Wartościowanie w humanistyce
Normatywność, cynizm, ewaluowanie w pedagogice i edukacji
Jest to książka domykająca serię znakomicie
przygotowanych i prowadzonych kolokwiów w Międzyzdrojach, zorganizowanych i pomyślanych
programowo przez Państwa Profesorostwa Monikę Jaworską – Witkowską i Lecha
Witkowskiego. Redaktorką prezentowanego tomu i jednocześnie autorką jego świetnego
obramowania wstępnego i końcowego jest Pani Profesor Monika Jaworska Wtkowska.
Jest to książka niezwykle bogata w głębokie
przemyślenia, podnosząca ważkie problemy pedagogiki i edukacji osadzone w szerokiej
perspektywie humanistycznej i filozoficznej, zawierająca teksty znakomitych autorów z
trzech pokoleń pedagogiki akademickiej (jeśli przez pokolenie akademickie rozumiemy
okres piętnastu lat potrzebnych do uzyskania samodzielności). Przy tym teksty młodszego
pokolenia (Moniki Jaworskiej – Witkowskiej, Krzysztofa Maliszewskiego, Łukasza
Michalskiego i Julity Orzelskiej) są wybitne humanistycznie, pięknie napisane i nie
ustępują poziomem i urodą opracowaniom pokolenia dojrzałego, do którego należą współlider
kolokwiów i profesorowie: Lech Witkowski, Mirosław J. Szymański i - przepraszam –
trzy Panie: Ewa Marynowicz – Hetka, Alicja Siemak – Tylikowska i Maria Reut, ani
tekstom profesorów pokolenia średniej dorosłości: Ewy Bilińskiej – Suchanek,
Wiesława Andrukowicza, Rafała Godonia, Krzysztofa Jakubiaka, Dariusza Kubinowskiego). Te
studia, głęboko zanurzone humanistycznie, zostały napisane przez wytrawnych autorów
tak, że zachęcają do przemyśleń, dyskusji, kontynuacji. Wbrew pesymizmowi Lecha
Witkowskiego, którego i w tej książce nie udaje mu się wyzbyć, zarówno ten tom, jak
i cały tryptyk, poświadczają, że humanistycznie uprawiana refleksja pedagogiczna ma
się dobrze, albo przynajmniej miewa się bardzo dobrze. Gorąco polecam ten znakomity zbiór
studiów czytelnikom akademickim zainteresowanym pedagogiką, edukacją i kryzysem
uniwersytetów.
Z recenzji wydawniczej
prof. zw. dr. hab. Zbigniewa Kwiecińskiego
członka rzeczywistego PAN
WSTĘP OD REDAKCJI 11
PRZEKROJE NORMATYWNOŚCI
Lech WITKOWSKI (Akademia Pomorska, Słupsk; KPSW, Bydgoszcz)
WARTOŚCIOWANIE I NORMATYWNOŚĆ: UWAGI W POSZUKIWANIU NARRACJI PROBLEMATYZUJĄCEJ
KWESTIE PODSTAWOWE 21
Monika JAWORSKA-WITKOWSKA (KPSW, Bydgoszcz)
PASAŻE NORMATYWNOŚCI (I) EGZYSTENCJI W DYSKRETNIE BEZGŁOŚNYCH DYSKURSACH „TRZECIEJ”
PEDAGOGII (PASAŻ PIERWSZY) 32
Plan pierwszy: wstęp, czyli o napięciu jako głównym aktorze przestrzeni 32
Plan drugi: ustalenia wstępne w sprawie po-rozumienia . 33
Plan trzeci wstępu: poślubienie hermeneutyki hipertekstualnej . 34
Od „obiektywnej normalności” do „ekspresyjnej normatywności” . 36
Znaleźć metodę na „zapakowane ciemne dzieło” . 42
Ontologika paradoksalności, czyli poznanie i ontologia w „syntezie niemożliwego” i
nieredukowalnego . 45
Inteligencja anomalii 48
Szaleństwo w „więzieniu spojrzenia” i w „wielkiej przestrzeni szeptów” . 48
„Chore chybrydy myśli” jako przestrzeń dla normatywności 49
Conatus i wy-mowa ciała w cieniu . 51
. i zawsze jest coś do uzupełnienia, czyli całkowite niedomknięcie i brak zakończenia
. 52
Krzysztof MALISZEWSKI (Uniwersytet Śląski, Katowice)
WYOBRAŹNIA SŁÓW. REFLEKSJE O NORMATYWNOŚCI DYSKURSU PEDAGOGICZNEGO
54
Wstęp. Geografia pamięci 54
Pedagogiczny kryzys słowa 55
