Instrumenty rynkowe polityki ekologicznej.
Teoria i praktyka
Monografia jest podsumowaniem badań autora poświęconych wykorzystaniu mechanizmów
rynkowych w ochronie środowiska.
Celem podstawowym pracy była analiza oraz ocena warunków i czynników określających
zastosowanie instrumentów rynkowych w polityce ekologicznej. W prezentowanej monografii
przedstawiono rozważania dotyczące możliwości powstania rynków dóbr środowiskowych
bez pomocy państwa, tj. wykreowania ich na zasadzie upowszechniania się wymiany.
Określono w niej, czym są instrumenty rynkowe i jakie jest ich miejsce w polityce
ekologicznej, a głównie wśród innych instrumentów tej polityki. Oceniono
również korzyści, jakie w porównaniu z rozwiązaniami administracyjnymi
przynoszą rozwiązania rynkowe, przedstawiono uwarunkowania przestawiania polityki na te
rozwiązania oraz charakterystykę procesu budowy rynkowo zorientowanej polityki
ekologicznej. Zaprezentowano także możliwości wykorzystania instrumentów rynkowych.
Przykłady rozwiązań rynkowych dobrano tak, aby reprezentowane były poszczególne
dziedziny środowiska, nad którymi polityka ekologiczna sprawuje kontrolę. Ponadto
intencją autora było wskazanie rozwiązań sprawdzonych, które mogą uchodzić za
godne naśladowania i przedstawienie aspektów towarzyszących procesom kreacji
rynków przez politykę ekologiczną, a także wskazanie tych elementów koncepcji
rozwoju, które uzasadniają szersze stosowanie przez politykę ekologiczną rozwiązań
rynkowych. Przedstawienie tych problemów wraz z rozważaniami podjętymi w rozdziale
trzecim pozwalają na weryfikację piątej hipotezy, dotyczącej praktycznych aspektów
zastosowania instrumentów rynkowych w polityce ekologicznej. W analizach i ocenach autor
wykorzystywał przede wszystkim metody dedukcyjne, a w szczególności metody analizy
modeli mikroekonomicznych.
Wstęp
Rozdział 1. Problemy powstawania rynku dóbr środowiska
1.1.Rynek i mechanizm rynkowy
1.2.Dobra i usługi środowiska jako dobra ekonomiczne
1.2.1.Znaczenie dóbr środowiskowych w działalności człowieka
1.2.2.Prawa własności a sposób korzystania przez podmioty z dóbr środowiskowych
1.3.Podstawy wyboru ilości dóbr środowiskowych wykorzystywanych przez podmioty
mikroekonomiczne
1.3.1.Wybory konsumentów
1.3.2.Pozorna nieracjonalność konsumenta
1.3.3.Wybory producentów wykorzystujących dobra środowiskowe
1.3.4.Funkcja popytu rynkowego na dobra środowiskowe
1.4.Dostarczanie dóbr środowiskowych
1.5.Oddziaływanie kosztów zewnętrznych na koszty i ceny
1.6.Przetarg jako podstawa optymalizacji działań ochronnych
1.6.1.Optymalny ekonomicznie poziom jakości środowiska/zanieczyszczenia środowiska przy
zastosowaniu kryteriów wyboru mikroekonomicznego
1.6.2.Teoremat Coase’a a przeszkody w stworzeniu przetargowej formy optymalizacji
poziomu zanieczyszczenia i ochrony środowiska
1.7.Uwagi końcowe
Rozdział 2. Instrumenty rynkowe w osiąganiu celów polityki ekologicznej
2.1.Podstawy prawne, cele, zasady i uwarunkowania polityki ekologicznej
2.1.1. Przesłanki traktatowe i cele ogólne polityki ekologicznej
2.1.2.Zasady polityki ekologicznej
2.2.Instrumenty polityki ekologicznej
2.2.1.Ogólna charakterystyka instrumentów polityki ekologicznej w warunkach gospodarki
rynkowej
2.2.2.Bezpośrednie a pośrednie instrumenty regulacji w warunkach gospodarki rynkowej
2.3.Instrumenty ekonomiczne polityki ekologicznej
2.4. Instrumenty finansowe a instrumenty polityki ekologicznej
2.5.Rynkowy wymiar instrumentów ekonomicznych polityki ekologicznej
2.6. Pojęcie i cechy instrumentów rynkowych ochrony środowiska
2.7. Przyjęcie orientacji rynkowej jako sposób osiagania celów polityki środowiskowej
2.8. Czynniki wzmacniające wybór rozwiązań rynkowych w polityce ekologicznej
