Wieki milczenia
Po najeździe Arabów na Persję Sasanidów w VII w. nadeszły lata niewoli trwające
aż do połowy IX w. Wtedy kraj wydobył się z pełnej zależności od najeźdźcy, po dwóch
wiekach niemocy. Termin ten przyjął się w irańskiej historiografii, acz nie jest
precyzyjny w żadnej ze swoich dwóch części, ponieważ żadna cezura czasowa nie
określa ściśle owego okresu, ani też nie można mówić o pełnym zniknięciu wówczas
kulturalnego i politycznego życia Persów, ani o braku ich udziału w życiu publicznym
Bliskiego Wschodu.
Polityka arabskiego kalifatu miała na celu zniszczenie dawnych struktur społecznych,
ideologicznych i kulturalnych oraz narzucenie nowego ładu, zgodnie z interesami zdobywców.
Persowie, starając się ocalić resztki dorobku z dawnych lat, przyłączali się do
wszystkich dysput toczących się wśród muzułmanów, jeśli ideologiczni przeciwnicy,
heretycy bądź insurgenci działali na terenie etnicznie perskim. Dla perskiej kultury
była to walka o przetrwanie.
Persowie, niemający własnego państwa, nie byli w stanie przeciwstawić się
arabskiej przemocy bezpośrednio, musieli szukać innych dróg. Wydawało się, że
zrezygnowali już z działalności ściśle politycznej skierowanej wprost przeciwko nowym
władzom. Starali się jedynie utrzymać, jeśli było to możliwe, dawne pozycje
społeczne i majątkowe. Na to wskazują źródła. Mimo tej politycznej bierności,
pamięć o dawnych czasach i ówczesnych osiągnięciach ich państwa i narodu trwała,
podobnie jak tradycja literacka. Wskazuje na to renesans politycznego i kulturalnego
odrodzenia Persji w X i XI w., a więc w czasach bezpośrednio następujących po wiekach
pozornego milczenia, co byłoby niemożliwe, gdyby „wieki milczenia" istotnie były
czasem ogólnego marazmu i bezczynności.
Bogdan Składanek jest profesorem zwyczajnym Uniwersytetu
Warszawskiego, wykładowcą historii Iranu na Wydziale Orientalistycznym UW, autorem wielu
publikacji na temat średniowiecznej Persji.
Wstęp
Podbój i początki niewoli
Ideologie przedmuzułmańskie w Iranie. Doktrynalny substrat politycznej odnowy w „wiekach
milczenia”
Szyizm i mesjanizm irański
Rola charydżytyzmu w politycznym przebudzeniu Iranu
Abu Muslim. Kreacja przywódcy Irańczyków w walce z kalifatem (Podłoże religijne)
Pierwsze próby syntezy ideologii irańskiej w ruchach Muqanny i hurramijja
Zakończenie
Bibliografia
Summary
Indeks
220 stron, oprawa miękka