Błąd jako wada oświadczenia woli strony umowy
Błąd jako wada oświadczenia woli strony umowy to publikacja ukazująca
regulację prawną sytuacji, w których jedna ze stron umowy składa swoje oświadczenie
woli pod wpływem błędu.
Autor zawęża swoje rozważania do umów jako czynności prawnych o największej
doniosłości. W ramach tych czynności prawnych szczególnie widoczny jest konflikt
występujący pomiędzy osobą powołującą się na wadę oświadczenia woli a jej
kontrahentem, a patrząc w szerszej perspektywie – pomiędzy ochroną autonomii woli a
koniecznością zapewnienia stabilności obrotu prawnego. Szczególną uwagę skupia autor
na omówieniu regulacji zawartej w Kodeksie cywilnym, mającej podstawowe znaczenie
dla unormowania błędu jako wady oświadczenia woli. Podjęta zostaje również próba
badania instytucji jurydycznej błędu z wykorzystaniem metody ekonomicznej analizy prawa.
Publikacja jest skierowana do osób zajmujących się stosowaniem prawa oraz
świadczących profesjonalną pomoc prawną, w szczególności sędziów, prokuratorów,
notariuszy, komorników, adwokatów oraz radców prawnych, a także dla aplikantów
zawodów prawniczych. Autor kompleksowo omawia wszystkie zagadnienia z punktu widzenia
teorii i praktyki, dlatego też publikacja przydatna będzie również dla wszelkich
innych osób interesujących się tą tematyką.
Wprowadzenie
Wykaz skrótów
Bibliografia
Orzecznictwo
Rozdział I. Ogólne wiadomości o błędzie jako wadzie oświadczenia woli
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Ogólne pojęcie błędu
§ 3. Błędne oświadczenie woli z punktu widzenia prawa
§ 4. Oświadczenie woli a treść kreowanego stosunku cywilnoprawnego
I. Zobiektywizowany charakter oświadczenia woli
II. Oświadczenie woli - czynność prawna - umowa
III. Wykładnia umownych oświadczeń woli i jej wpływ na stosowanie przepisów o
błędzie
1. Interpretacja oświadczeń woli wchodzących w skład umowy
A. Uwagi wstępne
B. Element subiektywny
C. Element obiektywny
D. Pojęcie abstrakcyjnego odbiorcy oświadczenia
E. Problem tak zwanego "przypisania oświadczenia woli"
F. Znaczenie staranności osoby składającej oświadczenie woli
2. Wynik interpretacji jako podstawa do ustalenia istnienia i kształtu błędu
A. Wprowadzenie
B. Wykładnia wykluczająca błąd
C. Ustalona w procesie interpretacji treść oświadczenia woli a kształt błędu
IV. Treść umowy a treść tworzonego stosunku cywilnoprawnego
1. Treść czynności prawnej w rozumieniu art. 56 i 84 KC
2. Czynniki kształtujące treść umownego stosunku cywilnoprawnego
A. Typologia innych niż oświadczenie woli źródeł praw i obowiązków stron umowy
B. Hierarchia źródeł
V. Specyfika wzorców umownych a przepisy o błędzie
§ 5. Inne niż błąd wady oświadczenia woli
I. Uwagi wprowadzające
II. Problem podstępu
III. Katalog wad oświadczenia woli
1. Brak świadomości albo swobody
2. Pozorność
3. Groźba
IV. Wnioski końcowe
Rozdział II. Rozważania prawno-porównawcze
§ 1. Wprowadzenie
§ 2. Błąd według prawa francuskiego
I. Uwagi wstępne
II. Erreur-obstacle
III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym
1. Treść umowy
2. Istotność
A. Subiektywna
B. Obiektywna
3. Niewybaczalny charakter błędu
IV. Podstęp
V. Sankcja
§ 3. Prawo niemieckie
I. Uwagi wstępne
II. Rola wykładni
III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym
1. Błąd co do treści oświadczenia a błąd w procesie formułowania woli
2. Istotność
3. Zachowanie się stron
IV. Specyfika podstępu
V. Sankcja
1. Wzruszalność
2. Obowiązek odszkodowawczy
VI. Zakłócenie podstawy czynności prawnej (Strung der Geschftsgrundlage)
§ 4. Common law - analiza na przykładzie rozwiązań funkcjonujących na terenie Anglii
i Walii
I. Uwagi wstępne
II. Błąd w ścisłym znaczeniu (mistake)
1. Błąd wspólny
2. Błąd wyłączający porozumienie
3. Sankcja
III. Odpowiedzialność za fałszywe zapewnienie (misrepresentation)
1. Pojęcie fałszywego zapewnienia
2. Typy fałszywego zapewnienia
3. Sankcja
A. Unieważnienie umowy
B. Odpowiedzialność odszkodowawcza
IV. Skutki nieujawnienia istotnych informacji przez jedną ze stron umowy (non-disclosure)
§ 5. Konstrukcja prawna błędu w Kodeksie zobowiązań z 1933 r.
