Metodyka sporządzania umów gospodarczych
Niniejsza publikacja zawiera przystępne omówienie wielu rodzajów umów, z jakimi
można spotkać się w praktyce obrotu.
Wzory klauzul umownych przedstawiono w sposób praktyczny, z objaśnieniem i
wskazaniem wariantów stosowanych w określonych sytuacjach. Dodatkowo uwzględniono
orzecznictwo Sądu Najwyższego, które ukształtowało praktykę interpretacji klauzul
wzbudzających wątpliwości w określonych sytuacjach.
Znajomość ogólnych schematów opracowywania umów w obrocie gospodarczym, a także
wiedza, na co zwrócić uwagę, aby sporządzić umowę kompletną pod względem
formalnym, a jednocześnie odzwierciedlającą rzeczywistą wolę jej stron, są
niezbędne wszystkim osobom, które biorą udział w ich negocjowaniu bądź opiniowaniu.
Autorki zawarły w niej zarówno zwięzłe omówienie istotnych zagadnień stosunku
zobowiązaniowego i oświadczenia woli, jak i wiele konkretnych przykładów obrazujących
praktyczne konsekwencje stosowania przedstawionych rozwiązań.
Książka skierowana jest w szczególności do aplikantów, którzy podczas odbywania
aplikacji powinni zdobyć podstawową wiedzę o technice sporządzania umów, aby
później doskonalić się w tej materii. Opracowanie adresowane jest również do
prawników praktyków mających do czynienia z obrotem gospodarczym, którzy mają szansę
ulepszyć wypracowane już techniki lub zwrócić uwagę na te elementy, które dotychczas
były pomijane.
Stan prawny: 1 listopada 2014 r.
Aleksandra Cempura – adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i
Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie oraz Wydziału Administracji
Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Orleanie we Francji. Prowadzi kancelarię
adwokacką.
Anna Kasolik – adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji
Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, ukończyła studia podyplomowe z zakresu prawa
autorskiego wydawniczego i prasowego oraz z prawa medycznego i bioetyki, a także studia z
zakresu prawa podatkowego. Prowadzi kancelarię adwokacką.
Wykaz skrótów . 13
Wprowadzenie . 15
ROZDZIAŁ 1. Ogólne regulacje dotyczące zobowiązań umownych . 17
1. Wstęp . 17
2. Oświadczenia woli . 18
2.1. Pojęcie oświadczeń woli . 18
2.2. Wykładnia oświadczeń woli . 23
2.3. Wykładnia umowy . 25
2.4. Problematyka wad oświadczeń woli . 30
2.4.1. Brak świadomości lub swobody w podjęciu decyzji i wyrażeniu woli . 32
2.4.2. Pozorność . 34
2.4.3. Błąd . 37
2.4.4. Groźba . 40
2.5. Problematyka uchylania się od skutków oświadczenia woli . 41
3. Pojęcie i struktura stosunku zobowiązaniowego . 45
3.1. Pojęcie stosunku zobowiązaniowego . 45
3.2. Struktura stosunku zobowiązaniowego . 50
3.3. Umowa jako stosunek zobowiązaniowy . 52
3.3.1. Zawarcie umowy . 53
3.3.2. Uchylenie się od zawarcia umowy . 54
3.3.3. Zmiana umowy . 56
3.3.4. Wygaśnięcie umowy . 57
4. Pojęcie i zakres zasady swobody umów . 60
4.1. Pozytywna strona zasady swobody umów . 62
4.2. Wyznaczanie granic swobody umów . 62
4.3. Skutki przekroczenia zakresu swobody umów . 67
4.3.1. Wyzysk . 67
4.3.2. Niemożliwość świadczenia . 68
4.3.3. Szczególne przypadki ograniczenia zasady swobody umów . 68
5. Szczególne zasady i klauzule wyznaczające treść zawieranej umowy . 69
5.1. Zasada trwałości umów . 69
5.2. Zasada współdziałania . 70
5.3. Zasada dobrej wiary (dobrych obyczajów) . 72
5.4. Zasada uczciwego obrotu (uczciwości kupieckiej) . 72
5.5. Klauzula społeczno-gospodarczego przeznaczenia prawa . 73
5.6. Klauzula zwyczaju . 73
