Bilans w handlu Zachodu ze Wschodem - żelazo zamiast ztota
9.2. Źródła europejskiej dominacji. Spór o przyczyny "wielkiego rozwidlenia"
Rozdział 10. W imię Boga i zysku. Nowe centrum: ekspansja handlowa i kolonialna
Europy w XVI-XVIII wieku
Rozdział 11. Międzynarodowa wymiana biologiczna: flora, fauna i patogeny
CZĘŚĆ PIĄTA GOSPODARKA-ŚWIAT: KAPITALIZM PRZEMYSŁOWY I PAŃSTWO
NARODOWE W FAZIE INTERNALIZACJI (XDC-XX W.)
Rozdział 12. Wielka transformacja - nowe szansę w grze z naturą i ludzką
ergodynamis
12.1. Maszyna i człowiek w służbie akumulacji. Modelowe wyjaśnienie rewolucji
przemysłowej w Anglii
12.2. Fenomen kryzysowej modernizacji Japonii
12.3. Drogi i bezdroża rozwoju uzależnionego: przewaga komparatywna versus nierówna
wymiana
12.4. Pod prąd: wzrost bez rozwoju - gospodarka upaństwowiona
Rozdział 13. Długi wiek XX? Kryzysy strukturalne społeczeństwa rynkowego -
państwo sternikiem nowego ładu
13.1. Kryzysowe regulacje: w poszukiwaniu źródeł akumulacji
13.2. Kryzys strukturalny 1873-1886. Od kolonializmu do dominacji: świat według bogów
oręża
13.3. Wielka Depresja lat 30. XX wieku - era chwalebnego kapitalizmu welfare state
13.4. Neoliberalna globalizacja w reakcji na stagflację lat 70. XX wieku. Reaganomics i
casino capitalism
13.5. Cud inżynierii finansowej - piramida kredytowa. Niewidzialna ręka rynku w kieszeni
podatnika
13.6. Pod prąd: chińskie i południowo-amerykańskie państwa rozwojowe: między
państwem a rynkiem
CZĘŚĆ SZÓSTA LUDZKOŚĆ W BŁĘKITNEJ KROPCE. EKOSYSTEM, GOSPODARKA I
POLITYKA W CYWILIZACJI TRWAŁEGO ROZWOJU
Rozdział 14. Pułapka Meadowsa społeczeństwa przemysłowego. Teoretyczne
podstawy nowego ładu i prognoza jego ewolucji
14.1. Ekonomia trwałego rozwoju jako teoretyczna podstawa nowego ładu
14.2. Heurystyka przyszłości. Generalizacje historyczne o kryzysach podstawą prognozy
World New Deal
Rozdział 15. Wojny klimatyczne. Niesprawność w relacjach gospodarka - przyroda:
ochrona globalnego ekosystemu
15.1. Niszczenie ekosystemów, różnorodności gatunkowej i krajobrazowej
15.2. Globalne ocieplenie klimatu
15.3. Zielone płuca Ziemi - ochrona lasów równikowych
15.4. Pustynnienie - utrata gleby ornej
15.5. Niedobór słodkiej wody
15.6. Globalna strategia odchodzenia od gospodarki opartej na węglowodorach - problem
energetyczny i surowcowy
15.7. Problem diety wysokobiałkowej w perspektywie ewolucyjnej i ekologicznej. Kres
koncepcji życia jako użycia?
Rozdział 16. Państwa wobec niesprawności neoliberalnego ładu. Kłopoty z
nadwyżką - globalny protekcjonizm pracy i wspólnoty ogólnoludzkiej
16.1. Wojny żywnościowe. Milenijne cele - ubogie stajenki Południa. Przeludnienie,
drogi i bezdroża modernizacji
16.2. Staro-nowe wojny klasowe. Arytmetyka zysku czy arytmetyka potrzeb społecznych.
Strukturalne bezrobocie i radykalna ewolucja podatkowa
Rozdział 17. Między silą głosu a potęgą pieniądza. Scena polityczna jako
część neoliberalnego ładu
17.1. Telemeledemokracja. Kryzys demokracji parlamentarnej
17.2. Mechanizmy uzależniania państwa od biznesu
17.3. Kolejna regulacja kryzysowa. Powrót państw: World New Deall
Zamiast zakończenia
18 tez o genezie, ewolucji i perspektywach cywilizacji światowej
Bibliografia
Abstract
505 stron, B5, oprawa miękka
