Sytuacja utraty zdrowia
Problemy psychologiczne osób z kalectwem nabytym
Sytuacja utraty zdrowia. Problemy psychologiczne osób z kalectwem nabytym jest udaną
i jak dotychczas jedyną próbą krytycznego scalenia istniejącej wiedzy teoretycznej
dotyczącej sytuacji człowieka, który doznał straty związanej ze zdrowiem jako jednym
z najważniejszych czynników funkcjonowania w swoim środowisku, zapewniającym mu nie
tylko trwanie, ale i rozwój.
Autorka, sięgając do różnych obszarów wiedzy psychologicznej, uwzględniła
zarówno podejście patogenetyczne, jak i rozwojowy aspekt utraty zdrowia. Zbudowany przez
nią obraz człowieka w sytuacji utraty charakteryzuje niezwykła subtelność rysunku.
Szczególnie widoczne jest to w rozważaniach nad efektywnością radzenia sobie z utratą
zdrowia, gdzie daje o sobie znać nie tylko wielka erudycja Autorki, ale także jej bogate
doświadczenie badacza i terapeuty. Niezwykle cenne są próby określenia zjawiska
odporności oraz analiza możliwych dróg wzmacniania człowieka w tym względzie.
Prezentowana monografia jest adresowana do grona specjalistów i studentów:
psychologii, pedagogiki, rehabilitacji czy nauk społecznych, zainteresuje z pewnością
także tych, którzy odczuwają potrzebę zatrzymania się i głębszego spojrzenia na
świat ludzkich przeżyć. Warto, aby trafiła ona również do rąk psychologów
praktyków służących pomocą psychologiczną i wsparciem coraz liczniejszym
doświadczanym przez los pacjentom.
Z recenzji dr hab. Katarzyny Popiołek, prof. SWPS
Barbara Dobrzańska-Socha
ukończyła studia psychologiczne na Uniwersytecie
Jagiellońskim, specjalizując się w psychologii defektologicznej i klinicznej.
Doktoryzowała się na tymże Uniwersytecie w roku 1981. Pracowała jako nauczyciel
akademicki na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, a następnie na Uniwersytecie
Jagiellońskim. Jej dorobek naukowy obejmuje 61 publikacji dotyczących zagadnień
związanych z utratą zdrowia, skutecznym radzeniem sobie z chorobą, ze szczególnym
uwzględnieniem roli wsparcia społecznego oraz metod promujących zdrowie. Wiele uwagi
poświęciła pomocy psychologicznej dostosowanej do potrzeb i oczekiwań ludzi
narażonych na stres i napięcie – szczególnie w sytuacjach kryzysowych – oraz
edukacji psychologicznej. W uznaniu zasług w pracy naukowej, dydaktycznej i
organizacyjnej została odznaczona Medalem Komisji Edukacji Narodowej, Złotym Krzyżem
Zasługi oraz wieloma nagrodami indywidualnymi JM Rektora UJ.
Wstęp 9
1. Wokół problemu 13
1.1. Geneza tematu, czyli „podróż w głąb siebie” 13
1.2. Dlaczego właśnie inwalidzi? 14
1.3. Dwie drogi i dwa etapy analizy 15
2. Sytuacja utraty zdrowia – podejście patogenetyczne 17
2.1. Patogenetyczne podejście do zagadnienia utraty zdrowia 23
2.1.1. Nabyte kalectwo jako strata 24
2.2. Kalectwo jako cierpienie spowodowane uszkodzeniem ciała 40
2.2.1. Zagadnienie bólu 42
2.2.2. Przeżycia związane z uszkodzeniem ciała 45
2.2.3. Uszkodzenie ciała jako zdarzenie krytyczne 51
2.2.4. Traumatyczny stres w sytuacji uszkodzenia ciała 53
2.2.5. Kryzys psychologiczny jako reakcja na uszkodzenie ciała 59
2.3. Cierpienie jako szansa rozwoju 67
2.3.1. Poszukiwanie sensu przeżytego cierpienia 68
2.3.2. Rola wsparcia społecznego w nadawaniu sensu cierpieniu 76
2.3.3. Fenomenologiczno-egzystencjalny sens cierpienia 79
2.3.4. Refleksje o cierpieniu spowodowanym kalectwem 84
3. Rozwojowy aspekt utraty zdrowia 89
3.1. Zagadnienie utraty zdrowia w kontekście teorii stresu i radzenia sobie 91
3.1.1. Podstawowe pojęcia i definicje 91
3.1.2. Ocena poznawcza sytuacji utraty zdrowia 95
3.1.3. Efektywność radzenia sobie z utratą zdrowia 99
4. Determinanty procesu radzenia sobie z utratą zdrowia 121
4.1. Odporność psychiczna 122
4.1.1. Wrodzone i nabyte aspekty odporności psychicznej ujmowanej jako odporność na
stres 123
4.1.2. Możliwości zmiany odporności na stres 128
4.1.3. Odporność psychiczna jednym z zasobów radzenia sobie z utratą zdrowia 133
4.2. Poczucie koherencji 139
4.2.1. Rola poczucia koherencji w radzeniu sobie z kalectwem 139
4.2.2. Emocjonalne aspekty poczucia koherencji 146
4.2.3. Powiązania koncepcji Antonovsky’ego z innymi ujęciami teoretycznymi 148
4.3. Refleksyjność 152
Zakończenie 155
Bibliografia 157
191 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka