Imperializm kapitalistyczny we współczesnych ujęciach teoretycznych
Dr Filip Ilkowski, charakteryzując współczesne teorie imperializmu, podjął się
zadania o szczególnym pożytku poznawczym, a zarazem edukacyjnym. Dokonał interpretacji
wyróżnionych przez siebie koncepcji, osadzonych - co ważne - w określonym kontekście
historycznym i geograficzno - cywilizacyjnym. Porównał je według konsekwentnie
zastosowanego klucza, ukazując nie tylko specyfikę i niepowtarzalność każdej z nich,
ale też wątki tworzące wspólny mianownik, sprzyjające obiektywizacji takich badań. W
ten sposób niejako budzi ze snu tych uczonych oraz czytelników z ambicjami
intelektualnymi, którzy ulegli obiegowym opiniom, stereotypom lub naciskowi swoistej
"poprawności politycznej" i uznali sam termin "imperializm" po prostu
za określenie anachroniczne albo za epitet bądź ideologiczny, bądź potoczny, albo
też za określenie adekwatne jedynie do imperialnych form ekspansji terytorialnej.
Analiza omawianych współczesnych koncepcji ukazuje to pojęcie w innej perspektywie,
przede wszystkim przywraca do obiegu naukowego ustrojowy kontekst terminu. Z jednej strony
termin "imperializm" może odnosić się do różnych epok i ustrojów (lecz nie
tylko do kolonialnej lub parakolonialnej polityki podbojów i aneksji!), z drugiej strony
reagowanie konsternacją na związek wyrazów "kapitalizm" i
"imperializm" jest zachowaniem strusim, ucieczką przed poważnym wyzwaniem
poznawczym.
Prof. dr hab. Mirosław Karwat
Wstęp
I. Teorie imperializmu kapitalistycznego czasów zimnej wojny i przejścia ku
światu pozimnowojennemu
Wprowadzenie
Antynomie liberalno-republikańskiego (anty)imperializmu: Arendt i Aron
Hannah Arendt: imperializm jako wstęp do totalitaryzmu
Imperializm jako zamknięta epoka politycznego panowania burżuazji
Rozumienie państwa narodowego w powiązaniu z uniwersalizmem
prawa
Imperializm i totalitaryzm
Imperializm w świecie posttotalitarnym
Raymond Aron - dylematy zimnowojennego liberalnego (anty)imperializmu
Kwestia kolonialna
Pojęcie imperializmu i krytyka jego kapitalistycznego odniesienia
Imperium i republika w systemie rywalizujących jednostek politycznych
Opium zimnowojennych intelektualistów
Pojęcie socjalimperializmu i teoria socjalekonomiczna Hansa-Urlicha Wehlera
Pojęcie socjalimperializmu
Teoria socjalekonomiczna Hansa-Urlicha Wehlera
Spazmatyczny rozwój gospodarczy
Socjalimperializm - specyficzność czy uniwersalizm?
Podsumowanie
John Gallagher i Ronald Robinson: pojęcie imperializmu wolnego handlu i jego krytycy
Imperium formalne i nieformalne
Krytyka i konkretyzacja
Podsumowanie
Teorie trzecioświatowe
Wprowadzenie
Andre Gunder Frank i (krótkotrwała) zmiana paradygmatu
Teza o "rozwoju niedorozwoju"
Kapitalizm, imperializm i wymiana towarowa
Ciągłości i zerwania
Arghiri Emmanuel - teoria imperializmu handlu
Nierówna wymiana handlowa jako pochodna nierówności płac
Nierównomierność rozwoju jako wynik nierównej wymiany
Konserwatyzm klasy pracowniczej świata rozwiniętego
Samir Amin - akumulacja i imperializm na osi centrum-peryferie
Akumulacja w skali światowej czyli trudna synteza teorii trzecioświatowych
Zmieniające się pojęcie i periodyzacja imperializmu
Imperializm zbiorowy Triady czy jednostronny Stanów Zjednoczonych?
Giovanni Arrighi - geometria imperializmu i cykle hegemoniczne
Problem hegemonii i krytyczna rekonstrukcja "paradygmatu Hobsona"
Imperializm, cykle hegemoniczne i dualizm "logik władzy"
Kryzys hegemonii amerykańskiej i wschodnioazjatycka przyszłość
Michael Hudson i amerykański superimperializm finansowy
Nowy typ imperializmu finansowego
Amerykańska wyjątkowość
Reszta świata wobec amerykańskiego superimperializmu
Kryzys i polityka finansowa rządów
II. Najnowsze teorie imperializmu kapitalistycznego
Wprowadzenie
Michael Hardt i Antonio Negri - Imperium jako postimperializm
Poglądy Antonio Negriego w latach operaismo i autonomia
Negri i Hardt: inspiracje filozoficzne
Imperium i jego zakorzenienie
Imperium i produkcja
Multitudo jako podmiot twórczej zmiany
Ellen Meiksins Wood - globalne imperium kapitału
Imperium kapitału wobec wcześniejszych form imperialnych
Ekonomiczność i pozaekonomiczność w kapitalizmie
Globalna jedność kapitału i wielość państw pod amerykańską hegemonią
Sam Gindin i Leo Panitch: nieformalne imperium Stanów Zjednoczonych
Separacja kapitalistycznej ekonomiczności i imperializmu
Jednopodmiotowe imperium amerykańskie
Skuteczność zwrotu neoliberalnego
David Harvey - geografia nowego imperializmu
Interpretacje teorii kryzysu - trzy cięcia
Nierównomierny rozwój geograficzny
Akumulacja przez wywłaszczenie
Zagmatwany obraz państwa kapitalistycznego
Dychotomie państwa i kapitału
Podsumowanie
Alex Callinicos - geopolityka imperializmów
Dynamika i sprzeczności rozwoju
Odróżnialność i periodyzacja imperializmu kapitalistycznego
Dwie formy konkurencji kapitalistycznej
Historyczny rozwój kapitalizmu
Strategia imperializmu amerykańskiego
Podsumowanie
1. Imperializm kapitalistyczny jako wyraz systemu konkurujących państw kapitalistycznych
w ramach gospodarki światowej
2. Rozwój nierównomierny i kombinowany
3. Względność imperializmów państw kapitalistycznych
4. Zmienne znaczenie określonych przestrzeni geograficznych w rywalizacji
międzyimperialistycznej
5. Problem socjalimperializmu
6. Periodyzacja imperializmu kapitalistycznego
Bibliografia
450 stron, Format: 16.0x22.0cm, oprawa miekka
