Wrogość w stosunkach politycznych modelowa analiza
funkcjonalna
Zagadnienie wrogości w stosunkach politycznych rzadko staje przedmiotem analiz
naukowych. Sam termin i pojęcia bliskoznaczne są natomiast nadzwyczaj często stosowane
przy opisie zjawisk politycznych. Komunikaty opisujące politykę pełne są metafor
batalistycznych, militarnych, wojennych. W pracy tej została zastosowana dominanta
funkcjonalna, która opisuje z jednej strony genezę, uwarunkowania wrogości w polityce,
z drugiej skutki, efekty wrogości w polityce. Powszechność stosowania samych
mechanizmów wrogości w polityce: w relacjach między zawodowymi politykami, między
podmiotami politycznymi a obywatelami jest bezdyskusyjna. Celowały w tym zwłaszcza
reżimy niedemokratyczne.Temat jest jednak cały czas aktualny, a demokracja pełna jest
przykładów wrogości i wrogów. Wrogość jest pochodną zarówno naturalnych lub
obiektywnych czynników, jak też może się stać narzędziem instrumentalnej
socjotechniki sprawczej. Zdolność do skutecznego zidentyfikowania takich działań i
mechanizmów powinna zatem być jednym z narzędzi poznania rzeczywistości politycznej.
WSTĘP
ZAŁOŻENIA METODOLOGICZNE
Analiza funkcjonalna jako metoda badawcza
I. O POJĘCIU WROGA I ZJAWISKU WROGOŚCI
Etymologia terminu: wróg
Gniazdo semantyczne terminu: wróg
Atrybuty wroga
Etymologia terminu wrogość
Wróg a wrogość
Status ontyczny wrogości
Wrogość w pryzmacie kooperacji negatywnej
Pojęcie kooperacji w prakseologii
Kooperacja pozytywna i negatywna
Formy kooperacji negatywnej
Współzawodnictwo
Współzawodnictwo a rywalizacja
Współzawodnik a rywal
Walka
Cele walki
Walka jako wojna
Wrogość w działaniach wojennych
Status obiektu docelowego wrogości
Skala nominalna wrogości
Skala wrogości: schemat wieloczłonowy
Status podmiotów w formach kooperacji pozytywnej
Status podmiotu w kooperacji negatywnej
Inny, obcy, wróg
Inny
Inny a obcy
Obcy a wróg
O sposobach rozumiena wrogości
Wrogość jako postawa
Wrogość jako stereotyp
Wrogość jako relacja
Wrogość jako stosunek społeczny
Wrogość jako zachowanie
Wrogość jako działanie i interakcja społeczna
Wrogość: kryterium wymiaru postawy
Wrogość: kryterium świadomościowe i aktywistyczne
Wróg rzeczywisty a wróg nierzeczywisty
Typologie wrogów
Typologia według genezy konfliktu między stronami
Typologia według rodzaju stosunków między wrogimi stronami
Wróg w pryzmacie orientacji przestrzennej
Typologia temporalna wrogości
Wróg ze względu na charakter więzi
Wróg według kryterium podmiotowego
Dynamika wrogości - model spirali
Antagonista jako synonim wroga?
Antagonizm a wrogość
Antagonizm a agonizm
Wrogość a dychotomia
II. OBIEKTYWNE I OSOBOWOŚCIOWE PRZESŁANKI WROGOŚCI
Kryteria antagonizacji zobiektywizowanej
Kryteria rasowe
Kryteria etniczne
Kryteria religijne
Ideologiczne spory
Konflikty terytorialne
Zróżnicowanie kulturowe
Baza ekonomiczna
Czynniki normatywne
Osobowościowa geneza wrogości w relacjach społeczno-politycznych
Osobowościowa geneza wrogości
Osobowość autorytarna jako korelat wrogości
Osobowość paranoidalna jako korelat wrogości
III. WROGOŚĆ JAKO FUNKCJA KONFLIKTU
Czynniki generujące przynależność do kategorii wroga
Naturalne a społeczne determinanty wrogości
Antagonizm Hobbesa i Rousseau
Mechanizmy kreacji, podtrzymania i eskalacji wrogości
Konflikt jako determinanta wrogości
Wrogość w teorii makrokonfliktów społecznych
Karol Marks
Baza ekonomiczna
Obiektywna sprzeczność interesów klasowych
Rola alienacji i izolacji dychotomicznej
Warunki komunikacyjne i świadomość klasowa
Korelacja rozwarstwienia społecznego i poziomu wrogości
Warunki niezbędne do eskalacji sytuacji konfliktowej
Max Weber
Czynniki wzmagające antagonizm między grupą uprzywilejowaną i upośledzoną
Ralf Dahrendorf
Dialektyka Dahrendorfa
Ouasigrupy i grupy interesu
Wrogość w funkcjonalnej teorii konfliktu społecznego G. Simmela i L. A. Cosera
Więziotwórcze funkcje konfliktu
Konflikt sprzyja trwaniu grupy
Rola konfliktów rzeczywistych i nierzeczywistych
Konflikt a wrogie impulsy
Wrogość a bliskie stosunki społeczne
Intensywność konfliktu a bliskość więzi wewnątrzgrupowych
Funkcje konfliktu w strukturach grupowych
Konflikt jako wskaźnik stabilności stosunku
Konflikt z grupami zewnętrznymi a spójność wewnętrzna grupy
