Ius dissidentium
Granice konsensusu korporacyjnego i władzy większości w spółkach kapitałowych
Publikacja dotyka kilku podstawowych zagadnień prawa spółek, takich jak
fundamentalne zmiany korporacyjne, w tym zmiany strukturalne spółek kapitałowych,
granice konsensusu korporacyjnego i zakres władzy większości.
Tytułowa problematyka iuris dissidentium, czyli praw sprzeciwiającej się
mniejszości do wyjścia (ustąpienia) ze spółki, za słuszną (godziwą) spłatą, w
związku z podjęciem przez większość uchwał w przedmiocie fundamentalnych zmian
korporacyjnych, nie była dotąd przedmiotem systemowej refleksji w doktrynie. Tymczasem
dotyka ona wielu newralgicznych i od lat spornych kwestii związanych z istotnymi zmianami
treści umów i statutów spółek kapitałowych. Obszary, gdzie spór ten się
konkretyzuje, obejmują takie doniosłe praktycznie kwestie jak m.in.:
problem trybu właściwego dla zmiany celu spółki;
tryb wymagany dla wprowadzenia do umowy spółki postanowień o przymusowym
umorzeniu udziałów;
tryb wyłączenia indywidualnej kontroli wspólników w sp. z o.o.;
tryb wymagany dla zmian w zakresie prawa pierwszeństwa oraz innych modyfikacji
zasad zbywalności udziałów;
wymogi następczej inkorporacji do umowy/statutu spółki klauzuli arbitrażowej;
etc.
W wymienionych przypadkach ogniskuje się konflikt kontraktowej zasady konsensualności
(omnium consensu) z organizacyjną zasadą władzy większości (majoryzacji).
Dialektycznym sposobem na rozstrzygnięcie tego konfliktu jest wprowadzenie ius
dissidentium, jako sui generis jednomyślności (quasi-konsensualność).
Do kręgu zagadnień, które na gruncie Kodeksu spółek handlowych i innych ustaw,
poddane zostały specjalnemu trybowi obejmującemu prawo mniejszości do ustąpienia ze spółki,
należą (ius dissidentium):
istotna zmiana przedmiotu działalności spółki;
uproszczone połączenie („wcielenie koncernowe”);
emigracyjna fuzja transgraniczna;
podział spółki z negatywną zmianą w zakresie praw wspólniczych;
zmiana formy prawnej spółki (przekształcenie);
przeniesieniu siedziby spółki za granicę w związku z migracją bądź
łączeniem spółki europejskiej;
delisting;
konsolidacja sektorowa spółek z branży elektroenergetycznej.
Powyższe problemy, którym poświęcono obszerne rozważania w ramach niniejszej
publikacji, zostały przedstawione w szerokim kontekście problemowym, obejmującym
ekskurs do prawa spółek osobowych, szeroki rys prawnoporównawczy (komparatystyka
funkcjonalna) oraz refleksję historycznoprawną.
Studium jest mocno osadzone w dogmatyce prawa prywatnego i dostarcza poszerzonej
perspektywy cywilistycznej, obejmującej badanie genezy i kwalifikację praw wyjścia w
świetle wybranych zasad i instytucji prawa cywilnego:
- prywatnoprawnej autonomii woli stron i wynikających z niej zasad pochodnych, w szczególności
zasady rozwiązywalności stosunków prawnych o charakterze ciągłym, oraz zasady
konsensualności;
- zasady uwzględnienia istotnych, nieprzewidzianych zmian stosunków – klauzula rebus
sic stantibus;
- instytucji ochrony negatoryjnej przed ingerencją w dominium i przypadków surogacji
actionis negatorium przez roszczenia kompensacyjne;
- instytucji ochrony właściciela poprzez przyznanie roszczeń o wykup rzeczy w
przypadkach zmian negatywnie wpływających na wartość lub sposób korzystania z rzeczy.
Istotny jest także komponent interdyscyplinarny prezentowanej książki –
ekonomiczna analiza prawa stanowi jedną z istotnych metod badawczych.