I. Uwagi wstępne
II. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym
1. Błąd co do treści oświadczenia a błąd w pobudce
2. Istotność
3. Zachowanie się stron
III. Specyfika podstępu
IV. Sankcja
§ 6. Błąd według prawa holenderskiego
I. Uwagi wstępne
II. Błąd niewłaściwy
III. Przesłanki błędnego oświadczenia woli w znaczeniu prawnym
1. Brak nawiązania do treści czynności
2. Istotność
3. Zachowanie się stron
4. Błąd wspólny
5. Okoliczności wyłączające możliwość powoływania się na błąd
IV. Podstęp
V. Sankcja
§ 7. Błąd według projektu instrumentu opcjonalnego
I. Uwagi wstępne
II. Pierwszeństwo interpretacji
III. Prawne przesłanki błędu
1. Treść czynności prawnej
2. Istotność
A. Subiektywna
B. Obiektywna
3. Zachowanie się drugiej strony umowy jako przesłanka prawnej skuteczności błędu
4. Okoliczności wyłączające możliwość powołania się na błąd
5. Błąd wspólny
IV. Podstęp
V. Sankcja
Rozdział III. Błąd w ujęciu ekonomicznej analizy prawa
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Pojęcia i metody ekonomicznej analizy prawa
I. Indywidualizm
II. Maksymalizacja użyteczności
III. Wskaźniki społecznej efektywności
IV. Racjonalność
V. Koszty transakcyjne i sądowe
§ 3. Ekonomiczna analiza jurydycznej konstrukcji błędu
I. Ogólne zagadnienia dotyczące interpretacji oświadczeń woli wchodzących w skład
umowy i treści stosunku cywilnoprawnego
II. Ekonomiczna ocena zachowania się stron kontraktu jako przesłanki wadliwości umowy
obarczonej błędem
1. Uwagi wstępne
2. Złożenie fałszywego zapewnienia przez kontrahenta
3. Obowiązek udzielenia informacji
III. Istotność
IV. Błąd a treść kreowanego stosunku cywilnoprawnego
V. Błąd wspólny
VI. Podstęp
VII. Sankcja
§ 4. Uwagi krytyczne
Rozdział IV. Przesłanki błędu jako wady oświadczenia woli
§ 1. Uwagi wprowadzające
§ 2. Możliwość zastosowania regulacji błędu - problemy praktyczne
I. Chwila złożenia oświadczenia przez stronę w kontekście wadliwości umowy
1. Problem oświadczeń składanych w toku "komunikacji pośredniej"
2. Błąd postrzegania a błąd przewidywania - dwie różne kategorie?
II. Akceptacja ryzyka powstania błędu
1. Zarys problemu
2. Kontraktowanie w warunkach niepewności
3. Czy niezapoznanie się z treścią umowy oznacza akceptację potencjalnych błędów?
III. Umowy związane z ryzykiem na przykładzie poręczenia
IV. Wyłączenie regulacji błędu przez przepis szczególny
§ 3. Konstrukcja prawna przesłanek błędnego oświadczenia woli z art. 84 KC
