Łódź wielowyznaniowa
Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku
Czy istnieje „gen” religijny?
Co decyduje o rozwoju życia duchowego rozumianego jako potrzeba nawiązania kontaktu
z Bogiem?
Jaką rolę pełni życie religijne w wymiarze społecznym?
W publikacji podjęto próbę odpowiedzi na te pytania oraz zaprezentowano rozwój
wszystkich wspólnot wyznaniowych na obszarze Wielkiej Łodzi w okresie do wojny
światowej.
Od początku XIX w. rozpoczął się proces tworzenia „polskiego Manchesteru”,
określanego też jako „tygiel narodów, kultur i religii”. Jego wyróżnikiem, obok
skomplikowanych podziałów narodowościowych, był systematyczny rozwój życia
społecznego ze sferą duchowości na czele. Do wybuchu I wojny światowej powstała
skomplikowana „mozaika” religijna podzielona na wyznania chrześcijańskie i
niechrześcijańskie (takie jak religia mojżeszowa i muzułmańska).
Wstęp 9
Część I. Rozwój przestrzenny i ludnościowy Łodzi i przylegających do
niej dominiów do wybuchu I wojny światowej 19
1. Łódź w okresie średniowiecza i staropolskim . 19
2. Rozbudowa i zabudowa Łodzi przemysłowej do wybuchu I wojny światowej . 25
3. Ludność Łodzi 1820–1914. Dynamika rozwoju, stosunki narodowościowe i wyznaniowe .
37
4. Gospodarczy awans Łodzi w XIX i na początku XX w. . 44
5. Dobra chojeńskie i procesy związane z ich zagospodarowaniem 49
6. Dobra stockie i proces ich zagospodarowania . 54
7. Procesy osiedleńcze w dobrach Mileszki 58
8. Procesy związane z zagospodarowaniem dóbr: Radogoszcz, Łagiewniki i Rogi . 60
9. Procesy osadnicze w dobrach ziemskich: Jagodnica-Złotno i Kały . 75
10. Dobra bedońskie a proces ich zagospodarowywania 79
11. Królewskie (skarbowe) dobra wiączyńskie i proces tworzenia kolonii wiejskich oraz
ich rozwój do wybuchu I wojny światowej 82
12. Procesy osadnicze w dobrach Kalonka, Barchówka, Dobieszków, Skoszewy, Moskwa oraz
utworzenie kolonii Natolin . 85
13. Procesy osadnicze na terenach wchodzących w skład dóbr Kapituły Krakowskiej (do
1797 r.) w okresie XIX i na początku XX w. 87
Część II. Tradycyjne konfesje chrześcijańskie . 99
1. Kościół rzymskokatolicki na obszarze Wielkiej Łodzi do wybuchu I wojny światowej.
Organizacja, instytucje, działalność społeczna i religijna . 99
1.1. Kościół rzymskokatolicki w Łodzi do lat 20. XIX w. 99
1.2. Rozwój sieci parafialnej w okresie Łodzi przemysłowej 123
1.3. Nieruchomości łódzkich parafii w okresie Łodzi przemysłowej 178
1.4. Uposażenie duchowieństwa i instytucji kościelnych od lat 20. XIX w. do
wybuchu I wojny światowej . 185
1.5. Społeczność łódzkiego Kościoła rzymskokatolickiego w okresie Łodzi przemysłowej
214
1.6. Społeczno-religijna działalność duchowieństwa i wspólnoty wiernych Kościoła
rzymskokatolickiego w Łodzi od lat 20. XIX w. do 1914 r. . 226
1.7. Zgromadzenia zakonne na terenia łódzkich parafii w XIX i na początku XX w. . 232
1.8. Rzymskokatolickie cmentarze w okresie Łodzi przemysłowej . 238
2. Kościół prawosławny w Łodzi do wybuchu I wojny światowej 249
2.1. Czym jest prawosławie? . 249
2.2. Prawosławie na ziemiach polskich do 1914 r. 253
2.3. Ludność prawosławna w Łodzi do 1914 r. . 256
2.4. Budowa cerkwi św. Aleksandra Newskiego . 257
2.5. Parafia prawosławna w Łodzi – powstanie i organizacja 264
2.6. Działalność inwestycyjna parafii św. Aleksandra Newskiego 270
2.7. Działalność oświatowa i społeczna duchowieństwa i wspólnoty wiernych Kościoła
prawosławnego w Łodzi do 1914 r. 288
Część III. Wyznania chrześcijańskie powstałe w wyniku reformacji i
późniejszych ruchów religijnych . 295
1. Społeczności i instytucje religijne wyznania ewangelicko-augsburskiego na
obszarze Wielkiej Łodzi do wybuchu I wojny światowej 295
1.1. Podstawy wiary ewangelicko-augsburskiej . 295
1.2. Życie religijne do końca lat 20. XIX w. Pierwsze parafie ewangelicko -augsburskie .
301
1.3. Parafia ewangelicko-augsburska w Łodzi w okresie od 1826 r. do końca lat 40. XIX w.
. 319
1.4. Parafia ewangelicko-augsburska w Łodzi od przełomu lat 40. i 50. XIX w. do
1884 r. . 331
1.5. Ewangelicko-augsburska parafia św. Trójcy od 1884 r. do wybuchu I wojny światowej
353
1.6. Parafia ewangelicko-augsburska św. Jana w Łodzi (1884–1914) 389
1.7. Parafia ewangelicko-augsburska w Nowosolnej 1838–1914 . 415
1.8. Środowiska ewangelików na obszarze Wielkiej Łodzi do 1914 r. związane z parafiami
tego wyznania w Pabianicach, Zgierzu i Konstantynowie . 427
2. Wspólnota braci morawczyków 438
3. Kościół ewangelicko-reformowany i wspólnota braci czeskich 449
4. Organizacja, rozwój, działalność zborów i wspólnoty baptystów na terenie
Wielkiej Łodzi 461
5. Początki wspólnoty Adwentystów Dnia Siódmego w Łodzi 475
6. Kościół mariawicki w Łodzi. Parafie, instytucje, działalność religijna i społeczna
. 479
Część IV. Wyznania niechrześcijańskie 497
1. Społeczności żydowskie w Łodzi i ich gmina wyznaniowa do wybuchu I wojny światowej
497
1.1. Podstawowe pojęcia, czynniki kształtujące rozwój religii judaistycznej 497
1.2. Szabat i święta żydowskie . 503
1.3. Na drodze do powołania gminy żydowskiej w Łodzi. Kahał łódzki do 1821 r. . 506
1.4. Gmina żydowska w Łodzi. Od utworzenia dozorów do połowy lat 60. XIX w. . 515
1.5. Gmina żydowska w Łodzi w okresie od połowy lat 60. do przełomu XIX i XX w.
. 548
1.6. Gmina żydowska w Łodzi od przełomu XIX i XX w. do wybuchu I wojny światowej
591
2. Wyznawcy islamu – początki wspólnoty i próba jej organizacji . 617
Zakończenie . 623
Wykaz skrótów . 629
Bibliografia 631
Spis tabel 657
Spis rycin 659
Indeks osób 663
Indeks nazw geograficznych 689
Summary 699
Zusammenfassung . 702
708 stron, Format: 17.0x24.5cm, oprawa twarda