Publikacja czyni także przyczynek do dyskusji na temat konstytucjonalizacji prawa spółek
w Polsce oraz zdekodowania „wytycznych” konstytucyjnych, hierarchicznie wiążących w
stanowieniu prawa i jego stosowaniu. Chodzi przy tym wykorzystanie krajowego,
zagranicznego i międzynarodowego dorobku konstytucyjnego i praw podstawowych (Europejska
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka) do lepszego rozpoznania problemów prawa spółek
przez uwzględnienie ich konstytucyjnego wymiaru. Dotyczy to głównie praw udziałowych
jako przedmiotu konstytucyjnych i konwencyjnych gwarancji w zakresie prawa własności, a
także proceduralnych standardów ochrony praw wspólniczych, w tym przede wszystkim prawa
do sądu.
Książka adresowana jest do wszystkich, którzy w pogłębiony sposób zajmują się
problematyką prawa spółek, w tym punktami stycznymi prawa spółek i prawa cywilnego
oraz prawa rynku kapitałowego. Odbiorcami powinni być sędziowie, adwokaci i radcowie
prawni specjalizujący się w zagadnieniach korporacyjnych, a także naukowcy, prawnicy i
ekonomiści badający fundamentalne problemy prawa spółek i organizacji biznesowych.
Książka będzie także interesująca dla konstytucjonalistów, zarówno praktyków, jak
i teoretyków.
Przedmowa
Wykaz skrótów
Wykaz literatury krajowej
Wykaz literatury obcej
Część pierwsza. Zagadnienia wprowadzające
Rozdział I. Problem, warsztat, zamierzenie
§ 1. Problem: ograniczona możliwość apriorycznego
wyodrębnienia zagadnienia badawczego
§ 2. Warsztat: metody i narzędzia badawcze
I. Ekonomiczna analiza prawa
II. Komparatystyka funkcjonalna
III. Metoda historycznoprawna
IV. Abdukcja i rozumowanie abdukcyjne
V. Konstytucjonalizacja prawa prywatnego
VI. Inspiracje w filozofii i myśli politycznej
§ 3. Zamierzenie: główne cele badawcze
Rozdział II. Zagadnienia strukturalne i zakresowe
§ 4. Struktura: założenia konstrukcyjne i ich uzasadnienie
§ 5. Zakres: zastrzeżenia i wyłączenia
Rozdział III. Wyjściowe ustalenia pojęciowe i terminologiczne
§ 6. Wprowadzenie
§ 7. Pojęcie członkostwa korporacyjnego
§ 8. Pojęcie ustąpienia ze spółki oraz prawa do ustąpienia ze spółki
I. Pojęcie ustąpienia ze spółki
II. Pojęcie prawa do ustąpienia ze spółki
1. "Suwerenność" i jednostronność jako istotne kryteria definicyjne pojęcia
prawa do ustąpienia ze spółki
2. Ustawowe i umowne prawo do ustąpienia ze spółki
3. Ustawowe prawo do ustąpienia ze spółki w znaczeniu wąskim i szerokim
III. . Nieład terminologiczny i usiłowanie jego przezwyciężenia
§ 9. Pojęcie instytucji prawnej
Część druga. Przegląd mechanizmów i praw wyjścia ze spółki w
systematyce kodeksowej i pozakodeksowej
Rozdział I. Wprowadzenie
Rozdział II. Ustąpienie ze spółki osobowej
§ 10. Uwagi wprowadzające
§ 11. Ustąpienie ze spółki cywilnej
I. Ustąpienie w drodze wypowiedzenia stosunku spółki
1. Zwyczajne wypowiedzenie umowy spółki cywilnej
2. Nadzwyczajne (z ważnych powodów) wypowiedzenie umowy spółki cywilnej
3. Sposób, forma i skutek wypowiedzenia
II. Prawo wspólnika żądania rozwiązania spółki przez sąd
§ 12. Ustąpienie ze spółki jawnej
I. Ustąpienie w drodze wypowiedzenia stosunku spółki
1. Zwyczajne wypowiedzenie umowy spółki jawnej
2. Problem wypowiedzenia nadzwyczajnego (z ważnych powodów)
3. Charakter i skutki wypowiedzenia
II. Prawo wspólnika żądania rozwiązania spółki jawnej przez sąd
§ 13. Ustąpienie ze spółki partnerskiej
§ 14. Ustąpienie ze spółki komandytowej
§ 15. Ustąpienie ze spółki komandytowo-akcyjnej
I. Wprowadzenie, sposób regulacji
II. Ustąpienie komplementariusza SKA
III. Ustąpienie akcjonariusza SKA
§ 16. Ustąpienie z Europejskiego Zgrupowania Interesów Gospodarczych
Rozdział III. Ustąpienie ze spółki kapitałowej
§ 17. Zbycie całości praw udziałowych jako podstawowy sposób ustąpienia ze spółki
kapitałowej
I. Ustąpienie ze spółki z o.o. w drodze zbycia udziałów
II. Ustąpienie ze spółki akcyjnej w drodze zbycia akcji
§ 18. Ustąpienie wspólnika na podstawie przepisów KSH o spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością
