Budżet (starofranc. bugette; łac. bulga) oznacza współcześnie plan,
zestawienie dochodów i wydatków na przyszły okres. Budżetowanie w przedsiębiorstwie
stanowi więc zespół czynności podejmowanych w przedsiębiorstwie, w wyniku których
będzie sporządzony budżet [Sojak, 2003; Jaruga, 1999]. Dobór i zakres czynności może
być różny, podobnie jak okres, którego dotyczy budżet. Dlatego budżetowanie uważa
się za metodę zarządzania przedsiębiorstwem. Budżetowanie jest skonkretyzowaną
formą planowania w przedsiębiorstwie, gdyż wyraża plany działalności w kategoriach
wartościowych [...] przyczynia się do skutecznego osiągania celów działalności,
poprawy efektywności wykorzystania zasobów oraz wyników działalności w danych
warunkach wewnętrznych i zewnętrznych [Nowak, 2010].
Ponieważ budżetowanie ukierunkowane jest na efektywność wykorzystania zasobów, jego
elementy można znaleźć w bogatej literaturze dotyczącej zarządzania finansami
przedsiębiorstwa, a także rachunkowości zarządczej. Znacznie rzadziej natomiast
pojawiają się książki i opracowania, będące kompendium wiedzy stosowanej z zakresu
budżetowania, o metodach i procedurach budżetowania uwzględniających krótki i długi
horyzont w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Wyrażamy nadzieję, że książka która
ukazała się nakładem wydawnictwa C.H. Beck przynajmniej w części uwzględni postulaty
zgłaszane przez środowisko akademickie, a także będzie przydatna w praktyce
zarządzania, w szczególności menedżerom odpowiedzialnym za gospodarkę finansową w
przedsiębiorstwie.
Książka składa się z ośmiu rozdziałów, w których autorzy podejmują
problematykę budżetowania krótko- i średniookresowego, a także budżetowania
kapitałowego.
Ostateczny kształt redakcyjny jest w dużej części zasługą Pana Profesora Edwarda
Nowaka z Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, który w swojej recenzji zawarł wiele
cennych uwag i postulatów. Autorzy wydania składają niniejszym serdeczne podziękowanie
Wiesław Szczęsny
Jan Śliwa
Spis treści:
Wstęp 9
1. Budżetowanie operacyjne krótkookresowe (Jan Śliwa) 11
1.1. Istota budżetu i budżetowania 15
1.2. Istota planowania i jego związek z budżetowaniem 19
1.2.1. Planowanie finansowe 20
1.2.2. Planowanie i budżetowanie operacyjne 22
1.2.3. Baza informacyjna dla planowania i budżetowania 24
1.2.4. Rachunkowość zarządcza jako narzędzie tworzenia informacji planistycznych 11
1.2.5. Controlling jako narzędzie wspomagające budżetowanie 25
1.2.6. Warunki skutecznego budżetowania 36
Pytania i problemy do dyskusji 37
2. Roczny budżet operacyjno-finansowy (Jan Śliwa) 38
2.1. Zasady i zadania budżetu krótkookresowego 38
2.2. Przygotowanie budżetów cząstkowych i budżetu wiodącego 44
2.3. Budżet handlowy 46
2.3.1. Budżet przychodów ze sprzedaży 46
2.3.2. Czynniki kształtujące wielkość sprzedaży 48
2.3.3. Metody ustalania cen i zasady ich kształtowania 49
2.3.4. Przykład wyodrębniania czynników kształtujących wielkość sprzedaży 52
2.3.5. Wpływ czynników na zmiany rentowności produktu 54
2.3.6. Przykład wyodrębniania czynników kształtujących wielkość zysku 55
2.3.7. Zbiorczy budżet przychodów ze sprzedaży 58
2.4. Budżet produkcji i budżet kosztów wytwarzania 61
