Gombrowicza milczenie o Bogu
Książka jest pierwszą monografią twórczości Gombrowicza w aspekcie jego stosunku
do religii.
Pisarz deklarował się jako ateista, ale uporczywość pytania o jakąś
transcendencję, „bojaźń i drżenie", które towarzyszą jego refleksji nad
tajemnicą egzystencji, bólem i podległością zagadkowym zewnętrznym siłom, każą
podejrzewać, że jego ateizm nie jest oczywisty. Tytuł - Gombrowicza milczenie o Bogu -
wziął się z przeświadczenia, że Gombrowicz milczy o czymś, co jakby wciąż go
osacza, a jego milczenie jest formą nasłuchiwania, zapytywania o to, co źródłowe.
Łukasz Tischner burzy utarte przekonania i udowadnia, że świat powołany przez
pisarza nie może się obyć bez hipotezy jakiejś transcendencji, przy czym siła ta
kojarzy się raczej z „zasadą piekielną", jakimś absolutem zła, niż z
chrześcijańskim dobrym Bogiem.
Książka zainteresuje nie tylko literaturoznawców, bo uwzględnia szeroki kontekst
filozoficzno-teologiczny i wprowadza w samo serce współczesnych sporów o religię.
Tischner przekonuje, że Gombrowicz był nie tyle „pierwszym strukturalistą", co
„pierwszym postsekularystą".
Łukasz Tischner
, ur. 1968, historyk literatury, publicysta, tłumacz,
sporadycznie krytyk jazzowy. Ukończył filologię polską na Uniwersytecie
Jagiellońskim, studiował też filozofię. Doktoryzował się na Wydziale Polonistyki UJ,
gdzie pracuje jako adiunkt w Katedrze Historii Literatury Polskiej XX wieku. W latach
1994-2010 był redaktorem miesięcznika „Znak" (przez kilka lat sekretarzem
redakcji). Wydał: „Sekrety manichejskich trucizn. Miłosz wobec zła" (Znak, 2001)
oraz „Miłosz w krainie odczarowanej" (słowo/obraz terytoria, 2011). W swych
badaniach skupia się na związkach literatury z filozofią i religią. Pozostaje wierny
ulubionym pisarzom -Miłoszowi i Gombrowiczowi.
Wykaz stosowanych skrótów
Wstęp
Rozdział I. Na progu epoki świeckiej
1. XIX-wieczne korzenie niewiary
2. W kręgu mistrzów podejrzeń
Karol Darwin
Ludwig Feuerbach
Karol Marks
August Comte
Fryderyk Nietzsche
Zygmunt Freud
3. Kryzys modernistyczny
Rozdział II. Z Małoszyc w świat
1. Okolice matecznika
2. Wśród karmazynów
3. „Dramatyczne lato 1920”
4. Między Boyem i plebanem
5. Inny katolicyzm
6. Ucieczki
Rozdział III. Bezgraniczność niemiłosierności
1. Wtajemniczenia
Dziewictwo
Pamiętnik Stefana Czarnieckiego
Biesiada u hrabiny Kotłubaj
2. Wariacje na temat wszechmocy
Przygody
Zdarzenia na brygu Banbury
Szczur
Rozdział IV. „Po stronie Boga, choć nie wierzę”.
Wokół Dziennika
1. Gombrowicz od święta
Opowieść wigilijna
Droga na Golgotę
Na tropie Delii i Quique
2. Gombrowicz i Weil
Enfants terribles
Do zakochania jeden krok?
Możliwość „powtórzenia”
Przy drzwiach zamkniętych
3. „Jakie mam zająć stanowisko wobec katolicyzmu”?
Rozdział V. „Zasada piekielna”. Wokół Dziennika – c.d.
1. Z ogrodu do piekła natury
2. Diabelskie tropy
„Ręka jego wśród nas swobodna”
Łaski ani za grosz
Piekło z „kadzidłem Najwyższej Miłości”
Rozdział VI. Rytuały i „boski element”
1. Rytuały przejścia
2. Rytuały ofiarnicze
Rozdział VII. Dramat w kościele międzyludzkim
1. Ślub
2. Pornografia
3. Kosmos
Rozdział VIII. Kosmos, który pochłania
1. Śladem Schopenhauera
2. Trzy razy „powtórzenie”
Rozdział IX. Zamiast zakończenia
1. Gombrowicz i sacrum
2. Osobność Gombrowicza
3. Perspektywy dalszych badań
Bibliografia
Bibliografia podmiotowa
Bibliografia przedmiotowa
Literatura pomocnicza
Nota bibliograficzna
Summary
288 stron, Format: 15.0x23.0cm, oprawa miękka