Wszechświat i filozofia
Czy możliwe jest uprawianie filozofii bez oglądania się na naukę?
Teoretycznie, tak. Będzie to jednak filozofia utykająca, zubożona, programowo
obojętna na badanie filozoficznych aspektów nowych odkryć pasjonujących umysły współczesnych.
Teoretycznie jest możliwe także uprawianie nauki połączone z zupełną obojętnością
na wszelką filozofię, nawet filozofię nauki. Wiara w intuicję czy praktykowanie metody
prób i błędów może być wtedy praktyczną namiastką filozofii. Właściwie pojęta
filozofia nie ma jednak na celu zabijania intuicji przyrodnika, lecz twórcze inspirowanie
nowych zagadnień.
Zbiór artykułów i esejów składających się na tę książkę powstał nie tyle z
metodologicznych analiz, co raczej z codziennej praktyki autorów zmuszonych przez
charakter swych zajęć do przebywania w kręgu zagadnień i filozofii, i nauk
przyrodniczych, zwłaszcza tzw. kosmoogii relatywistycznej.
Książka ta jest wynikiem kilkuletniej pracy i współpracy autorów. Wprawdzie każdy
z nas ponosi wyłączną odpowiedzialność za to, co napisał, sądzimy jednak, że
jesteśmy zasadniczo zgodni zarówno w stawianiu problemów, jak i w sposobie ich rozwiązywania.
(fragment Wstępu).
Michał Heller – uczony, kosmolog, filozof i teolog. W 2008 roku
otrzymał Nagrodę Templetona. Autor kilkudziesięciu książek, m.in. Granice nauki
(CCPress 2014), Filozofia kosmologii (CCPress 2013), Bóg i nauka. Moje dwie drogi do
jednego celu (CCPress 2013), Wszechświat – Maszyna czy Myśl? (wspólnie z Józefem
Życińskim, CCPress 2014).
Józef Życiński (1948-2011) filozof, teolog, biskup
rzymskokatolicki, metropolita lubelski. Autor ponad 50 książek i setek artykułów. Nakładem
Wydawnictwa Copernicus Center Press ukazały się: Świat matematyki i jej materialnych
cieni (2011), Struktura rewolucji metanaukowej. Studium rozwoju współczesnej nauki
(2013) oraz Transcendencja i naturalizm (2014).
Przedsłowie. Do Czytelnika trzeciego wydania
Wstęp
I. W kręgu mitów współczesnych
O entuzjazmie bez entuzjazmu
1. Mit języka (J. Życiński)
Od ideału nauki do nauki jako mitu
Antymetafizyczna metafizyka
2. Mit metody (J. Życiński)
Pochwala anarchizmu (metodologicznego)
Czy poza nauką można się zbawić?
Epistemologiczne konsekwencje wylewania dziecka z kąpielą.
3. Mit Prometeusza (J. Życiński)
Jak rodzą się mity?
Następstwa "świętego przymierza"
4. Prometeusze bez kompleksów (J. Życiński)
Granice świata i granice języka
W cieniu niewyrażalnego
II. Zmagania
Żyć i filozofować
1. Logika i nostalgia (J. Życiński)
2. Marzyciel metodologiczny (J. Życiński)
3. Szczęście odnalezione w trzecim świecie (J. Życiński)
Empiryzm bez dogmatów
Falsyfikatory i społeczeństwo
Poza terenem falsyfikowalności
Fakty zamiast laurek
4. Dziedzictwo liberała (J. Życiński)
W kręgu moralistyki bez łaski
Z Beacon Hill do Damaszku
5. Wypisy z Whiteheada (M. Heller)
Moje spotkania z Whiteheadem
Przeciw filozofii kamienia
Tak, jak istnieje melodia
Przygoda ludzkości
Postlogion
6. Kosmiczna religia Alberta Einsteina (M. Heller)
III. Doświadczenie filozofii i filozofia doświadczenia
W stanie drogi
1. Przypis do Platona (M. Heller)
2. Liczę więc jestem (M. Heller)
3. Przyczynek do sporu o istnienie świata (M. Heller)
4. Odkrywanie czwartego świata, czyli geografia ludzkiego poznania (M.
Heller)
Kulig i filozofia
Największy cud Wszechświata
Teoria trzech światów
Czy istnieje "czwarty świat"?