I. Wprowadzenie
II. Problem dopuszczalności ustąpienia wspólnika spółki z o.o. w drodze zwyczajnego
wypowiedzenia stosunku spółki
III. Ustąpienie w drodze rozwiązania spółki z o.o.
na podstawie orzeczenia sądowego (art. 271 KSH)
IV. Problem ustąpienia ze spółki z o.o. z ważnych powodów
§ 19. Ustąpienie na podstawie przepisów KSH o spółce akcyjnej
I. Wprowadzenie
II. Prawo do ustąpienia w związku z istotną zmianą przedmiotu działalności spółki
(art. 416-417 KSH)
1. Pojęcie przedmiotu działalności spółki
2. Pojęcie istotnej zmiany przedmiotu działalności spółki
3. Szczególny tryb uchwały o istotnej zmianie przedmiotu działalności spółki
4. Wykup akcji akcjonariuszy niezgadzających się na zmianę
5. Wynagrodzenie dla ustępujących akcjonariuszy
6. Spory na tle wynagrodzenia dla ustępujących akcjonariuszy
7. Statutowa eliminacja ustawowego prawa wyjścia przy istotnej zmianie przedmiotu
działalności spółki (art. 417 § 4 KSH)
III. "Koncernowy" przymusowy odkup akcji (sell-out) (art. 4181 KSH)
1. Koncepcja legislacyjna prawa odkupu w spółce niepublicznej
2. Przesłanki realizacji prawa odkupu
3. Tryb i przebieg odkupu
4. Cena odkupu
5. Weryfikacja ceny odkupu
IV. "Akcesoryjny" przymusowy odkup akcji (tag along) (art. 418 § 2b KSH)
1. Ratio i charakter prawny
2. Przebieg odkupu
3. Cena odkupu i jej weryfikacja
Rozdział IV. Ustąpienie ze spółki na podstawie przepisów restrukturyzacyjnych
§ 20. Prawo wyjścia ze spółki będącej obiektem tzw. uproszczonego przejęcia (art.
516 § 3 KSH)
§ 21. Prawo wyjścia ze spółki w przypadku "emigracyjnej" fuzji
transgranicznej (art. 51611 § 1 KSH)
§ 22. Prawo wyjścia ze spółki dzielonej (art. 541 § 5 KSH)
§ 23. Prawo wyjścia ze spółki przekształcanej (art. 564-565 KSH)
§ 24. Restrukturyzacyjne klauzule wyjścia w przepisach o europejskiej spółce akcyjnej
(Societas Europaea) I. Uwagi wprowadzające
II. Prawo wyjścia akcjonariuszy mniejszościowych w przypadku fuzji transgranicznej
skutkującej powstaniem SE (art. 16-18 SpółkaEuropU)
III. Prawo wyjścia akcjonariuszy mniejszościowych w przypadku zagranicznego
przeniesienia siedziby SE (art. 48 SpółkaEuropU)
§ 25. Wyjście na podstawie przepisów szczególnych w związku z konsolidacją spółek
energetycznych
Rozdział V. Ochrona drobnych akcjonariuszy spółki publicznej w drodze mechanizmów
wyjścia na podstawie przepisów ustawy o ofercie publicznej
§ 26. Wprowadzenie
§ 27. Obowiązkowe wezwania majoryzacyjne
I. Wprowadzenie
II. Wzorzec w prawie UE
III. Polska regulacja wezwań majoryzacyjnych
§ 28. "Kapitałowy" przymusowy odkup akcji (sell-out)
§ 29. Obowiązkowe wezwania delistujące
Rozdział VI. Miejsce praw wyjścia w doktrynie polskiego prawa spółek
Rozdział VII. Klasyfikacje i typologie praw wyjścia
§ 30. Wprowadzenie
§ 31. Klasyfikacja praw wyjścia ze względu na sposób ujęcia przyczyny uzasadniającej
powstanie prawa
I. Rodzaje sposobów ujęcia przyczyny uzasadniającej prawo wyjścia
II. Prawo wyjścia ze spółki oderwane od przyczyny (ad nutum)
III. Prawo wyjścia zależne od zaistnienia ważnej przyczyny (ustąpienie z ważnych
powodów)
IV. Prawo wyjścia w stypizowanych ustawowo przypadkach
