Zabawa w dobie społeczeństwa konsumpcyjnego
Szkice o ludyzmie, ludyczności i powadze, a w istocie o jej braku.
Społeczeństwo polskie stało się w ostatnim dwudziestoleciu społeczeństwem
konsumpcyjnym ze wszystkimi tego faktu konsekwencjami. Sąd taki wydaje się słuszny
przede wszystkim w odniesieniu do mieszkańców miast dużych i średniej wielkości,
liczących nie mniej niż 150–200 tys. ludności.
W miastach takich zachodzą procesy, które pozwalają mówić nie tylko o
społeczeństwie konsumpcyjnym, ale wręcz o społeczeństwie konsumpcji zabawy.
W moim przekonaniu następuje w polskim społeczeństwie miejskim (analizowano miasto
Kraków) proces „uludyczniania kultury”, przez wielu badaczy nazywany - raczej
niesłusznie- „karnawalizacją kultury”. Proces ten oznacza ustawiczne rozszerzanie
się społecznego zasięgu zabawy, mnożenie się jej form, ogarnianie przez nią nowych
obszarów czy dziedzin życia społeczno-kulturowego, także tych, które były dotychczas
sferami powagi, jak nauka, wiedza naukowa, religia itd.
Zabawa niesie wiele pożytków dla jednostki i dla społeczeństwa. Jednak proces
„uludyczniania kultury”, rugowania z życia społecznego i kultury powagi, powszechne
uleganie hedonizmowi, dążenie do osiągania permanentnej przyjemności, narastająca
dominacja zabawy i rozrywki nad innymi formami aktywności człowieka, oznacza
kształtowanie się tego, co James E. Combs nazwał z przekąsem nowym wiekiem ludycznym,
oraz panowanie nowego homo ludens, człowieka zabawy ery konsumpcyjnej. To może budzić
niepokój, iż społeczeństwo konsumpcyjne istotnie „zabawi się na śmierć”, jak
wieszczył Neil Postman.
Wyrażam uznanie Autorowi za podjęcie ważnego i
doniosłego ? z punktu widzenia społecznego ? tematu badawczego. Opracowanie należy do
nielicznych, które tak dogłębnie dokonują analizy problematyki ludyczności na gruncie
polskim. Poszczególne rozdziały charakteryzują się przejrzystą konstrukcją,
logicznością wywodów, trafnością określeń i głębią przemyśleń. Rozprawa z
pogranicza antropologii kulturowej i socjologii kultury zadziwia bogactwem omawianych
zjawisk natury społeczno-kulturowej.Lekturę tej publikacji szczególnie zalecam
studentom kulturoznawstwa, pedagogiki, socjologii i antropologii kulturowej. Książka ta
powinna też trafić do pracowników placówek kulturalnych, wydziałów kultury,
urzędników miejskich i powiatowych. Ich wiedza na temat ludyzmu i mechanizmów jego
przemian we współczesnym świecie powinna być stale uzupełniana.
Z recenzji dra hab. Ludwika Kozołuba, prof. UO
Wstęp 11
I. Kultura konsumpcji zabawy 15
Dyktat poglądów Johana Huizingi 16
Dwie rzeczywistości: „rzeczywista” i „na niby”. Poglądy Wincentego Okonia
18
Społeczeństwo konsumpcji i jak ono kształtuje konsumenta zabawy 20
Niedojrzałość i hedonizm w społeczeństwie konsumpcji zabawy 25
Karnawalizacja, ludyzacja, uludycznienie kultury konsumpcyjnej 28
Zakończenie 30
II. Ludyczność współczesnego miasta. Od tradycyjnych zabaw do nowych rozrywek 33
Spektakle związane z miejskimi tradycjami Krakowa 35
Spektakle związane z tradycjami ludowymi 41
Spektakle luźno związane z miastem, choć nie bez znaczenia dla jego promocji 48
Ludyczne spektakle patriotyczne 52
Spektakle kurioza 54
Podsumowanie 69
III. Rekreacja – majówka – współczesny piknik. Czterysta lat ludycznego
zwyczaju 71
IV. Nowe przestrzenie zabawy. Supermarkety jako domy popkultury.
Bonarka w oczach studentów 99
Nowe przestrzenie zabawy 99
Supermarkety jako domy popkultury 105
Bonarka w opinii studentów 110
V. Zabawa historią – zabawa w historię 129
Spektakl I. Szarża na Błoniach 132
Spektakl II. Deszczowa kopia Matejki 133
Spektakl III. Wjazd palatyna Ottheinricha 134
Spektakl IV. Autobusowa lekcja historii 134
Spektakl V i VI. Gry miejskie: „Domino dynastyczne” oraz „Rozpędzili
demonstrantów” – happening historyczny 135
Spektakl VII. Traktorzystki w pochodzie 137
Spektakl VIII. „Przybył, zobaczył, Bóg zwyciężył” 138
Przykład I. Spektakl IX. Eksperyment według Cezara 140
Przykład II. Spektakl X. Kultura bez gwoździ 142
Przykład III. Spektakl XI. Powrót wikingów 144
Przykład IV. Spektakl XII. Historia na żywo 145
VI. Nauka i wiedza w ludycznych spektaklach w przestrzeniach współczesnego
miasta 149
VII. Poznaj Innego poprzez zabawę, czyli nie trzeba jechać do Afryki, aby
skosztować nasion baobabu 167
Wstęp 167
Tabor na Błoniach i bielenie patelni 169
Kule, walczyki, bukiniści oraz młode wino – Francja w Krakowie 171
Polskie muzułmanki – życie w chuście 174
Chiński Nowy Rok, Japoński Dzień Dziecka i Indyjskie Święto Wiosny 175
Wszyscy jesteśmy Irlandczykami. Szkockie skakanie 182
Boskie Buenos w Krakowie, uderzenie tańcem 184
Smok mówi suahili, nie trzeba jechać do Afryki, aby skosztować nasion baobabu 190
Tygrysy na Święcie Dziękczynienia, gra samurajów i curling po krakowsku 193
Poczęstunek albo psikus oraz randki w tramwaju 196
Zakończenie 199
VIII. Spektakle ludyczne w służbie regionalizmu 201
Wstęp 201
Spektakl I. Buty, krasnoludki i Tatarzy 204
Spektakl II. Bociany, „skalaki z nietoperzem”, żubry, koziołek, dinozaury, renifery
i wieprze 208
Spektakl III. Sami swoi. Rancho, seksmisja, kapitan Kloss i inni popkulturowi bohaterowie
214
Spektakl IV. Posadzić drzewo... i zbudować (odbudować) zamek 217
Spektakl V. Co nam da wampir-ludożerca? 220
Zakończenie 221
IX. Religia w zdradzieckim uścisku kultury konsumpcyjnej 225
Spektakl I. Happening duszpasterza 226
Spektakl II. Biskup tańczy, śpiewa i opowiada 227
Spektakl III. Cappuccino dla Afryki 230
Spektakl IV. Pokropione zwierzęta 234
Spektakl V. Cymbergaj i modlitwa przez taniec 236
Spektakl VI. Zrób się na bóstwo w czasie postu 239
Spektakl VII. Sposób na wspólne świętowanie 243
Spektakl VIII. Bieg z różańcem i pływanie 244
Zakończenie 249
Bibliografia 255
264 strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