6. Zawieranie umów w obrocie konsumenckim . 75
6.1. Pojęcie wzorców umownych . 76
6.2. Charakter prawny wzorców . 77
6.3. Zawarcie umowy przy użyciu wzorca . 78
6.4. Niedozwolone postanowienia umowne w umowach konsumenckich . 80
6.5. Umowy zawierane z konsumentem poza lokalem przedsiębiorstwa . 82
6.6. Umowy z konsumentem zawierane na odległość. 82
6.7. Zagadnienia szczególne związane z umowami z udziałem konsumenta . 83
6.8. Wzorce umów w handlu elektronicznym . 86
7. Forma umowy. 87
7.1. Rodzaje formy czynności prawnej . 87
7.2. Elementy konstrukcyjne zwykłej formy pisemnej . 88
7.3. Elementy konstrukcyjne kwalifikowanej formy pisemnej . 94
7.3.1. Forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu . 94
7.3.2. Forma aktu notarialnego . 96
7.3.3. Forma pisemna z datą pewną . 100
7.4. Pactum de forma . 102
7.5. Skutki niezachowania formy zastrzeżonej . 104
7.5.1. Forma pisemna zastrzeżona ad probationem . 104
7.5.2. Forma pisemna zastrzeżona ad solemnitatem . 107
7.5.3. Forma ad eventum . 110
7.6. Forma następczych czynności prawnych . 110
8. Systematyka wadliwych czynności prawnych . 112
8.1. Nieważność umowy . 112
8.1.1. Sprzeczność umowy z prawem jako przesłanka jej nieważności . 115
8.1.2. Sprzeczność umowy z właściwością stosunku . 117
8.1.3. Sprzeczność umowy z zasadami współżycia społecznego . 118
8.1.4. Konsekwencje nieważnych zapisów umownych . 120
8.2. Bezskuteczność czynności prawnej . 124
8.2.1. Bezskuteczność zawieszona . 125
8.2.2. Bezskuteczność względna . 128
9. Wykonanie zobowiązań wynikających z kontraktu . 130
9.1. Wykonanie zobowiązania . 130
9.1.1. Wykonanie zobowiązania w całości lub części . 131
9.1.2. Jakość świadczenia . 132
9.1.3. Zarachowanie świadczenia na poczet kilku długów . 132
9.2. Osobisty charakter świadczenia dłużnika . 134
9.3. Zasada współdziałania wierzyciela . 136
9.4. Miernik staranności . 137
9.5. Miejsce i czas wykonania zobowiązania . 139
9.5.1. Miejsce wykonania zobowiązania . 139
9.5.2. Termin wykonania zobowiązania . 142
9.6. Wykonanie zobowiązania o charakterze wzajemnym . 145
9.7. Prawo zatrzymania . 146
10. Przesłanki i zasady odpowiedzialności kontraktowej . 149
10.1. Przesłanki odpowiedzialności kontraktowej . 149
10.1.1. Uwagi ogólne . 149
10.1.2. Odpowiedzialność za culpa in contrahendo . 154
10.2. Zasady odpowiedzialności kontraktowej . 157
10.3. Umowna modyfikacja zasad odpowiedzialności kontraktowej . 158
10.4. Następcza niemożliwość świadczenia . 162
10.5. Opóźnienie a zwłoka dłużnika . 165
10.6. Zwłoka wierzyciela . 169
10.7. Odpowiedzialność z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umów
wzajemnych . 171
10.8. Zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej . 176
ROZDZIAŁ 2. Komparycja umowy . 180
1. Pojęcie komparycji umowy . 180
2. Zdolność kontraktowa . 180
3. Struktura komparycji umowy . 181
3.1. Nazwa umowy 181
3.2. Data i miejsce zawarcia umowy . 182
3.3. Preambuła . 183
3.3.1. Uwagi ogólne . 183
3.3.2. Przykładowe propozycje preambuły . 184
3.4. Strony umowy . 185
3.4.1. Osoba fizyczna . 185
3.4.1.1. Indywidualizacja osoby fizycznej . 185
3.4.1.2. Konsumenci . 186
3.4.1.3. Przedsiębiorcy . 187
3.4.1.4. Firma jako oznaczenie przedsiębiorcy . 189
3.4.1.5. Zawarcie umowy przez osobę pozostającą w związku małżeńskim . 194
3.4.2. Osoby prawne . 197
3.4.2.1. Uwagi ogólne . 197
3.4.2.2. Skarb Państwa . 198
3.4.2.3. Państwowe osoby prawne . 200
3.4.2.4. Jednostki samorządu terytorialnego . 201
3.4.3. Jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej . 202
