Sztuka Burgundii i Niderlandów 1380-1500 Tom 2
Niderlandzkie malarstwo tablicowe 1430-1500
Tom stanowi syntezę różnych aspektów najbardziej znanego zakresu kultury
niderlandzkiej XV wieku - malarstwa i grafiki epoki van Eycka, Rogiera van der Weydena,
Memlinga i Boscha.
Autor kładzie nacisk na zagadnienia, które szczególnie silnie zajmują badaczy
ostatniego półwiecza, zwłaszcza na odkrycia i interpretacje z lat 90. XX wieku i
początku XXI wieku.
Ten podręcznik akademicki stanowi ważne kompendium dla historyków i historyków
sztuki: w polskiej literaturze fachowej, ani nawet w popularnonaukowej, nie istnieje
żadne opracowanie sztuki niderlandzkiej XV wieku, poza wcześniejszą pracą Antoniego
Ziemby, której niniejsza publikacja jest kontynuacją.
I. Wprowadzenie
II. Zarys stanu badań i przegląd metod badawczych
II.1. Metody i interpretacje
II.1.1. Tradycyjne badania historyczne w XIX wieku – znawstwo i scjentyzm
II.1.2. Początki technologicznej historii sztuki – „archeologia malarstwa”
II.1.3. Malarstwo staroniderlandzkie w wielkich teoriach historiozoficznych i
panhistorycznych XIX–XX wieku: Hotho, Schnaase, Dvorák, Tolnay i Panofsky. Inna
koncepcja Johana Huizingi
II.1.4. Triumf i zmierzch ikonologii – Erwin Panofsky i krytyka jego Wielkiej Teorii
II.1.5. Nowe kierunki i perspektywy interpretacyjne od lat siedemdziesiątych XX wieku
II.1.5.1. Badania nad historyczną recepcją obrazów niderlandzkich. Konteksty społecznego
odbioru. Widz obecny w obrazie (James Marrow, Craig Harbison i inni)
II.1.5.2. Perspektywa wizualistycznego strukturalizmu – retoryka inwencji piktoralnych
(Rudolf Preimesberger,Victor I. Stoichita, Julien Chapuis)
II.1.5.3. Perspektywa poststrukturalistyczna (Alfred Acres, John L. Ward, Keith Moxey)
II.1.5.4. Hans Belting – antropologia obrazu
II.1.5.5. Feminizm i Gender Studies
II.2. Arnolfini Jana van Eycka: obraz w sieci sprzecznych interpretacji
III. Jak patrzeć? Wybór metody
IV. Ars nova – ars antiqua?
V. Iluzja w malarstwie niderlandzkim – nowa koncepcja obrazu
VI. Krytyka atrybucjonizmu. Konstrukcje historyzmu atrybucyjno-stylistycznego a
spojrzenie socjohistoryczne i socjoantropologiczne: badania atrybucji, datowania i stylu
versus problemy funkcji, formuły, konwencji i inwencji, trybu produkcji i odbioru dzieła
VI.1. Casus Robert Campin – Mistrz z Flémalle – młody Rogier van der Weyden
VI.2. Jan van Eyck
VI.2.1. Problemy z chronologią
VI.2.2. Modusy i style van Eycka
VI.2.2.1. Modus małych obrazków do domowej dewocji
VI.2.2.2. Modus hieratyczno-ikonowy dużych tablic kommemoratywnych
VI.2.2.3. Modus narracyjno-sytuacyjnych inwencji obrazowych
VI.2.3. Wczesne oeuvre van Eycka – czy istnieje?
VI.3. Hubert van Eyck i Ołtarz Gandawski
VI.4. Rogier van der Weyden
VI.4.1. Różne chronologie i rekonstrukcje oeuvre Rogiera
VI.4.2. Dokumentalno-historyczne uzasadnienia autorstwa i chronologii dzieł Rogiera
VI.4.3. Wczesna twórczość Rogiera jako konstrukt historii sztuki
VI.4.4. Konceptyzm Rogiera: manipulacja konwencjami, formułami i inwencjami
VI.5. Hugo van der Goes
VI.6. Malarze północnych Niderlandów. Problem centrum i peryferii „Szkoła haarlemska”
jako twór historiograficzny: Dirk Bouts, Aelbert van Ouwater, Geertgen tot Sint Jans .
