Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych
Publikacja poświęcona jest budzącej w ostatnim okresie wiele kontrowersji instytucji
opodatkowania dochodów nieujawnionych.
W publikacji szczegółowo omówiono nowe przepisy dotyczące dochodów
nieujawnionych, zasad ich opodatkowania oraz postępowania podatkowego.
Niniejsze 2. wydanie uwzględnia aktualny stan prawny i opiera się
na obowiązujących przepisach ustawy z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym
od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.), ustawy z 29.8.1997 r. –
Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 749 ze zm.) oraz innych ustaw. Ponadto
uwzględnia najnowsze projektowane zmiany m.in. wprowadzane ustawą z 16.1.2015
r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz ustawy – Ordynacja
podatkowa (Dz.U. z 2015 r. poz. 251), która dotyczy uregulowania w kompleksowy sposób
zasad opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych. Publikacja została zaktualizowana i
uzupełniona o najnowsze orzecznictwo i poglądy doktryny.
Celem publikacji jest nie tyle przedstawienie regulacji mających zastosowanie do
opodatkowania dochodów nieujawnionych przez pryzmat ich braków legislacyjnych i sformułowanie
postulatów de lege ferenda, ile przede wszystkim analiza sposobu ich stosowania
przez administrację podatkową w takim kształcie, w jakim obecnie obowiązują, z
uwzględnieniem znaczenia ostatnich zmian oraz sposobu oceny tej działalności
dokonywanej przez sądy administracyjne.
Publikacja została podzielona na rozdziały, w których omówiono następujące
zagadnienia m.in.:
Opodatkowanie dochodów nieujawnionych – instytucja, regulacje, cechy
szczególne (m.in. pojęcie dochodów nieujawnionych, ocena wykorzystania instytucji
opodatkowania dochodów nieujawnionych),
Zakres podmiotowy opodatkowania dochodów nieujawnionych (m.in. podmioty
typowane jako mogące posiadać dochody nieujawnione, pozostawanie w związku
małżeńskim a opodatkowanie dochodów nieujawnionych),
Gromadzenie informacji o dochodach nieujawnionych (m.in. źródła pozyskiwania
informacji o podmiotach typowanych do kontroli, informacje uzyskane w wyniku współpracy
międzynarodowej),
Zasady ustalania dochodów nieujawnionych (m.in. ustalenia dotyczące wydatków
i zgromadzonego mienia, ustalenia dotyczące zgromadzonego mienia stanowiącego źródło
finansowania wydatków),
Kontrola i postępowanie podatkowe dotyczące dochodów nieujawnionych (m.in.
postępowanie dowodowe w postępowaniu dotyczącym dochodów nieujawnionych, decyzja
podatkowa w sprawie opodatkowania dochodów nieujawnionych).
W prezentowanym opracowaniu analizie poddano orzecznictwo sądów
administracyjnych, ze szczególnym naciskiem na przedstawienie najnowszych wyroków.
Wskazano także podstawowe, powstające w praktyce wątpliwości, elementy dyskusyjne
instytucji dotyczące zarówno zagadnień materialnoprawnych, jak i kwestii
proceduralnych, mających istotne znaczenie w toku postępowania w sprawie opodatkowania
dochodów nieujawnionych. Sformułowano propozycje ich rozstrzygnięcia na
gruncie obowiązujących przepisów co ma szczególne znaczenie dla codziennej praktyki
stosowania analizowanych unormowań oraz może stanowić wskazówkę dla ustawodawcy co do
ewentualnych kierunków zmiany przepisów w przyszłości.
W publikacji nie ograniczono się jedynie do przedstawienia kształtu normatywnego
instytucji, lecz podjęto szersze zagadnienie, jakim jest sposób stosowania aktualnie
obowiązujących regulacji oraz ocena tego stosowania dokonywana przez sądy
administracyjne.
Opracowanie adresowane jest do osób zajmujących się zawodowo problematyką
podatkową, szczególnie do doradców podatkowych, pracowników administracji podatkowej,
adwokatów, radców prawnych oraz sędziów sądów administracyjnych.
