O rozwoju mowy dziecka
Dwa studia
Opracowanie składa się z dwóch powiązanych ze sobą merytorycznie studiów o
charakterze przeglądowym:
Studium I Badania nad mową dziecka. Przegląd kierunków i teorii badań nad mową
dziecka przedstawia stan, historię oraz główne kierunki badań na tle kierunków głównie
lingwistycznych;
Studium II Zagadnienie normy rozwojowej werbalnej.
Problemy periodyzacji rozwoju mowy z kolei stanowi przegląd polskich badań nad mową
dziecka. Znajdują się w nim m.in. przykładowo zinterpretowane przez autora opracowania
wyniki badań nad wybranymi aspektami akwizycji systemu językowego dzieci polskich
przedstawionych w wybranych pracach wybitnych polskich autorów oraz propozycja autorska
nowej periodyzacji rozwoju mowy dziecka. W przeglądzie tym Autor starał się oddać główne
kierunki i tendencje rozwojowe badań nad mową dziecka.
Mowa dziecka to niezwykle interesujący poznawczo obszar badań, daje bowiem
możliwość zbliżenia się do bodaj jednej z najbardziej tajemniczych właściwości
istoty ludzkiej, jaka wiąże się z mową i myśleniem.
Badając mowę dziecka, próbujemy odpowiedzieć na pytania, które nurtowały ludzi
od zawsze: jak ukształtował się język w rozwoju gatunku ludzkiego, jaką rolę
odegrał w rozwoju gatunku, jak przebiegał jego rozwój, jaki jest jego wpływ na
kształtowanie się osoby, społeczeństwa, kultury, jak język wpływa na rozwój gatunku
ludzkiego, co się dzieje, kiedy człowiek mówi, jakie mogą być skutki mówienia i
inne. To wszystko możemy obserwować niejako in statu nascendi, obserwując proces
kształtowania się mowy małego dziecka.
/ze Wstępu/
Wstęp
Studium I: Badania nad mową dziecka. Przegląd kierunków i teorii badań
nad mową dziecka
1. Wprowadzenie
2. Ustalenia terminologiczne
2.1. Czym jest mowa dziecka?
2.2. Czynności mowy. Kompetencja językowa i komunikacyjna. Świadomość językowa
3. Mowa dziecka jako przedmiot badań
3.1. Okresy i kierunki badań mowy dziecka
3.1.1. Teoria ewolucji a badania mowy dziecka
3.1.2. Przełom pozytywistyczny w nauce i jego wpływ na badania mowy dziecka
3.1.3. Badania w I połowie XX wieku
3.1.3.1. Funkcjonalizm
3.1.3.2. Konstruktywizm
3.1.3.3. Behawioryzm
3.1.3.4. Strukturalizm
3.1.3.5. Osiągnięcia badań nad mową dziecka w I poł. XX wieku
3.1.4. Psycholingwistyka
3.1.4.1. Teoria gramatyki generatywno-transformacyjnej. Natywizm
3.1.4.2. Etnografia mówienia. Zwrot ku komunikacji
3.1.4.3. Teoria dyskursu. Badania nad tekstem
3.1.4.4. Przekaz kulturowy i jego rola w procesach akwizycji języka
3.1.4.5. Poznawcze aspekty kształtowania się mowy. Kognitywizm
3.1.4.6. Zakończenie
4. Dyskusja o źródłach języka w ontogenezie
4.1. Wprowadzenie
4.2. Uwarunkowania biologiczne i społeczne akwizycji języka przez dziecko
4.2.1. Wprowadzenie
4.2.2. Konstruktywizm a natywizm
4.2.3. Mowa i myślenie dziecka. Problem mowy egocentrycznej i uspołecznionej
4.3. Społeczne i kulturowe uwarunkowania akwizycji i rozwoju mowy dziecka
4.3.1. Zmiana paradygmatu badawczego w latach 70. XX wieku
4.3.2. Pragmatyczno-funkcjonalny model rozwoju mowy dziecka Jeroma Brunera
4.3.3. Socjologiczno-semantyczny model rozwoju języka Michaela Hallidaya
4.3.4. Proces socjalizacji dziecka a charakter przyswajanego przez dziecko systemu
komunikacji w ujęciu Basila Bernsteina
4.4. Procesy akwizycji języka w ontogenezie w ujęciu kognitywnym
5. Zakończenie
Studium II: Zagadnienie normy rozwojowej werbalnej. Problemy periodyzacji
rozwoju mowy
1. Założenia opisu periodyzacji mowy dziecka
1.1. Cele opisu
1.2. Mowa dziecka. Uwagi wstępne
2. Psychologiczne modele rozwoju. Modele rozwoju mowy
3. Problemy wyznaczania językowej i komunikacyjnej normy rozwojowej
3.1. Czym jest językowa i komunikacyjna norma rozwojowa oraz zasady jej wyznaczania
3.2. Funkcje periodyzacji rozwoju języka i mowy
4. Periodyzacje rozwoju mowy
4.1. Wprowadzenie
4.2. Periodyzacje rozwoju mowy tworzone z perspektywy psychologicznej,
psycholingwistycznej i lingwistycznej
4.2.1. Przykładowe periodyzacje psychologiczne
4.2.2. Periodyzacje psycholingwistyczne
4.2.3. Periodyzacje lingwistyczne
4.2.3.1. Wprowadzenie
4.2.3.2. Przykładowe periodyzacje
4.2.3.2.1. Wprowadzenie
4.2.3.2.2. Periodyzacja rozwoju mowy w ujęciu Leona Kaczmarka
4.2.3.2.3. Rozwój języka dziecka w ujęciu Pawła Smoczyńskiego
4.2.3.2.4. Kształtowanie się języka dziecka w ujęciu Marii Zarębiny
5. Próba syntezy opisu rozwoju systemu językowego w ontogenezie
5.1. System fonologiczny
5.1.1. Rozwój systemu fonologicznego
5.1.2. Rozwój słuchu fonologicznego (fonematycznego)
5.1.3. Rozwój świadomości fonologicznej w ontogenezie
5.2. System leksykalno-semantyczny
5.2.1. Wprowadzenie
5.2.2. Rozwój systemu w ujęciu Marii Zarębiny
5.2.3. Rozwój świadomości leksykalnej i znaczenia wyrazów
5.3. System syntaktyczny
5.3.1. Rozwój systemu syntaktycznego
5.3.2. Rozwój składni we wczesnych stadiach rozwoju wg Marii Przetacznik-Gierowskiej
5.3.3. Rozwój świadomości syntaktycznej dzieci
5.4. System morfologiczny
5.4.1. Rozwój morfologii w ontogenezie. Wprowadzenie
5.4.2. Rozwój kategorii przypadka rzeczownika. Badania Edwarda Łuczyńskiego
5.4.3. Rozwój słowotwórstwa. Badania Marii Chmury-Klekotowej
5.4.4. Rozwój świadomości morfologicznej
6. Okresy rozwoju mowy z perspektywy komunikacyjnej
6.1. Czym jest „perspektywa komunikacyjna” w opisie rozwoju mowy oraz jej istotne
wyznaczniki
6.2. Stadia i fazy rozwojowe
6.3. »Mowa dziecka« jako specyficzne formy porozumiewania się dziecka z jego otoczeniem
społecznym
7. Podsumowanie i uwagi końcowe
Zakończenie
Literatura przedmiotu
Spis tabel i schematów
Nota bibliograficzna
Abstract
Dorobek naukowy autora
220 strony, Format: 16.5x24.5cm, oprawa twarda