VI.6.1. Dirk Bouts w Haarlemie
VI.6.2. Aelbert van Ouwater
VI.6.3. Geertgen tot Sint Jans
VI.7. Dirk Bouts w Leuven
VI.8. Problem anonimowych mistrzów. Epigoni czy wybitni innowatorzy? Mistrz z Alkmaaru,
Mistrz Legendy św. Barbary – Aert van den Bossche i inni
VII. Technika malarzy niderlandzkich
VII.1. Rysunki mistrzów niderlandzkich: typy i funkcje
VII.2. Płótno jako podłoże malarskie
VII.3. Deski
VII.4. Ramy i odwrocia
VII.5. Grunt
VII.6. Podrysowanie
VII.7. Warstwy malarskie: podmalowania i modelunek farbą
VIII. Organizacja produkcji malarskiej w miastach i w warsztatach
VIII.1. Status społeczny malarzy
VIII.2. Jan van Eyck – dworzanin i malarz dworski
VIII.3. Malarze miejscy i malarze cechowi
VIII.3.1. Stadschilder : Rogier van der Weyden w Brukseli, Dirk Bouts w Leuven
VIII.3.2. Cechy i ich malarze
VIII.3.3. Warsztat Roberta Campina w Tournai
VIII.3.4. Jacques Daret w Tournai i Arras
VIII.3.5. Warsztat Jana van Eycka w Brugii 1435–1450
VIII.3.6. Petrus Christus w Brugii
VIII.3.7. Warsztat Rogiera van der Weydena w Brukseli
VIII.3.8. Warsztat Hugona van der Goesa w Gandawie i Rooklooster
VIII.3.9. Hans Memling w Brugii
VIII.3.10. Gerard David w Brugii
VIII.3.11. Jheronimus Bosch w ’s-Hertogenbosch
VIII.3.12. Czy Mistrz z Flémalle był kobietą? Malarki niderlandzkie
IX. Malarstwo niderlandzkie – mity i stereotypy
IX.1. Mit „innego początku”. Campin – rzeźbiarz i Jan van Eyck – iluminator
IX.2. Mit teologicznej programowości
IX.2.1. Obrazy van Eycka jako przekaz rudymentarnych treści religijnych. Ołtarz
Gandawski jako przedmiot liturgii, katechezy oraz reprezentacji miasta i prywatnej
ostentacji fundatora
IX.2.2. Rogier van der Weyden – autor „malowanych traktatów teologicznych” i „niemych
kazań”?
IX.3. Realistyczny portret niderlandzki – wytwór etosu mieszczańskiego?
IX.3.1. Tradycja i i nnowacja. Mistrz z Flémalle jako rzekomy inicjator nowej konwencji
portretowej. Tradycja portretu w sztuce 1360–1400 i inne źródła
IX.3.2. Portret niderlandzki – symptom społecznej pozycji mieszczaństwa czy symptom
nowego indywidualizmu? Portrety Jana van Eycka
IX.3.3. Portrety Rogiera van der Weydena
IX.3.4. Portrety Dirka Boutsa i Petrusa Christusa
IX.3.5. Portrety Hansa Memlinga
IX.3.6. Funkcje i treść niderlandzkich portretów XV wieku – podsumowanie
IX.4. Mit nowatorstwa: repetycje a inwencje w malarstwie niderlandzkim
Przypisy
Bibliografia
Konkordancja omówień poszczególnych artystów i ich dzieł
Spis ilustracji
Źródła ilustracji
Tablice barwne
952 strony, Format: 17.0x24.0cm, oprawa twarda