Projekt nieludzkiej ziemi . 56
Max Weber: odniesienie do wartości vs. wartościowanie . 58
Takt naukowy . 61
Język przegrzany . 62
Profile wartościowania . 65
Gęstość słów . 67
Praca słowa . 69
Czyhanie na słowa (zakończenie) . 73
Krzysztof JAKUBIAK (Uniwersytet Gdański)
TRADYCJE I AKTUALNOŚĆ DYSKUSJI O ROLI, WARTOŚCIACH I UŻYTECZNOŚCI HISTORII
WYCHOWANIA W KSZTAŁCENIU PEDAGOGICZNYM W POLSCE
75
TROSKA O WARTOŚĆ DOŚWIADCZENIA
Ewa MARYNOWICZ-HETKA (Uniwersytet Łódzki)
INTEGROWANIE DOŚWIADCZENIA INDYWIDUALNEGO POPRZEZ REKONSTRUKCJĘ, REORGANIZACJĘ
I PODZIELANIE Z INNYMI. PRZYKŁAD SPOŁECZNO-PEDAGOGICZNY 85
Punkt wyjścia – kompleksowe inspiracje tworzenia przestrzeni dla podzielania wartości
85
Dwoistość – narzędzie analizy procesów wartościowania i integrowania doświadczenia
indywidualnego 88
Relacyjny wymiar wartości – wartościowania 90
Doświadczenie indywidualne zintegrowane i uwspólnione poprzez rekonstrukcję i
reorganizację i jego wymiar relacyjny . 93
Ramy integrowania doświadczenia – walory i granice . 95
Tworzenie przestrzeni dla konstruowania zintegrowanego i uwspólnionego doświadczenia
97
Konkluzja . 99
Julita ORZELSKA (Uniwersytet Szczeciński)
NORMATYWNOŚĆ PEDAGOGICZNA W KONTEKŚCIE DWOISTYCH FAZ CYKLU ŻYCIA I PROGRAMU
PEDAGOGIK RESIDUALNYCH 102
Wstęp 102
Dramaturgia egzystencji jako wyzwanie pedagogiczne . 104
O złożoności wartościowania w świecie działań pedagogicznych . 107
O typach pedagogik istniejących i brakujących: osiem możliwych i pożądanych pedagogik
w cyklu życia według Erika H. Eriksona: w stronę profilu pedagogik residualnych .
109
Monika JAWORSKA-WITKOWSKA (KPSW, Bydgoszcz)
CIAŁOPISANIE, CZYLI O TOŻSAMOŚCI, KTÓRA UWIERA W DYSKURSACH I NARRACJACH
KULTURY 123
Wstęp 123
Jak się tam dostać, czyli wejść do gry od drugiej strony dyskursu 124
Co, jak i dlaczego zostało właściwie powiedziane? . 125
O graniu roli „prawdy” w masce, czyli symboliczne przyznanie głosu (szaleniec i
kobieta, która szuka wspólnika) 126
Sieci zakazu i przestrzenie (wolnej) mowy . 127
Ciałopisanie jako „praktykowanie działalności krytycznej” i materializowanie się
podmiotowości 128
O „wstępowaniu w tekst”, czyli ciałopisanie (na razie) kobiet . 129
Twórczość, czyli „wstydliwa choroba kobiet” 131
„Twój tekst szukając się pokaże więcej niż ciało i krew”, czyli mowa wślizgująca
się bezszelestnie czy/i zabieranie głosu? . 132
Nieobecność dzieła, czyli tekst do napisania, ciało do wysłowienia, czyli wypisan(i)e
z siebie 133
Jak wymazać istnienie? Thomas Bernhard o pisaniu „nieuleczalnego zła” O „morderczej
bezwzględności” 134
Obsoletki (J. Bargielska), czyli pisanie kobiety o „żywotnym zapotrzebowanie na taką
publikację” . 135
„Histeria podrażnionego mózgu”, czyli Anna Janko o „metaforycznym odblokowaniu ciała
i uwalnianiu zasznurowanej mowy” . 137
Zakończenie 140
Mirosław J. SZYMAŃSKI (Akademia Pedagogiki Specjalnej, Warszawa)
PROFESOR W DEFENSYWIE? 142
Alicja SIEMAK-TYLIKOWSKA (Uniwersytet Warszawski)
CHARYZMATYCZNY NAUCZYCIEL A NAUCZYCIEL W SENSIE ZWYCZAJNYM WEDŁUG L. KOŁAKOWSKIEGO
A WPŁYW SZKOŁY 151
WYZWANIA CYNIZMU
Maria REUT (Dolnośląska Szkoła Wyższa, Wrocław)
CYNIZM I WSPÓŁCZESNOŚĆ – KILKA WSTĘPNYCH ODSŁON 161
Wstęp . 161
Krytyk pozoru, moralista, czy prześmiewca? 161
Cynizm, krytyka, władza .166
Nieapodyktyczność dobra . 167