Przedmowa
Wykaz skrótów
Rozdział I. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach
lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych - instytucja, zmiana regulacji, cechy szczególne
1. Uwagi wstępne
2. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych - instytucja prawa podatkowego, ocena sposobu
funkcjonowania
2.1. Cel instytucji
2.2. Ocena sposobu funkcjonowania instytucji
3. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych w orzecznictwie TK
3.1. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych - wnioski dotyczące sposobu stosowania przepisów
3.2. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych - konsekwencje orzeczeń TK
3.2.1. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych po wyrokach TK - konsekwencje w obszarze
stosowania prawa
3.2.2. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych po wyrokach TK - konsekwencje w obszarze
stanowienia prawa
4. Regulacje prawne mające zastosowanie przy opodatkowaniu przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.1. Przepisy materialne stosowane do opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia
w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.2. Przepisy proceduralne stosowane przy opodatkowaniu przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.3. Przedawnienie prawa do wydania decyzji ustalającej a powstanie obowiązku
podatkowego w podatku od przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach
lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.4. Przepisy przejściowe a postępowania dotyczące przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
5. Pojęcie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych
6. Cechy szczególne instytucji oraz postępowania dotyczącego przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
7. Interpretacja i stosowanie nowych przepisów o przychodach nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
Rozdział II. Opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych - zakres podmiotowy
1. Uwagi wstępne
2. Podmioty typowane jako mogące posiadać przychody nieznajdujące pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł nieujawnionych
3. Nieograniczony i ograniczony obowiązek podatkowy a opodatkowanie przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4. Pozostawanie w związku małżeńskim a opodatkowanie przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.1. Zasada oddzielnego opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych u małżonków
4.2. Ustalenie majątku, z którego pochodziły wydatkowane środki, a zasada równego
udziału we wspólnych wydatkach, przychodach (dochodach) opodatkowanych lub
nieopodatkowanych
5. Konkubinat a opodatkowanie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach
lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
Rozdział III. Gromadzenie informacji o osobach mogących posiadać przychody
nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzące ze źródeł
nieujawnionych
1. Uwagi wstępne
2. Źródła pozyskiwania informacji o podmiotach typowanych do kontroli
3. Informacje podatkowe uzyskane w trybie określonym przepisami OrdPU oraz KontrSkU
3.1. Zróżnicowanie i zakres informacji podatkowych
3.2. Informacje podatkowe przekazywane przez przedsiębiorców
3.3. Informacje podatkowe przekazywane przez organy administracji
3.4. Informacje podatkowe przekazywane przez sądy, komorników oraz notariuszy
3.5. Informacje podatkowe przekazywane przez banki, kasy oszczędnościowe, instytucje
finansowe
4. Informacje uzyskane w wyniku współpracy międzynarodowej
5. Informacje znane administracji podatkowej z urzędu
Rozdział IV. Zasady ustalania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
1. Uwagi wstępne
2. Sposób weryfikacji występowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych
źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
3. Ustalenia dotyczące wydatków podatnika
3.1. Pojęcie wydatku
3.2. Mienie zgromadzone w danym roku podatkowym
3.3. Wydatki sfinansowane z zasobów podatnika względem którego prowadzone jest postępowanie
3.4. Wydatki poniesione przez podatnika w ramach roku podatkowego
3.5. Rzeczywista wysokość wydatków a ustalenie rynkowej wartości zgromadzonego mienia
3.6. Wydatki ponoszone w działalności gospodarczej a wydatki na potrzeby dochodów
nieujawnionych
3.7. Wydatki poniesione w walutach obcych
3.8. Wydatki mające definitywny charakter
4. Ustalenia dotyczące przychodów stanowiących źródło finansowania wydatków
4.1. Obowiązki organu w zakresie ustalania przychodów stanowiących źródło
finansowania wydatków
4.2. Przychody stanowiące źródło finansowania wydatków
4.2.1. Przychody jako źródło finansowania wydatków - wątpliwości na gruncie
dotychczasowych przepisów
4.2.2. Przychody (dochody) opodatkowane jako źródło finansowania wydatków
4.2.3. Przychody (dochody) nieopodatkowane jako źródło finansowania wydatków
4.3. Chronologia przy weryfikowaniu występowania oraz ustalaniu wysokości przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4.4. Granice czasowe uzyskania przychodów jako źródła finansowania wydatków