3.4.4. Kościelne osoby prawne . 203
3.4.4.1. Kościół katolicki . 203
3.4.4.2. Pozostałe Kościoły i związki wyznaniowe . 205
3.5. Reprezentacja podmiotów przy zawieraniu umowy . 206
3.5.1. Spółka cywilna . 207
3.5.2. Spółka jawna . 209
3.5.3. Spółka partnerska . 211
3.5.4. Spółka komandytowa . 213
3.5.5. Spółka komandytowo-akcyjna . 214
3.5.6. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością . 215
3.5.7. Spółka akcyjna . 217
3.5.8. Spółdzielnia . 221
3.5.9. Wspólnota mieszkaniowa . 222
3.5.11. Stowarzyszenie . 223
3.5.12. Skarb Państwa . 226
3.5.13. Jednostki samorządu terytorialnego . 227
3.6. Pełnomocnictwo . 229
3.6.1. Uwagi ogólne . 229
3.6.2. Zawarcie umowy z osobą do tego nieupoważnioną . 231
3.7. Prokura . 234
4. Wzory komparycji z praktycznymi wyjaśnieniami . 237
4.1. Skarb Państwa – minister . 237
4.2. Wojewoda . 237
4.3. Urząd wojewódzki . 238
4.4. Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe . 239
4.5. Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad . 239
4.6. Przedsiębiorstwo państwowe . 240
4.7. Agencja Nieruchomości Rolnych . 241
4.8. Agencja Mienia Wojskowego . 242
4.9. Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości . 243
4.10. Sądy powszechne . 245
4.11. Prokuratura . 246
4.12. Policja 246
4.13. Straż miejska . 247
4.14. Państwowa Straż Pożarna . 248
4.15. Urząd skarbowy . 249
4.16. Izba skarbowa . 249
4.17. Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) . 250
4.18. Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej . 251
4.19. Gmina . 252
4.20. Jednostka organizacyjna gminy . 253
4.20.1. Ogród zoologiczny 253
4.20.2. Przedszkole . 254
4.20.3. Szkoła podstawowa . 254
4.21. Miasto stołeczne Warszawa . 254
4.22. Powiat. 255
4.23. Województwo . 256
4.24. Muzeum . 258
4.25. Teatr . 259
4.26. Stowarzyszenie . 259
4.26.1. Ochotnicza straż pożarna . 261
4.26.2. Górskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (GOPR) . 261
4.26.3. Wodne Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (WOPR) . 262
4.26.4. Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe (TOPR) . 262
4.27. Uczelnia . 263
4.28. Fundacja . 263
4.29. Samodzielny publiczny zakład opieki zdrowotnej . 264
4.30. Spółdzielnia . 265
4.31. Wspólnota mieszkaniowa . 266
4.32. Związki zawodowe . 267
4.33. Instytut badawczy . 268
4.34. Spółka cywilna . 269
4.35. Spółka jawna . 270
4.36. Spółka partnerska . 271
4.37. Spółka komandytowa . 272
4.38. Spółka komandytowo-akcyjna . 274
4.39. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością . 276
4.40. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji . 278
4.41. Spółka akcyjna . 278
4.42. Spółka akcyjna w organizacji . 280
4.43. Syndyk . 281
4.44. Sądowy zarządca nieruchomości . 282
4.45. Towarzystwo budownictwa społecznego (TBS) . 283
4.46. Kościelne osoby prawne . 284
ROZDZIAŁ 3. Podstawowe postanowienia umowne . 286
1. Proces formułowania postanowień umownych . 286
1.1. Oferta . 287
1.1.1. Uwagi ogólne . 287
1.1.2. Oferta w postaci elektronicznej . 292
1.2. Negocjacje . 293
1.3. List intencyjny . 294
1.4. Przetarg i aukcja . 295
2. Elementy treści umowy . 299
2.1. Uwagi ogólne . 299
2.2. Preambuła . 299
2.3. Słownik pojęć umowy . 302
2.4. Postanowienia wstępne 304
2.5. Przedmiot umowy . 305
2.5.1. Uwagi ogólne . 305
2.5.2. Świadczenia jednorazowe, okresowe, ciągłe . 308
2.5.3. Świadczenia podzielne i niepodzielne . 309
2.5.4. Świadczenia oznaczone indywidualnie i rodzajowo . 311