Niszczenie podstawy dialogu 171
Jak kształcić? . 173
Naiwne kobiety . 174
„Piramida potrzeb” 176
Łukasz MICHALSKI (Uniwersytet Śląski, Katowice)
W STRONĘ KRYTYKI CYNICZNEJ HISTORIOGRAFII WYCHOWANIA 178
Wstęp . 178
Przedzałożenia . 180
Od synergii teorii i dziejów myśli po stopień zero historii wychowania . 181
Pies z Kotem czyli cynizm podręcznikowy 188
Aneks: Ekonomia namysłu nad dziejami wychowania . 192
Ewa BILIŃSKA-SUCHANEK (Akademia Pomorska, Słupsk)
OPÓR NAUCZYCIELA – ZAANGAŻOWANEGO INTELEKTUALISTY WOBEC OŚWIECONEJ FAŁSZYWEJ
ŚWIADOMOŚCI 195
Utrwalone patologie w obszarach miękkich problemów kultury . 195
Cynik – postać masowa „każdego i nikogo” 197
„Oświecona fałszywa świadomość” . 199
„Dostrajanie się” ucznia: bunt pozorny, rytualna opozycja, pozorna postawa lojalności
. 201
Nauczyciel – „byt znany czy myślący” . 204
Szkoła miejscem humanizacji przekazu kulturowego 206
Przypomnienie „potrzeby edukacji krytycznej” . 208
PUŁAPKI EWALUACJI
Dariusz KUBINOWSKI (UMCS, Lublin)
„ŁOWCA PUNKTÓW” W JEDNOSTCE „PRODUKCJI NAUKOWEJ”. PYTANIE O WZORZEC
UNIWERSYTECKIEGO PRACOWNIKA NAUKOWO-DYDAKTYCZNEGO W OBSZARZE NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOŁECZNYCH
W KONTEKŚCIE NORMATYWNOŚCI ADMINISTRACYJNEJ (CASUS PEDAGOGIKI) 213
Gratulacje zamiast wstępu 213
Normatywność rudymentarna i abstrakcyjna a teoria działań
pozornych: przyjęta perspektywa analityczno-interpretacyjna . 214
Administracyjna ekspatriacja pedagogiki z nauk humanistycznych
do nauk społecznych .218
Oblicza normatywności administracyjnej jako podstawy ewaluacji
jednostek „produkcji naukowej” 220
Nadrzędność kwantyfikacji . 221
Ekwiwalentność punktacyjna . 224
Mechanistyczny formalizm . 225
Permanentna zmienność . 228
Odpowiedzialność grupowa 229
Teleologia finansowa . 229
„Łowca punktów” wobec aktualnej normatywności administracyjnej 230
Zamiast zakończenia 232
Wiesław ANDRUKOWICZ (Uniwersytet Szczeciński)
EWALUACJA W SYSTEMIE SZKOLNICTWA WYŻSZEGO WOBEC MIGOTANIA PRIORYTETU
234
Wprowadzenie 234
Fenomen ewaluacji komplementarnej 235
Ewaluacja a „ramy kwalifikacji” . 240
Ewaluacja w ramach kategorii wiedzy teoretycznej i umiejętności kognitywnych . 244
Ewaluacja w ramach kategorii wiedzy faktograficznej i umiejętności praktycznych
249
Zakończenie 255
Rafał GODOŃ (Uniwersytet Warszawski)
JAK DZIŚ OCENIAĆ JAKOŚĆ KSZTAŁCENIA UNIWERSYTECKIEGO? 258
Wstęp 258
Jakość kształcenia jako zawodowa oczywistość . 260
Nauczanie i uczenie się w szkole wyższej i w uniwersytecie 263
Ewaluacja jako odsłanianie rzeczywistości . 365
Zakończenie 266
ZAMIAST ZAKOŃCZENIA
Monika JAWORSKA-WITKOWSKA (KPSW, Bydgoszcz), Lech WITKOWSKI (Akademia Pomorska Słupsk,
KPSW, Bydgoszcz)
ZAKAMARKI NORMATYWNOŚCI W PRAKTYCE EDUKACJI I NAUKI. SPRAWOZDANIE Z ODBYTYCH
DYSKUSJI NA „KOLOKWIUM” 271
Wstęp .273
Status quo i zmiana między interpretacją i krytyką 273
W trosce o jakość normatywną świadomości i zdolności do krytyki . 276
Czy istnieje zaplecze środowiskowe poznania jako krytyki? . 280
Inspiracje otwierające perspektywy 282
Uniwersytety i spory o ewaluację i jej etos 285
Spory o edukację i normatywność jako spory o świat i cywilizację 296
W próbie ostatniego słowa: cynizm jako signum temporis ? 302
BIBLIOGRAFIA ZINTEGROWANA 307
INDEKS NAZWISK .322
328 stron, Format: 16.0x23.0cm, oprawa miękka