Wyjaśnienie tezy
Po szóste, niepokój metafizyczny
5. Logosfera a świat fizyki (M. Heller)
Wprowadzenie
Matematyczność świata
Topologiczna teoria sensu
Człowiek i logosfera
Zwątpienie Bertranda Russella
6. Realizm Sokratesa (M. Heller)
IV. Z dziejów idei kosmologicznych
Zmiana perspektywy
1. Prehistoria teorii względności (M. Heller)
Od Arystotelesa do Kopernika
Galileusz - Kartezjusz - Newton
Od Leibniza do Einsteina
Teoria względności
2. Ewolucja współczesnej kosmologii (M. Heller)
Historia kosmologii - przypadek dla metodologa
Pierwsze zagadnienia współczesnej kosmologii
Narodziny współczesnej kosmologii
Dalszy rozwój kosmologii relatywistycznej
Kosmologia Lemaitre‘a
Kosmologia Milne‘a
Kosmologia robertsonowska i neonewtonowska
Kosmologia stanu stacjonarnego a zasada zachowania energii
Rozwój radioastronomii
Zagadnienie syntezy pierwiastków chemicznych a model gorącego Wszechświata
Izotropowe promieniowanie tła i model gorącego
Wszechświata
Inne kierunki rozwoju
Wnioski
V. Czas i kreacjonizm
Tertium datur
1. Własności czasu a twierdzenia o osobliwościach (J. Życiński)
Kosmolog wobec czasu
Zagadnienie osobliwości w kosmologii relatywistycznej
Jednorodność czasu
Spójność i gęstość czasu
Skończoność czasu
Nowe twierdzenia i dawne pytania
2. Hipoteza śmierci cieplnej Wszechświata (M. Heller)
Spór o hipotezę
Teorie fenomenologiczne i statystyczne
Kilka uwag o definicji entropii
Hipoteza śmierci cieplnej w świetle termodynamiki relatywistycznej
Zagadnienie "strzałki czasu"
Zakończenie
3. Teorie kosmologiczne a kreacjonizm - aspekty metodologiczne (J.
Życiński)
4. Kreacjonizm a współczesna kosmologia - nowe treści starego pytania
(M. Heller)
Teologia a nauki empiryczne
Zagadnienie początku w teologii
Zagadnienie początku we współczesnej kosmologii
O pewnych ważnych ograniczeniach
Wnioski
VI. Wszechświat i sens
Zamyślenie
1. Wszechświat i myśl (M. Heller)
Zawrót głowy
Kosmos i mity
Milczenie Kosmosu
Świat wartości
Wartość nauki i Wszechświata
2. Wszechświat i człowiek (M. Heller)
Początki giną w mroku
Czy łatwo wyprodukować życie?
Genesis ducha
3. Wszechświat i czas (M. Heller)
Filozofia zegarka
Przyszłość jest bałaganem
Pociecha w statystyce
Tajemnicy czasu ciąg dalszy
Historia i świadomość
4. Wszechświat i ewolucja (M. Heller)
Horyzonty ewolucji
Ewolucja mechanistyczna
Ewolucja prawdopodobieństw
Ewolucja kosmiczna
Ewolucja i moralność
Ewolucja i społeczeństwo
Wszechświat i Sens
Posłowie do II wydania
Ekspansja kosmologii
W stronę nauki ponowożytnej?
Bibliografia
Indeks nazwisk
430 stron, Format: 14.0x21.5cm, Format: 14.0x21.5cm