I. Relacje występujące pomiędzy poszczególnymi przesłankami - wzmianka
II. Błąd co do treści czynności prawnej
1. Wprowadzenie
2. Czy tylko treść oświadczenia?
3. Motyw niewłączony do treści umowy
4. Próba zdefiniowania przesłanki
5. Konkretyzacja pojęcia błędu co do treści czynności prawnej
A. Oświadczenie woli
B. Wzorzec umowny
C. Błąd co do prawa
D. Inne źródła stosunku cywilnoprawnego
E. Typ zawieranej umowy
F. Osoba kontrahenta
G. Przedmiot świadczenia
H. Błąd co do istnienia zobowiązania do zawarcia umowy
III. Zachowanie się kontrahenta jako przyczyna błędu
1. Nieodpłatność czynności jako okoliczność wyłączająca stosowanie przesłanki
A. Pojęcie nieodpłatności
B. Szczególne traktowanie umów nieodpłatnych - uwagi krytyczne
2. Błąd wywołany działaniem kontrahenta
3. Odpowiedzialność za zaniechanie udzielenia informacji
A. Uwagi wprowadzające
B. Podstawa i zakres obowiązku informowania
a. Przepisy prawne
a.1. Kodeksowa regulacja trybów zawierania umów
a.2. Umowa sprzedaży (art. 546 § 1 KC)
a.3. Inne kontrakty nazwane na przykładzie umowy ubezpieczenia
a.4. . Obowiązki informacyjne wobec konsumenta
b. Kontekst sytuacyjny
c. Umowa
4. Wiedza o błędzie lub możliwość łatwego jego
zauważenia
A. Charakter prawny przesłanek
B. Błąd znany kontrahentowi
C. Co oznacza "łatwość zauważenia błędu"?
5. Czy błąd może być niewybaczalny?
IV. Istotność błędu
1. Pojęcie istotności
2. Subiektywny aspekt istotności
3. Obiektywna istotność błędu
V. Konsekwencje prawne błędu wspólnego
§ 4. Zniekształcenia transmisyjne
I. Uwagi wstępne
II. Zniekształcenie oświadczenia woli przez osobę użytą do
jego przesłania
1. Konstrukcja prawna
2. Pojęcie posłańca ze szczególnym uwzględnieniem umów zawieranych za pomocą
elektronicznych środków porozumiewania się na odległość
3. Czy każda modyfikacja oświadczenia wiąże stronę?
III. Pełnomocnik
1. Uwagi wprowadzające
2. Błąd strony działającej przez pełnomocnika
3. Errans jako kontrahent osoby działającej przez pełnomocnika
§ 5. Podstęp
I. Charakter prawny
II. Przesłanki
1. Uwagi wprowadzające
2. Podstępne zachowanie się kontrahenta
A. Element intencjonalny
B. Element materialny
3. Przyczynowość podstępu (istotność subiektywna)
III. Podstęp osoby trzeciej
Rozdział V. Uchylenie się od skutków błędnego oświadczenia woli
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Podstawowe cechy sankcji błędnego oświadczenia woli