2.5.5. Świadczenie pieniężne i odsetki . 312
2.5.6. Umowy odnoszące się do osób trzecich . 313
2.5.6.1. Uwagi ogólne . 313
2.5.6.2. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią – art. 391 k.c. . 313
2.5.6.3. Umowa o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia – art. 392 k.c. . 316
2.5.6.4. Umowa na rzecz osoby trzeciej – art. 393 k.c. . 318
2.6. Postanowienia dotyczące wymagalności świadczeń . 321
2.7. Miejsce wykonania umowy . 322
2.8. Podstawowe obowiązki stron . 324
2.9. Sposób spełnienia świadczenia . 328
2.10. Terminy spełnienia świadczeń . 329
2.11. Materiały i siła robocza . 330
2.12. Wartość umowy . 330
2.13. Sposób rozliczenia i płatności . 331
2.14. Odpowiedzialność za szkody . 331
2.16. Dodatkowe zabezpieczenia . 332
2.17. Postanowienia końcowe . 333
2.18. Omówienie skreśleń i pomyłek . 334
2.19. Podpis . 334
2.20. Załączniki do umowy . 335
ROZDZIAŁ 4. Klauzule umowne . 337
1. Klauzula dotycząca przejścia korzyści i ciężarów oraz niebezpieczeństwa. 337
2. Klauzula miejsca wykonania umowy . 340
3. Wynagrodzenie kosztorysowe 343
4. Wynagrodzenie ryczałtowe . 347
5. Wykonanie zastępcze . 351
6. Klauzula dotycząca podwykonawców . 356
7. Zadatek . 359
8. Zaliczka . 365
9. Klauzula przejścia majątkowych praw autorskich . 368
10. Klauzula dotycząca udzielenia licencji . 381
11. Odsetki . 389
12. Kara umowna . 396
13. Warunek . 406
14. Termin . 413
15. Klauzula rebus sic stantibus . 417
16. Siła wyższa . 422
17. Gwarancja . 426
18. Zabezpieczenie wekslowe . 434
19. Przewłaszczenie na zabezpieczenie . 438
20. Hipoteka . 443
21. Zastaw . 448
22. Klauzula czynności z samym sobą . 453
23. Klauzula zakazu konkurencji . 458
23.1. Uwagi ogólne . 458
23.2. Zakaz konkurencji w umowie agencyjnej . 462
23.3. Zakaz konkurencji w umowie zawieranej z pracownikiem . 463
23.4. Modyfikacje, przykłady, orzecznictwo . 466
24. Klauzula poufności . 471
25. Klauzula waloryzacyjna . 478
26. Klauzula umownego prawa odstąpienia . 481
27. Odstępne . 488
28. Zapis na sąd polubowny . 491
29. Klauzula prorogacyjna . 497
30. Klauzula dotycząca jurysdykcji . 500
31. Klauzula salwatoryjna . 504
32. Klauzula języka . 507
33. Koszty związane z zawarciem umowy . 509
34. Zmiana umowy . 510
ROZDZIAŁ 5. Umowy podstawowe . 516
1. List intencyjny . 516
2. Umowa przedwstępna . 522
3. Umowa ramowa . 531
4. Umowa o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.) . 550
5. Umowa o zwolnienie dłużnika przez osobę trzecią z obowiązku świadczenia (art. 392
k.c.) a umowa o przejęcie długu (art. 519 k.c.) . 547
ROZDZIAŁ 6. Przykładowe umowy . 564
1. Umowa cesji wierzytelności . 564
2. Umowa czarterowa . 568
3. Umowa o dzieło (umowa o wykonanie projektu architektonicznego) . 573
4. Umowa zlecenia . 592
5. Umowa zastawu na udziałach w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością . 600
6. Umowa zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością . 607
7. Umowa spółki cywilnej . 616
8. Umowa o roboty budowlane . 635
9. Umowa konsorcjum . 648
10. Porozumienie wekslowe . 658
11. Umowa faktoringu niewłaściwego . 661
12. Umowa faktoringu właściwego . 667
13. Umowa o prawo dostępu do strony internetowej (hostingowa) . 671
14. Umowa leasingu operacyjnego . 675
15. Umowa leasingu finansowego . 684
16. Umowa merchandisingu reklamowego . 689
17. Umowa najmu wirtualnego biura . 692
18. Umowa poddzierżawy nieruchomości . 698
19. Umowa o nadzór autorski nad inwestycją . 703
20. Umowa poręczenia spłaty pożyczki . 707
712 stron, oprawa miękka