V. Ułomność trychotomii uzyskanej według kryterium sposobu ujęcia przyczyny
uzasadniającej powstanie prawa wyjścia
§ 32. Klasyfikacja praw wyjścia ze względu na konstrukcję cywilistyczną
I. Wprowadzenie
II. Prawo kształtujące
III. Prawo skargowe
IV. Skutek ex lege pasywności uprawnionego
V. Przymus kontraktowy
VI. Konstrukcje hybrydalne
§ 33. Klasyfikacja praw wyjścia ze względu na wpływ ustąpienia wspólnika na dalszy
byt spółki
I. Wprowadzenie
II. Aspekt negocjacyjny: prawo wyjścia explicite i implicite
III. Aspekt ewolucyjny: wyprowadzenie indywidualnego prawa wyjścia ze spółki z prawa do
żądania sądowego rozwiązania spółki z ważnych powodów
§ 34. Typologia praw wyjścia ze względu na ekonomiczny charakter "rodzącego"
je zdarzenia korporacyjnego
I. Wprowadzenie
II. Konsolidacja
1. Pojęcie konsolidacji
2. Koncernowe prawo do ustąpienia wspólników mniejszościowych spółki zależnej w
związku z poddaniem się przez spółkę jednolitemu kierownictwu
3. Wyjście w związku z uzyskaniem bądź zmianą kontroli nad spółką publiczną
4. Wyjście w związku z istnieniem bądź powstaniem kwalifikowanej dominacji
III. Restrukturyzacja
1. Pojęcie restrukturyzacji
2. Fuzje i podziały
3. Zbycie przedsiębiorstwa bądź znaczących aktywów spółki
4. Przekształcenie spółki (zmiana formy prawnej)
5. Wycofanie z publicznego obrotu (delisting)
6. Rearanżacja uprawnień korporacyjnych
IV. Migracja jurysdykcyjna (zmiana lex societatis)
V. Przebranżowienie i reorientacja spółki
VI. Dezinwestycja
VII. Konflikt korporacyjny bądź pat organizacyjny
VIII. Meta-kategoria: zmiany odnoszące się do zakończenia członkostwa korporacyjnego
Część trzecia. Poszukiwanie kwalifikacji i rodowodu praw wyjścia w
instytucjach i zasadach prawa prywatnego
Rozdział I. Uwagi wprowadzające
§ 35. Hipotezy badawcze dotyczące genezy praw wyjścia i ich związku z wybranymi
abdukcyjnie zasadami i instytucjami prawa cywilnego
§ 36. Zasada jedności (jednolitości) prawa cywilnego
Rozdział II. Prywatnoprawna zasada autonomii woli stron
§ 37. Wprowadzenie
§ 38. Zasada rozwiązywalności stosunków prawnych ciągłych a zasada trwałości osoby
prawnej
§ 39. Przymus kontraktowy jako narzędzie wyjścia
§ 40. "Adhezyjność" pozycji wspólników mniejszościowych
§ 41. Konsensualność jako przejaw prywatnoprawnej autonomii woli a większościowy tryb
podejmowania decyzji korporacyjnych
§ 42. Wnioski
Rozdział III. Członkostwo w spółce w świetle istotnej zmiany stosunków
(rebus sic stantibus)
§ 43. Uwagi wprowadzające
§ 44. Problem wpływu zmiany okoliczności na stosunek zobowiązaniowy
§ 45. Zagadnienia pojęciowe i klasyfikacyjne
§ 46. Generalna klauzula rebus sic stantibus w prawie polskim (art. 3571 KC)
§ 47. Implikacje dla stosunków korporacyjnych: klauzula rebus sic stantibus a prawo ustąpienia
wspólnika
I. "Morfologia" a "genetyka" związków między klauzulą rebus sic
stantibus a przypadkami prawa ustąpienia ze spółki
II. Stanowiska doktryny w przedmiocie zastosowania klauzuli rebus sic stantibus do stosunków
korporacyjnych
§ 48. Wnioski
Rozdział IV. Perspektywa prawnorzeczowa: ochrona własności i jej granice
