Transcendentalny i nietranscendentalny sens jedności
Studia nad transcendentalnym sensem jedności (i - odpowiednio - nad jej sensami
nietranscendentalnymi), zwłaszcza związane z badaniem odległej epoki w dziejach
filozofii (a taką niewątpliwie jest wiek XIII - złoty wiek scholastyki, a zarazem
archiwum myśli dawno przebrzmiałych, zapomnianych, „zdekonstruowanych", tak
martwych i niezrozumiałych jak łacina, w której je zapisano), można uznać za
intelektualną ekstrawagancję, anachronizm, świadomą marginalizacje..
Autor nie obiecuje, że wystąpi tu z jakimiś rewolucyjnymi odkryciami, że dokona
jakiegoś „modernizującego" przekładu starych problemów i starego dyskursu na
któryś z powszechnie akceptowanych dyskursów filozofii współczesnej. Wyznacza sobie
nieco skromniejsze zadanie: poszerzenie zwyczajowo zakreślanego pola badawczego,
włączenie w nie postaci, dzieł i problemów z reguły niezauważanych bądź takich,
które wciąż nie doczekały się gruntownej analizy, choć zasługują na poważny
namysł.
Wydaje się bowiem, że do tej pory nie przeprowadzono kompleksowego badania
poświęconego wyłącznie zagadnieniu jedności w myśli XIII wieku, zwłaszcza zaś
rozpoznaniu i skonfrontowaniu z sobą różnych wariantów jej transcendentalnych i
nietranscendentalnych znaczeń. Może wynikiem proponowanej tu analizy będzie odkrycie,
że ta domniemana średniowieczna prehistoria filozofii skrywa nie tylko skamieliny i
muzealne eksponaty, ale także żywą myśl filozofa, z którym można nawiązać dialog,
wejść w spór, szukać prawdy. Ubocznym zamysłem tej rozprawy jest bowiem zarówno
upowszechnienie pewnej partykularnej wiedzy, jak i przybliżenie stylów myślenia i
sposobów argumentowania właściwych tamtej odległej epoce, krótko mówiąc -
przybliżenie tego, co Gilson przed laty nazwał „duchem filozofii
średnio¬wiecznej".
Wstęp 7
Rozdział I: Antycypacje 11
1. Platon 12
2. Arystoteles 15
3. Dziedzictwo Platona 17
4. Neoplatonicy: Plotyn 19
5. Neoplatonicy: Proklos 22
6. Neoplatonicy: Pseudo-Dionizy Areopagita 23
7. Księga o przyczynach 25
8. Augustyn 27
9. Boecjusz 30
10. Dominik Gundisalvi i De unitate 32
11. Awicenna 35
12. Mojżesz Majmonides 38
Rozdział II: U początków refleksji nad transcendentalnym sensem jedności,
prawdy i dobra. Summa de bono Filipa Kanclerza 41
Rozdział III: Porządkowanie znaczeń jedności w Summa fratris Alexandri
45
Rozdział IV: Albert Wielki 51
1. Porządkowanie znaczeń jedności 51
2. Jedność transcendentalna a nadawanie formy 57
Rozdział V: Tomasz z Akwinu 65
1. Wywodzenie transcendentaliów z bytu. Dodawanie realne a dodawanie pojęciowe 65
2. Krytyczny dialog z tradycją 69
3. Niezbędne uściślenia dotyczące relacji między jednością a wielością. Jedność
transcendentalna a liczba 75
4. Czy jedność transcendentalna ma wyłącznie sens negatywny? Jedność jako
doskonałość i czynnik doskonalący 78
Rozdział VI: Jedność i jej aporie w rozumieniu Sigera z Brabantu 81
Rozdział VII: Henryka z Gandawy dialektyka jedności i wielości
95
Rozdział VIII: Jedność transcendentalna a struktura bytu. Jedność formy i
jedność istnienia według Idziego Rzymianina 105
Rozdział IX: Jedność, jednostka, jednostkowienie w ujęciu Gotfryda z Fontaines
111
Rozdział X: Bonawentura z Bagnoreggio: jedność transcendentalna, jedność w
Bogu, jedność w świecie stworzonym 123
Rozdział XI: Odrębne stanowisko Piotra Olivi: w poszukiwaniu pozytywnego sensu
jedności. Jedność a miara 133
Zakończenie 139
Bibliografia 141
Indeks osobowy 147
Indeks rzeczowy 149
150 stron, Format: 16,5x23,5 cm, oprawa miękka