I. . Pojęcie wadliwości czynności prawnej - zarys problematyki
II. Mechanizm działania sankcji z art. 88 KC
III. Zakres działania sankcji
1. Brak możliwości częściowego uchylenia się od skutków złożonego oświadczenia
2. Czy dopuszczalna jest konwersja wadliwej czynności prawnej?
3. Uwagi końcowe
§ 3. Sposób wykonania prawa przez erransa
I. Konieczność złożenia oświadczenia kontrahentowi
II. Wymóg formy pisemnej ad probationem
III. Uchylenie się od skutków oświadczenia w pozwie lub innym piśmie procesowym
IV. Możność uchylenia się przez przedstawiciela z uwzględnieniem pełnomocnictwa
procesowego
1. Pełnomocnictwo materialnoprawne
2. Pełnomocnictwo procesowe
§ 4. Termin do złożenia oświadczenia zmierzającego do wzruszenia błędnej umowy
I. Charakter prawny terminu określonego w art. 88 KC
II. Początek i upływ terminu
§ 5. Możność dysponowania uprawnieniem kształtującym z art. 88 KC
I. Możliwość zrzeczenia się uprawnienia do wzruszenia umowy
II. Zbywalność uprawnienia do uchylenia się od skutków błędnego oświadczenia woli
1. Uwagi wstępne
2. Zbycie przedmiotu świadczenia
3. Zmiana strony wadliwej umowy
A. Przelew wierzytelności
B. Przejęcie długu
4. Zbycie uprawnienia z art. 88 KC niepołączone z przeniesieniem przedmiotu świadczenia
III. Dziedziczność prawa podmiotowego z art. 88 KC
§ 6. Praktyczne konsekwencje uznania wzruszenia błędnego oświadczenia woli za
czynność prawną
I. Interpretacja treści złożonego oświadczenia
II. Wadliwość oświadczenia
III. Analiza możliwości złożenia oświadczenia z zastrzeżeniem warunku lub terminu
IV. Nadużycie uprawnienia do uchylenia się od skutków błędnego oświadczenia woli
§ 7. Problem odpowiedzialności odszkodowawczej strony z tytułu uchylenia się od
skutków błędnego oświadczenia
Rozdział VI. Zbieg regulacji błędu z innymi normami ochronnymi
§ 1. Zagadnienia podstawowe
I. Pojęcie zbiegu norm
II. Reguły wyłączania wielości ocen
III. Alternatywa albo kumulacja uprawnień w przypadku zbiegu rzeczywistego
§ 2. Wzruszalność błędnej umowy a jej bezwzględna nieważność
§ 3. Sytuacja erransa, któremu przysługują uprawnienia z tytułu rękojmi
§ 4. Podstęp i błąd a odpowiedzialność deliktowa
I. Zagadnienia ogólne
II. Podstawa prawna odpowiedzialności odszkodowawczej kontrahenta
III. Kumulatywny zbieg art. 88 oraz art. 415 KC
§ 5. Inne wybrane postacie zbiegów
I. Relacja pomiędzy błędem a niemożliwością świadczenia
II. Czy strona błędnej umowy może powoływać się na klauzulę rebus sic stantibus?
III. Zbieg art. 84 i n. KC oraz regulacji wyzysku
IV. Czy możliwe jest wzruszenie umowy przez osobę, która nabyła rzecz ruchomą od
nieuprawnionego (art. 169 KC)?
Rozdział VII. Ogólna regulacja błędu jako wady oświadczenia woli strony umowy
w projekcie nowego Kodeksu cywilnego
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Pierwszeństwo interpretacji umowy oraz przypisanie oświadczenia woli
§ 3. Prawne przesłanki błędu
I. Uwagi wprowadzające
II. Przesłanki o charakterze pozytywnym
1. Wymogi związane z zachowaniem się kontrahenta
2. Brak błędu co do treści czynności
3. Istotność
III. Okoliczności wyłączające możliwość powoływania się na błąd
1. Zagadnienia wstępne
2. Błąd niewybaczalny
3. Ryzyko obciążające stronę
IV. Błąd wspólny
§ 4. Kwestia istnienia odrębnej regulacji podstępu
§ 5. Zniekształcenia transmisyjne
§ 6. Sankcja
I. Mechanizm działania sankcji
II. Forma oświadczenia o uchyleniu się
III. Częściowa wzruszalność czynności
IV. Akceptacja błędnej czynności przez kontrahenta
V. Modyfikacja umowy
VI. Termin do wzruszenia czynności oraz zdarzenia powodujące wygaśnięcie uprawnienia
erransa
§ 7. Zbieg
Rozdział VIII. Szczególne regulacje błędu strony umowy w przepisach Kodeksu
cywilnego
§ 1. Uwagi wprowadzające
§ 2. Ugoda
I. Umowa ugody - zarys
II. Charakter prawny regulacji z art. 918 KC
III. Stan faktyczny, który według treści ugody strony uważały za niewątpliwy
IV. Istotność błędu przy ugodzie
V. Podstęp kontrahenta
VI. Dopuszczalność powołania się na odnalezione dowody
VII. Sankcja wadliwego oświadczenia woli
VIII. Zbieg regulacji błędu z innymi podstawami wadliwości ugody - wzmianka
§ 3. Umowa o dział spadku
I. Uwagi wprowadzające
II. Zakres zastosowania art. 1045 KC
III. Przesłanki błędu strony umowy o dział spadku
1. Kwestia uzupełniającego stosowania art. 84 KC
2. Stan faktyczny, którego dotyczy błąd stron
IV. Sankcja
§ 4. Uwagi de lege ferenda
Zakończenie
Indeks rzeczowy
432 strony, Format: 13.5x22.0cm, oprawa twarda