Konflikt zewnętrzny a struktura grupy oraz jego wpływ na
konflikty wewnętrzne
Konflikt zewnętrzny a poszukiwanie wrogów
Konflikt a ideologia
Korzyści z jedności wroga
Konflikt jako czynnik kreacji i podtrzymania władzy
Konflikt jako czynnik tworzący stowarzyszenia i koalicje
IV. SPOŁECZNO-PSYCHOLOGICZNE KORELATY WROGOŚCI
Wrogość a agresja
Popęd jako źródło wrogości
Geneza i klasyfikacje wrogiej agresji
Relacje wrogość - agresja
Rola emocji w antagonizowaniu
Strach i lęk
Nienawiść
Wstręt
Pogarda
Zemsta
Izolacja a procesy kreacji wrogości
Syndrom oblężonej twierdzy
Polityczny wymiar syndromu oblężonej twierdzy
Zagrożenie rzeczywiste a wypreparowane
Zasada kontrastu a kreacja wrogości
Podział my - oni
Podziały manichejskie (bialo-czarne)
Stereotypizacja wroga
Etykietyzacja jak kreator wroga
Procesy heroizacji-demonizacji a relacja wrogości
Mitologizacja wroga
Wróg jako element teorii spiskowych
Wróg a mechanizm kozia ofiarnego
Wrogość a kryzys spoleczno-polityczny
Dehumanizacja wroga
V. FUNKCJE WROGOŚCI W STOSUNKACH POLITYCZNYCH
Legitymizacja władzy za pomocą wroga
Konflikt polityczny a legitymacja rządzących
Wymiary legitymizacji w obecności wroga
Legitymizacja wyborcza a mobilizacyjna
Wrogość zamiast legitymizacji?
Wrogość jako optymalizacja działań legitymizacyjnych
Wrogość jest pseudolegitymacja władzy?
Wróg jako czynnik delegitymizacji politycznej
Wróg jako czynnik stabilizacji i destabilizacji systemu
Wrogość a centralizacja systemu politycznego
Eskalacja wrogości a absolutyzacja władzy politycznej
Wróg jako czynnik mobilizacji
Mobilizacja w duchu wrogości jako element systemów niedemokratycznych
Mobilizacja w duchu wrogości jako element systemów demokratycznych
Wróg jako czynnik integracji
Wróg tworzy więzi społeczne
Wróg tworzy świadomość i tożsamość polityczną stron
Wróg tworzy i wzmacnia struktury organizacji politycznej
Wróg integruje przeciwników
Wróg jako czynnik radykalizacji
Radykalizacja wartości, norm i zwyczajów w obliczu wroga
Radykalizacja decyzji w obliczu zagrożenia wrogiem
Radykalizacja stereotypów "innych" lub "obcych"
Radykalizacja działań podejmowanych wobec podmiotów przejawiających zachowania
nonkonformistyczne i dewiacyjne
Radykalizacja stosunków nadrzędności - podrzędności, w obliczu wroga
Radykalizacja sposobu opisu rzeczywistości i formy dyskursu politycznego
Dyskurs polityczny w "oparach wrogości"
VI. ROLA WROGOŚCI W SYSTEMACH DEMOKRATYCZNYCH I NIEDEMOKRATYCZNYCH
Wróg a kreacja wspólnot politycznych
Wróg a umacnianie władzy politycznej
Wpływ wroga na procesy zmienności i modernizacji wspólnot politycznych
Typy systemu a specyfika stosowania wroga
Pierwotne systemy społeczne
Tyranie i despocje tradycyjne
System autorytarny
Funkcje wrogości a specyfika systemu autorytarnego
Rola wrogości w systemie autorytarnym
Geneza wroga w systemie autorytarnym
Specyfika kreacji wrogości w systemie autorytarnym
System totalitarny
Geneza totalitaryzmów
Specyfika systemu totalitarnego a funkcje wrogości
Funkcje wrogości w totalitaryzmie
Funkcje legitymizujące
Funkcje racjonalizujące
Funkcje mobilizacyjne
Funkcje odstraszające
Funkcje mitotwórcze
Funkcje wroga we współczesnych systemach niedemokratycznych:
komparatystyka
Funkcje wroga we współczesnej demokracji
Zasada wroga a świat "bez ideologii"
Wrogość jako element walki o przywództwo polityczne
Medializacja wrogości politycznej
Marketing polityczny a kreacja wroga
Kryzysy demokracji a kreacja wrogości
Wrogość wywołana procesami migracyjnymi
Wrogość jako efekt konfliktu na styku cywilizacji
Rola wrogości w demokracji
Funkcja tworzenia tożsamości
Pozycjonowanie podmiotów politycznych
Funkcje akredytujące wroga
Funkcje wrogości w systemach demokratycznych i niedemokratycznych: komparatystyka
VII. PARADOKSY I DYSFUNKCJE WROGOŚCI W POLITYCE
Paradoks nadmiernej mobilizacji (hiperaktywności) w obliczu wroga
Paradoks nadmiernego konformizmu w obliczu wroga
Paradoks nadmiernej integracji w obliczu wroga zewnętrznego
Paradoks wroga rzeczywistego a nierzeczywistego
Paradoks projekcji cech własnych na podmiot wroga
Paradoks relacji na linii wróg wewnętrzny - wróg zewnętrzny
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA
295 stron, B5, oprawa miękka