2.9.Etapy budowy orientacji rynkowej polityki ekologicznej
2.10. Źródła korzyści z zastępowania instrumentów administracyjnych instrumentami
rynkowymi
2.11.Uwagi końcowe
Rozdział 3. Praktyka stosowania instrumentów rynkowych w ochronie środowiska
3.1. Systemy wykorzystania instrumentów rynkowych w ochronie środowiska
3.1.1.System kwotowy
3.1.2.System kredytów redukcji
3.1.3.System uśredniania zobowiązań
3.1.4.Transferowalne prawa do użytkowania poszczególnych zasobów środowiska
3.1.5.Systemy wykorzystania kompleksów zasobów środowiska
3.1.6.Systemy wtórnego obrotu uprawnieniami
3.2.Przykłady rozwiązań rynkowych tworzonych w dziedzinach kontrolowanych przez
politykę ekologiczną
3.2.1.Ochrona klimatu
3.2.2.Regulacja rynkowa emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego
3.2.3.Ochrona i wykorzystanie wód
3.2.4.Ochrona zasobów fauny
3.2.5.Ochrona przyrody i przestrzeni
3.2.6.Ochrona przed odpadami
3.2.7.Promowanie energii odnawialnej
3.3.Kształtowanie mechanizmów rynkowych
3.3.1.Formy organizacji rynku na poziomie lokalnym i regionalnym
3.3.2.Wykorzystanie dobrych praktyk organizacji systemu handlu emisjami
3.4.Uwagi końcowe
Rozdział 4. Problemy optymalizacji ekonomicznej przy zastosowaniu instrumentów
rynkowych
4.1.Ekonomiczna a przyrodnicza optymalizacja oddziaływania na środowisko – ujęcie
makroekonomiczne
4.2.Mikroekonomiczne aspekty optymalizacji w warunkach limitowania dostępu do środowiska
4.3.Propozycja rynkowego sposobu ograniczania kosztów zewnętrznych
4.4.Uwagi końcowe
Rozdział 5. Łączenie instrumentów rynkowych z wybranymi instrumentami polityki
ekologicznej
5.1.Łączenie instrumentów rynkowych z instrumentami bezpośrednimi polityki
ekologicznej
5.1.1.Standardy emisji lub innych negatywnych oddziaływań na środowisko
5.1.2.Standardy jakości środowiska i pozwolenia indywidualne na zanieczyszczanie
środowiska
5.1.3.Porozumienia dobrowolne z podmiotami (programy redukcji)
5.1.4.Programy naprawcze
5.1.5.Odpowiedzialność za szkody ekologiczne i postępowanie kompensacyjne
5.1.6.Administracyjne kary pieniężne
5.2.Łączenie mechanizmów rynkowych z wybranymi instrumentami ekonomicznymi polityki
ekologicznej
5.2.1.Podatki i opłaty ekologiczne
5.2.2.Problem łączenia rynku uprawnień zbywalnych z systemem opłat
5.2.3.Zróżnicowania podatkowe
5.2.4.Ekologiczny narzut na czynniki produkcji
5.2.5.Subsydiowanie inwestycji ochronnych
5.3.Uwagi końcowe
Rozdział 6. Ocena skali, zakresu i perspektyw wykorzystania instrumentów
rynkowych ochrony środowiska w Polsce na tle strategii rozwoju gospodarczego
6.1.Ocena oddziaływania instrumentów rynkowych ochrony środowiska na rozwój gospodarki
6.1.1.Zmiany technologiczne powstające wskutek stosowania instrumentów rynkowych w
gospodarce
6.1.2.Oddziaływania redystrybucyjne instrumentów rynkowych
6.1.3.Efekty w sferze zatrudnienia
6.1.4.Efekty w sferze konkurencyjności
6.2.Ocena możliwości zwiększania skali wykorzystania instrumentów rynkowych ochrony
środowiska w strategii rozwoju Unii Europejskiej
6.2.1.Strategia Europa 2020
6.2.2.Inicjatywy przewodnie realizacji strategii Europa 2020
6.3.Ocena możliwości zwiększania skali wykorzystania instrumentów rynkowych ochrony
środowiska w strategii rozwoju Polski
6.3.1.Długookresowa strategia rozwoju kraju
6.3.2.Średniookresowa strategia rozwoju kraju
6.3.3.Krajowy program reform
6.4.Rynkowa reorientacja polskiej polityki ekologicznej
6.4.1.Cele polskiej polityki ekologicznej a rozwiązania rynkowe
6.4.2.Długofalowe uwarunkowania ekonomiczne i społeczne polityki ekologicznej
Oddziaływanie za pośrednictwem polityki ekologicznej naekologizację gospodarki rynkowej
Uwagi końcowe
Zakończenie
Literatura
Spis rysunków
Spis tabel
417 stron, B5, oprawa miękka
