Po upadku imperium Czingis-Chana na terenach Azji Środkowej pozostało wiele
ludów pozbawionych ścisłej organizacji państwowej, walczących miedzy sobą o
dominację. Nogajowie, Kazachowie, Kałmucy, Baszkirowie stanowili naturalny obiekt
zainteresowania prawosławnego księcia moskiewskiego, który dążył do powiększenia
zakresu swej władzy. Wchodząc z jednymi w koalicję, a z innymi w konflikt, umiejętnie
skłócając ich miedzy sobą, poprzez naciski militarne rosyjscy carowie uzyskali w
końcu panowanie nad ludami Wielkiego Stepu.
Michael Khodarkovski ze znawstwem przedstawia historię kształtowania
się południowo-wschodnich granic Rosji. Korzystając z materiałów źródłowych z
rosyjskich i tureckich archiwów, wyjaśnia, ile kosztowało Rosję zbudowanie i
utrzymanie imperium, jakimi dokonało się metodami i jakie wywołało zmiany w tej
części świata.
Michael Khodarkovsky (ur. 1955) jest profesorem historii Uniwersytetu
Loyoli w Chicago, autorem książki Where the Two Worlds Met. The Russian State and the
Kalmyk Nomads, 1600-1771 (1987) i redaktorem Of Religion and Empire. Missions, Conversion,
and Tolerance in Tsarist Russia (2001, z Robertem P. Geraci).
Spis treści:
Spis ilustracji
Podziękowania
Wstęp
Rozdział pierwszy
Socjologia pogranicza albo dlaczego pokój był niemożliwy
Organizacje społeczne i polityczne stepu
Najazdy i wojny
Jeńcy i niewolnicy
Handel i gospodarka
Chan, czyli dążenie do władzy centralnej
Religia
Ideologia szerzona kanałami dyplomatycznymi
Rozdział drugi
Pojęcie i polityka pogranicza w państwie moskiewskim
Pogranicze
Szert: traktat pokojowy czy przysięga wierności?
Amanat: Szczególni zakładnicy
Jasak: trybut czy handel?
Dary i gratyfikacje pieniężne: dobrowolne czy wymuszone?
Sztuka przekładu czy kolonizacja?
Rozdział trzeci
Ujarzmianie „dzikiego stepu”, lata 1480-1600
Moskwa i Wielka Orda: rewizja „impasu ugryjskiego”
Koniec Złotej Ordy (1481-1502): na Kazań
Koniec przymierza krymsko-moskiewskiego
Nogajowie i Kazań, lata 1530-1550: aneksja Kazania
Nogajowie i Astrachań, lata pięćdziesiąte XVI wieku
Wyprawa astrachańska z 1569 roku
Powstrzymanie Nogajów, lata 1577-1582
Osłabienie Nogajów, lata 1582-1600
Rozdział czwarty
Od stepowych pograniczy do pograniczy imperialnych, lata 1600-1800
Nogajowie
Nowe strategie
Kałmucy
Kazachowie
Rozdział piąty
Ideologia i polityka w imperialnych regionach pogranicznych od lat
dziewięćdziesiątych XVII wieku po rok 1800
Przedstawicielstwa
Niechrześcijanie w prawosławnej Rosji
Migracja tubylczych elit i pospólstwa
Podbój kolonialny I: prawo i administracja
Podbój kolonialny II: ziemia
Zakończenie
Wykaz skrótów
Przypisy
Bibliografia
Indeks osób
Indeks nazw geograficznych i etnicznych
286 stron, oprawa twarda