Publikacja omawia niezwykle ciekawy aspekt relacji między państwem (jego
polityką i prawem) a religią i różnymi postawami światopoglądowymi. Celem jest
analiza konstrukcji przestępstwa obrazy uczuć religijnych w polskim prawie karnym (art.
196 k.k.) w świetle współczesnego pojmowania (filozoficzno-prawnego i normatywnego)
wolności sumienia i wyznania.
Jest to pierwsze opracowanie tego tematu w polskiej doktrynie prawniczej.
Książka ukazuje zasadniczy związek, jaki istnieje między obowiązującą dziś
konstrukcją omawianego przestępstwa a fundamentalnymi rozstrzygnięciami aksjologicznymi
systemu prawnego. Znajdują się także rozważania dotyczące fenomenu religii,
ontycznych podstaw i istoty wolności sumienia i wyznania, a także – co chyba
szczególnie ważne i aktualne – analizę najważniejszych postulatów dotyczących
neutralności światopoglądowej państwa i świeckiego charakteru prawa, w
szczególności prawa karnego.
Spis treści:
Wykaz skrótów
Wprowadzenie
ROZDZIAŁ PIERWSZY
Religia i światopogląd - zagadnienia podstawowe
1. Podstawowe zagadnienia związane z pojmowaniem zjawiska religii
1.1. Definicja - uwagi wstępne
1.2. Uwagi metodologiczne
1.3. Podstawowe aspekty zjawiska religii
1.4. Próba definicji zjawiska religii na potrzeby prawa w kontekście współczesnych
przemian w religii
1.5. Religia jako zjawisko społeczno-kulturowe
2. Światopogląd - pojęcie, geneza i rodzaje
3. Religia a światopogląd
ROZDZIAŁ DRUGI
Państwo wobec religii i światopoglądu - podstawowe zagadnienia związane z
pojmowaniem wolności sumienia i wyznania oraz kształtowaniem relacji między państwem a
związkami wyznaniowymi ze szczególnym uwzględnieniem polskich regulacji prawnych
1. Uwagi wstępne
2. Wolność sumienia i wyznania jako prawo człowieka. Współczesny paradygmat
pojmowania praw człowieka w prawie międzynarodowym i w Konstytucji RP
2.1. Godność
2.2. Pozostałe elementy współczesnego paradygmatu pojmowania praw człowieka
3.Normatywne ujęcie wolności sumienia i wyznania w Konstytucji RP z uwzględnieniem
najistotniejszych aktów prawa międzynarodowego
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Terminologia
3.3. Zakres przedmiotowy wolności sumienia i wyznania
3.4. Zakres podmiotowy wolności sumienia i wyznania
3.5. Ograniczenia wolności sumienia i wyznania
3.6. Ochrona i gwarancje wolności sumienia i wyznania
4. Znaczenie wolności sumienia i wyznania oraz wybrane filozoficznoprawne zagadnienia
związane z jej pojmowaniem jako prawa człowieka
5. Modele relacji między państwem a związkami wyznaniowymi
5.1. Nazewnictwo i treść poszczególnych modeli relacji między państwem a związkami
wyznaniowymi w literaturze prawa konstytucyjnego i wyznaniowego
5.2. Konstytucyjne zasady relacji między państwem a związkami wyznaniowymi w Polsce
ROZDZIAŁ TRZECI
Podstawowe zagadnienia kryminalizacji zachowań uznawanych za tzw. przestępstwa
religijne w świetle zasad określających relacje między państwem a religią i
światopoglądem
1. Główne tendencje przemian w sposobie kryminalizacji w Europie zachowań
uznawanych za tzw. przestępstwa religijne
2. Zarzuty kwestionujące zasadność istnienia w świeckim porządku prawnym przepisów
typizujących przestępstwa religijne podniesione przez Winfrieda Hassemera
2.1. Krytyka ogólna konstrukcji przepisów typizujących przestępstwa religijne
2.2. Kryteria świeckiego prawa karnego
3. Kryminalizacja niektórych zachowań jako przestępstw religijnych a różnorodność
modeli relacji między państwem a religią i światopoglądem
4. Analiza krytyczna kryteriów świeckiego prawa karnego zaproponowanych przez Winfrieda
Hassemera z uwzględnieniem konstrukcji przepisów zawartych w rozdziale XXIV kodeksu
karnego z 6 VI1997 r.
4.1. Kryterium pierwsze i drugie - równe traktowanie wszystkich religii i
światopoglądów oraz zakaz ustosunkowywania się do ich ewentualnej prawdziwości
4.2. Kryterium trzecie - postulat uwzględnienia w prawie karnym jedynie takich dóbr i
skutków, których istnienie może być stwierdzone za pomocą nauk empirycznych
5. Podsumowanie
ROZDZIAŁ CZWARTY
Analiza dogmatyczna ustawowych znamion przestępstwa obrazy uczuć religijnych
stypizowanego w art. 196 kodeksu karnego z 6 VI1997 r.
1. Uwagi wstępne
2. Przedmiot ochrony
2.1. Rodzajowy przedmiot ochrony
2.2. Indywidualny przedmiot ochrony
3. Strona przedmiotowa
3.1. Określenie czynności wykonawczej - pojęcie znieważenia
3.2. Kwestia skutkowości znieważenia i materialnego charakteru przestępstwa z art. 196
kodeksu karnego
3.3. Sposób działania sprawcy
3.4. Przedmiot czynności wykonawczej
4. Strona podmiotowa
5. Podmiot
6. Problemy szczegółowe powstające na gruncie analizy ustawowych znamion czynu
zabronionego z art. 196 kodeksu karnego
6.1.Ochrona karna relacji religijnych osób należących do ruchów religijnych, których
zasady wiary i obyczajowość są sprzeczne z aksjologią systemu prawa i dominującą
obyczajowością społeczną lub są od nich istotnie odmienne
6.2. Ochrona karna światopoglądowych przekonań niereligijnych
7. Przestępstwa podobne do przestępstwa z art. 196 kodeksu karnego
ROZDZIAŁ PIĄTY
Okoliczności wyłączające odpowiedzialność karną - zagadnienia specyficzne
na tle normatywnej konstrukcji przestępstwa obrazy uczuć religijnych
1. Uwagi wstępne
2. Okoliczności wyłączające bezprawność
2.1. Zagadnienia związane z działalnością artystyczną
2.2. Zagadnienia związane z działalnością naukową
2.3. Znaczenie zgody pokrzywdzonego
3. Problematyka błędu
3.1. Błąd co do charakteru czynności wykonawczej
3.2. Błąd co do charakteru przedmiotu wykonawczego
3.3. Błąd co do okoliczności modalnej czynu
4. Okoliczności wyłączające społeczną szkodliwość czynu
ROZDZIAŁ SZÓSTY
Inne wybrane zagadnienia karnoprawne dotyczące art. 196 kodeksu karnego
1. Uwagi wstępne
2. Niektóre przypadki zbiegu przepisów ustawy
3. Tryb ścigania
Podsumowanie i wnioski końcowe
Bibliografia
Wykaz publikacji zwartych
Wykaz cytowanych orzeczeń sądowych
Wykaz ważniejszych aktów prawnych
Wykaz wykorzystanych stron internetowych
332 strony, B5, oprawa miękka
