Celem tej książki jest przedstawienie metod zarządzania ryzykiem z
uwzględnieniem najnowszych osiągnięć w tej dziedzinie, ale z zachowaniem kontekstu
historycznego.
Stanowi ona wprowadzenie do poszczególnych technik i metod zarządzania
ryzykiem, wyjaśnia podstawowe pojęcia związane z ryzykiem oraz ich zastosowanie w
projektach. Jest również zgodna z najnowszym wydaniem Kompendium wiedzy w zakresie
zarządzania projektami A Guide to the Project Managemeni Body of Knowledge. PMBOK wydanym
przez Project Management Institute w 2000 roku.
W swej pierwotnej wersji materiał ten był kierowany przede wszystkim do osób
związanych ze środowiskiem rządowym. W pierwszym wydaniu książkowym staraliśmy się
dostosować treść i formułę do szerszego grona czytelników. Obecne wydanie jest
zgodne z codziennymi zastosowaniami technik zarządzania ryzykiem w zarządzaniu
projektami.
Pierwsze wydanie odbiegało nieco od filozofii zarządzania projektami zawartej w
wydaniu PMBOK Guide z 1996 roku. Dodaliśmy wówczas oddzielną fazę planowania ryzyka,
pozwalającą uwzględnić całą gamę zagadnień związanych przygotowaniem
infrastruktury i strategii organizacji realizujących projekty na ryzyko. W najnowszym
wydaniu PMBOK Guide z 2000 roku wydziela się już oddzielną fazę, zwaną klasyfikacją
ryzyka, dlatego niniejsza książka bazuje na podobnym podziale procesu zarządzania
ryzykiem, składającym się z planowania ryzyka, identyfikacji ryzyka, klasyfikacji
ryzyka, pomiaru ryzyka, opracowaniu metod reagowania na ryzyko oraz nadzorowaniu i
kontroli ryzyka.
Zarządzanie ryzykiem jest metodą zarządzania koncentrującą się na identyfikacji i
kontroli obszarów lub zdarzeń, które mogą prowadzić do niepożądanych zmian. To po
prostu integralny element zarządzania (Caver 1985). Zgodnie z tą definicją, w książce
tej omawiamy zarządzanie ryzykiem projektu z perspektywy menedżera projektu. Nie mówimy
tu o ryzyku związanym z ubezpieczeniami, bezpieczeństwem, czy innymi obszarami ryzyka,
wykraczającymi poza zarządzanie projektami. Zarządzanie ryzykiem jest integralną
częścią zarządzania projektami i jako zarządzanie takie powinno być częścią
każdej metodologii zarządzania projektami, a nie traktowane oddzielnie, jako niezależna
funkcja.
W książce stosujemy holistyczne podejście do ryzyka. Oznacza to, że ryzyko
badamy jako mieszankę czynników środowiskowych, programowych i sytuacyjnych. Wprawdzie
podstawowym źródłem ryzyka są czynniki techniczne i dominują one w tej książce, ale
trzeba pamiętać o zachowaniu równowagi pomiędzy poszczególnymi aspektami projektu.
W całej książce traktujemy ryzyko jako zjawisko związane z przyszłością.
Zdarzenia ryzyka to zdarzenia, które mogą wystąpić w projekcie, a nie takie, które
już w nim wystąpiły. Rozpatrywanie ryzyka w tym kontekście jest konieczne, aby
uniknąć błędnego uznawania każdej zmiany w planie za rodzaj ryzyka.
Pamiętajmy o tym, że ryzyko jest kompleksowym zjawiskiem, uzależnionym od
indywidualnej percepcji. Niektórzy są bardziej otwarci na ryzyko, inni starają się go
za wszelką cenę unikać. Dlatego trudno jest stworzyć uniwersalne zasady odpowiadania
na ryzyko. Mimo to książka ta zawiera pewne wskazówki, struktury oraz przykładowe
rozwiązania dotyczące stosowania technik zarządzania ryzykiem. Wprawdzie przedstawione
tu reguły, metody i teorie sprawdzają się niemal w każdych warunkach, zmieniać się
mogą zasady, według których ocenia się ryzyko. Na przykład, w obliczu poważnych
zagrożeń ludzie stają się zdolni do niezwykłych czynów i gotowi są podejmować
ryzyko, na jakie nigdy by się nie odważyli w normalnych warunkach. W rezultacie projekty
o wysokim ryzyku nie zawsze są złe i nie zawsze trzeba ich unikać. Trzeba natomiast
poddać je bardzo rygorystycznej kontroli.
Książka ma format typowego podręcznika podzielonego na dwie części.
Część pierwszą rozpoczynamy rozdziałem poświęconym analizie systemów,
które mogą wykorzystywane do stosowania metod zarządzania ryzykiem.
Następny rozdział definiuje ryzyko za pomocą pojęć właściwych dla
zarządzania projektami i omawia podstawy niezbędne do zrozumienia natury ryzyka.
Rozdział trzeci definiuje strukturę zarządzania ryzykiem oraz procesy,
które można stosować we wszystkich fazach projektu, ze szczególnym uwzględnieniem
planowania zarządzania ryzykiem.
W części drugiej przedstawiamy poszczególne techniki niezbędne do
skutecznego wdrożenia procesów opisanych w części pierwszej.
Stosując te techniki, menedżer projektu może zdobyć informacje potrzebne w
zarządzaniu ryzykiem.
Omawiane techniki to:
Ankiety eksperckie
Spotkania planistyczne
Metodologie zarządzania ryzykiem
Przeglądy dokumentacji
Porównania analogii
Oceny planu
Technika delficka
Burza mózgów
Metoda Crawforda
Analiza SWOT
Szablony projektu
Listy kontrolne
Analiza założeń
Analiza decyzji/oczekiwana wartość pieniężna
Szacowanie zależności
Analiza sieciowa
Technika oceny i przeglądu programu (PERT)
Inne metody diagramowe
Systemy oceny
Modelowanie ryzyka
Symulacje Monte Carlo
Czynniki ryzyka
Macierz reagowania na ryzyko
Nadzorowanie wyników i pomiar wyników technicznych
Przeglądy i audyty ryzyka
Uzupełnieniem książki są dodatki zawierające materiały uzupełniające do
niektórych metod prezentowanych w tekście zasadniczym:
• Dodatek A - Zarządzanie ryzykiem kontrahenta. To przegląd niektórych
standardowych klauzul oraz sformułowań uwzględniających zagadnienia związane z
ryzykiem kontrahenta.
• Dodatek B - Skrócona lisia źródeł ryzyka. Zestawienie, które może służyć
jako punkt wyjścia do stworzenia własnych list kontrolnych.
• Dodatek C - Podstawowe koncepcje dotyczące prawdopodobieństwa. Podsumowanie
najważniejszych informacji na ten temat.
• Dodatek D - Pomiar opinii ekspertów. Omówienie metod przekształcania informacji
o charakterze jakościowym na dane ilościowe w czasie ankiet eksperckich.
• Dodatek E - Specjalne uwagi dotyczące ryzyka związanego z oprogramowaniem. Tabele
ułatwiające analizę prawdopodobieństwa i skutków ryzyka w projektach dotyczących
oprogramowania.
Na końcu książki zamieszczamy słownik oraz bibliografię. Czytając tę książkę
pamiętajmy, że ryzyko jest w znacznej mierze niepowtarzalnym i osobistym
doświadczeniem. Nie ma dwóch projektów b identycznym ryzyku. Dlatego o metodach
zarządzania ryzykiem decydują nie tyle narzędzia i techniki omawiane w tej książce,
ile menedżer danego projektu.
346stron, oprawa miękka