2.4.1. Roczny budżet produkcji w ujęciu syntetycznym 62
2.4.2. Budżet kosztów wytworzenia produktów 64
2.5. Budżet technicznego kosztu wytworzenia 70
2.6. Budżet kosztów ogólnego zarządu 72
2.7. Budżet kosztów sprzedaży 75
2.8. Budżet kosztów własnych uzyskania przychodów 76
Pytania i problemy do dyskusji 77
3. Budżetowanie finansowe (Jan Śliwa) 78
3.1. Budżet wpływów i wydatków 78
3.2. Budżet nakładów kapitałowych na majątek obrotowy 82
3.3. Rachunek zysków i strat pro forma 88
3.4. Budżet wyrobów gotowych 89
3.5. Bilans pro forma 90
3.6. Budżet przepływów pieniężnych 91
3.7. Wskaźniki efektywnościowe budżetu 96
Pytania i problemy do dyskusji 100
4. Budżetowanie operacyjne średniookresowe (Jan Śliwa) 101
4.1. Istota budżetowania średniookresowego 101
4.2. Części składowe biznesplanu
4.2.1. Część koncepcyjna biznesplanu 104
4.2.2. Część budżetowa biznesplanu 110
4.2.3. Projekcja przepływów pieniężnych jako finansowy wyraz biznesplanu 117
Pytania i problemy do dyskusji 127
5. Wprowadzenie do budżetowania kapitałowego (Wiesław Szczęsny) 128
5.1. Istota budżetowania kapitałowego 128
5.2. Klasyfikacja inwestycji rzeczowych 130
5.3. Zasady szacowania przepływów pieniężnych 133
5.3.1. Operacyjne przepływy pieniężne a zysk księgowy 133
5.3.2. Wpływ metody amortyzacji na wielkość przepływów pieniężnych 135
5.3.3. Przepływy pieniężne a zmiany w kapitale obrotowym netto 139
5.4. Preliminarz całkowitych przepływów pieniężnych 141
Pytania i problemy do dyskusji 142
6. Ilościowe kryteria w budżetach inwestycji (Wiesław Szczęsny) 144
6.1. Wartość inwestycji 144
6.2. Stopa wartości bieżącej netto 146
6.3. Wewnętrzna stopa zwrotu 148
6.4. Stopa zwrotu z uwzględnieniem reinwestowania przepływów pieniężnych 151
Pytania i problemy do dyskusji 153
7. Finansowanie i ryzyko inwestycji (Wiesław Szczęsny) 154
7.1. Finansowanie inwestycji kapitałem własnym 155
7.2. Szacowanie stopy zwrotu 158
7.2.1. Istota premii rynkowej 158
7.2.2. Ryzyko wyłączne inwestycji 161
7.2.3. Wykorzystanie scenariuszy inwestycji do oceny ryzyka 162
7.3. Finansowanie inwestycji kapitałem pożyczkowym 166
7.3.1. Tarcza podatkowa przy opodatkowaniu liniowym 167
7.3.2. Tarcza podatkowa przy opodatkowaniu progresywnym 169
7.3.3. Wpływ sposobu finansowania na decyzje inwestycyjne 171
7.4. Koszt kapitału wieloskładnikowego 174
7.4.1. Formuła średniego ważonego kosztu uwzględniająca formę prawną
przedsiębiorstwa 174
7.4.2. Przykład szacowania kosztu kapitału spółki giełdowej – studium przypadku 177
7.5. Analiza EBIT – EPS w budżecie inwestycji 179
7.6. Ryzyko finansowania kapitałem obcym 183
Pytania i problemy do dyskusji 186
8. W kierunku praktyki optymalnego budżetu kapitałowego (Wiesław
Szczęsny) 187
8.1. Selekcja projektów inwestycyjnych 187
8.2. Decyzje menedżerskie w sytuacji zmian w otoczeniu rynkowym 191
8.3. Alternatywne metody szacowania kosztu kapitału 192
8.3.1. Przykład szacowania kosztu kapitału na podstawie mnożników C/Z i C/WK 192
8.3.2. Stopa zwrotu z zainwestowanego kapitału jako koszt alternatywny 194
8.4. Czynniki wyboru struktury finansowania 195
Pytania i problemy do dyskusji 198
Załącznik. Budżet inwestycji „krok po kroku” 199
Bibliografia
Literatura uzupełniająca 203
204 stronny