§ 49. Członkostwo w spółce jako prawo bezwzględne
§ 50. Surogacja ochrony negatoryjnej przez roszczenia kompensacyjne
I. Wprowadzenie
II. Ujęcie analityczne
1. Stan wyższej konieczności w prawie publicznym i prawie prywatnym
2. Szczególne przypadki stanu wyższej konieczności w prawie cywilnym
3. Dozwolona uzurpacja prawa
4. Przymusowe znoszenie korzystania z prawa wyłącznego przez osobę trzecią
III. Ujęcie syntetyczne
1. Interes prywatny, interes publiczny i efektywność Kaldora-Hicksa
2. Ograniczenie ochrony negatoryjnej w świetle taksonomii G. Calabresiego i A.D.
Melameda: property rules vs liability rules
§ 51. Roszczenia właściciela o wykup rzeczy w przypadkach zmian negatywnie
wpływających na wartość lub sposób korzystania z rzeczy
I. Wprowadzenie
II. Ujęcie analityczne
1. Przegląd ustawowych przypadków prawa wykupu
2. Hipoteza normy prawnej będącej źródłem roszczeń właściciela o wykup rzeczy
3. Dyspozycja normy prawnej będącej źródłem roszczeń właściciela o wykup rzeczy
III. Ujęcie syntetyczne
§ 52. Wnioski
Rozdział V. Suplement do zabiegów porządkujących: systematyzacja według
cywilistycznych "genotypów" praw wyjścia
§ 53. Wprowadzenie
§ 54. Ustawowe prawa wyjścia wywodzące się z zasady rozwiązywalności stosunków
prawnych ciągłych
§ 55. Ustawowe prawa wyjścia mające postać szczególnej klauzuli rebus sic stantibus
§ 56. Ustawowe prawa wyjścia stanowiące przypadki surogacji ochrony negatoryjnej przez
roszczenia odszkodowawcze
§ 57. Ustawowe prawa wyjścia nawiązujące do przypadków roszczeń właściciela o
wykup rzeczy w przypadkach zmian negatywnie wpływających na wartość lub sposób
korzystania z rzeczy
Część czwarta. Prawa wyjścia na tle systemu ochrony mniejszości w spółkach
kapitałowych
Rozdział I. Uzasadnienie prawno-ekonomiczne dla ochrony mniejszości w spółkach
kapitałowych
§ 58. Poziom ochrony mniejszości jako determinanta dostępu do kapitału własnego
(equity)
§ 59. Teoria agencji a problemy ochrony mniejszości w skoncentrowanym modelu
własnościowym
Rozdział II. Prawa mniejszości i ochrona mniejszości w spółkach kapitałowych
§ 60. Pojęcie wspólników mniejszościowych
I. Uwagi wprowadzające
II. Wąskie i szerokie rozumienie pojęcia wspólników mniejszościowych
III. Pojęcie "wolnych", "niezależnych", "rozproszonych"
akcjonariuszy
§ 61. Pojęcie praw mniejszości
§ 62. Prawa mniejszości a prawa indywidualne
§ 63. Prawa mniejszości a środki ochrony mniejszości
I. Pojęcie środków ochrony mniejszości
II. Typologie i klasyfikacje środków ochrony mniejszości
1. Środki ochrony mniejszości formalne i materialne
2. Tzw. "reguły" (rules) i "standardy" (standards)
3. Środki ochrony mniejszości związane z uprawnieniami współdecyzyjnymi i środki
związane z ochroną majątkową mniejszości
4. Prawa mniejszości progowe, powszechne, szczególne i osobiste
§ 64. Pojęcie systemu ochrony mniejszości
Rozdział III. Prawa wyjścia w systemie ochrony mniejszości
§ 65. Stanowiska doktryny na temat kwalifikacji praw wyjścia na tle środków ochrony
mniejszości oraz praw wspólników
§ 66. Uporządkowanie praw wyjścia według typologii środków ochrony mniejszości