4.5. Przychody pozostające w dyspozycji podatnika, których pochodzenie zostało ustalone
co do tytułu, kwoty i okresu uzyskania
4.6. Udziały we wspólnych przychodach jako źródło finansowania wydatków
4.7. Źródła finansowania ponoszonych wydatków - wątpliwości
4.7.1. Sposoby tłumaczenia przez podatników oraz weryfikowania przez organ źródła
finansowania wydatków
4.7.2. Środki pochodzące z likwidacji lokat, oszczędności na rachunkach
4.7.3. Darowizny otrzymane przez podatnika
4.7.4. Prezenty ślubne otrzymane przez podatnika
4.7.5. Pożyczki, depozyt nieprawidłowy, użytkowanie nieprawidłowe
4.7.6. Dochody z pracy wykonywanej za granicą
4.7.7. Inne źródła - wygrane w kasynach, grach liczbowych, dochody z wymiany walut,
sprzedaży kosztowności
4.7.8. Przychody z tytułu czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie
skutecznej umowy
Rozdział V. Kontrola i postępowanie podatkowe dotyczące przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
1. Uwagi wstępne
2. Czynności sprawdzające w przedmiocie przychodów nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
3. Wszczęcie kontroli lub postępowania w sprawie przychodów nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4. Postępowanie dowodowe w postępowaniu dotyczącym przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.1. Wątpliwości dotyczące postępowania dowodowego
4.2. Zasady postępowania dowodowego
4.3. Obowiązek wyjaśnienia stanu faktycznego w postępowaniu dotyczącym przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4.4. Inicjatywa dowodowa strony w postępowaniu dotyczącym przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.5. Formalna poprawność postępowania dowodowego
4.6. Dowody wykorzystywane w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.6.1. Dowodowa rekonstrukcja faktów a dobór środków dowodowych
4.6.2. Dowody z dokumentów a zasada równej mocy dowodowej w postępowaniach dotyczących
przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4.6.3. Przesłuchanie strony i jej wyjaśnienia w postępowaniach dotyczących przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4.6.4. Oświadczenia o stanie majątkowym w postępowaniach dotyczących przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
4.6.5. Oświadczenia strony złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie
fałszywych zeznań w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.6.6. Dowody z zeznań świadków w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.6.7. Dowody z opinii biegłych w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.7. Trudności dowodowe w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.7.1. Sposoby dokonywania ustaleń w przypadku pojawiających się trudności dowodowych
4.7.2. Uprawdopodobnienie źródła i wielkości przychodów
4.7.3. Oszacowanie w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.7.4. Dane statystyczne w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
4.8. Swobodna ocena dowodów w postępowaniach dotyczących przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
5. Decyzja podatkowa w sprawie opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w
ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
6. Wybrane problemy postępowania odwoławczego dotyczącego przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
6.1. Przedmiot i przebieg postępowania odwoławczego dotyczącego przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
6.2. Ujawnienie żródła przychodów w postępowaniu odwoławczym dotyczącym przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
6.3. Zakres czynności dowodowych w postępowaniu odwoławczym dotyczącym przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
6.4. Rozprawa podatkowa w postępowaniu odwoławczym dotyczącym przychodów nieznajdujących
pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych
7. Nowe fakty i dowody jako okoliczność uzasadniająca wznowienie postępowania w
przedmiocie przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub
pochodzących ze źródeł nieujawnionych
Rozdział VI. Instytucje materialnoprawne związane z opodatkowaniem przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
1. Uwagi wstępne
2. Wykorzystywanie przepisów o podatkach majątkowych w kontekście przychodów
nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł
nieujawnionych
3. Stawka sankcyjna w przypadku pożyczki, depozytu nieprawidłowego oraz użytkowania
nieprawidłowego
3.1. Sytuacje, w których może znaleźć zastosowanie stawka sankcyjna na podstawie
PCzCywU
3.2. Warunki opodatkowania pożyczki, depozytu nieprawidłowego oraz użytkowania
nieprawidłowego podatkiem od czynności cywilnoprawnych
3.3. Przepisy przejściowe i moment powstania obowiązku podatkowego a stawka sankcyjna
3.4. Interpretacja przepisu przewidującego stawkę sankcyjną w PCzCywU
4. Stawka sankcyjna w przypadku darowizn
4.1. Sytuacje, w których może znaleźć zastosowanie stawka sankcyjna na podstawie
PSpDarU
4.2. Przepisy przejściowe i moment powstania obowiązku podatkowego a stawka sankcyjna
4.3. Interpretacja przepisu przewidującego stawkę sankcyjną w PSpDarU
Podsumowanie
Wykaz literatury
Indeks rzeczowy
288 stron, Format: 14.5x20.5cm, oprawa miękka