Część piąta. Wnioski stadialne
Rozdział I. Synteza zabiegów porządkujących
§ 67. Pogrupowanie praw wyjścia według wiodących kryteriów:
funkcjonalno-ekonomicznego i dogmatyczno-genetycznego
§ 68. Wyodrębnienie typów praw wyjścia
§ 69. Różne postaci prawa wyjścia jako odrębne instytucje prawne
§ 70. Różne prawa wyjścia jako przejawy tożsamej strategii regulacyjnej
Rozdział II. Zagadnienia definicyjne i terminologiczne
§ 71. Elementy definicyjne pojęcia
I. Pojęcie fundamentalnej zmiany korporacyjnej
II. Związek z kreowaniem woli korporacyjnej
1. Kategoria wspólników niezgadzających się na zmianę
2. Przedłużenie "bezsilnego" głosu w postaci "ekonomicznego weta"
§ 72. . Dylematy i wybory terminologiczne. Pojęcie ius dissidentium
Część szósta. Ius dissidentium a dogmatyka i prakseologia korporacyjnego
modi decidendi w spółkach kapitałowych
Rozdział I. Wprowadzenie
Rozdział II. Zasada majoryzacji i jej moralno-filozoficzne uzasadnienie
§ 73. Geneza zasady rządów większości i jej legitymizacja w filozofii politycznej
§ 74. Koncepcja Hirschmanna: "bezsilny głos" i wyjście z organizacji jako
ultima ratio
§ 75. Wnioski z rozważań moralno-filozoficznych i ich adaptacja do stosunków spółkowych
Rozdział III. Zasada majoryzacji w aspekcie prakseologicznym
§ 76. Funkcjonalno-ekonomiczne uzasadnienie zasady majoryzacji
§ 77. Zasada majoryzacji jako szczególna klauzula adaptacyjna stosunku spółki
kapitałowej
Rozdział IV. Deficyty zasady majoryzacji
§ 78. Konflikt interesów jako ograniczenie optymalizacyjnej funkcji majoryzacji
§ 79. Zasada (de iure) władzy większości a praktyka (de facto) władzy mniejszości
§ 80. Zasada proporcjonalności praw wobec braku proporcjonalności rozstrzygnięć
Rozdział V. Konflikt dogmatyczny: majoryzacja a konsensualność w prawie spółek
kapitałowych
§ 81. Punkt wyjścia: konsensualność jako zasada prawa cywilnego
§ 82. Koncepcje uzasadniające prymat zasady majoryzacji nad zasadą konsensualności w
prawie spółek kapitałowych
I. Zasada proporcjonalności wkładów i praw wspólniczych jako uzasadnienie dla zasady
majoryzacji
II. Zasada równego traktowania wspólników jako meta-uzasadnienie zasady majoryzacji
§ 83. Koncepcje "godzące" zasadę majoryzacji z zasadą konsensualności
I. Koncepcja zgody blankietowej
II. Poszukiwanie uzasadnienia dla zasady władzy większości w uwarunkowaniach realizacji
wspólnego celu wspólników
§ 84. Podsumowanie i uporządkowanie koncepcji odnoszących się do relacji między
zasadą konsensualności a zasadą majoryzacji
Rozdział VI. Immanentne granice władzy większości
§ 85. Affectio societatis jako wyznacznik zakresu władzy większości
I. Poglądy doktrynalne na pojęcie i znaczenie affectio societatis w polskim prawie spółek
II. Synteza i ewaluacja poglądów doktryny
1. Deficyty metodyczne
2. Prymat subiektywnego (empirycznego) ujęcia affectio societatis w doktrynie
3. Marginalne znaczenie praktyczne koncepcji affectio societatis w prawie polskim
III. Propozycja objaśnienia affectio societatis przez pryzmat ekonomicznej teorii umów
IV. Obiektywne (normatywne) ujęcie affectio societatis
§ 86. Zakres konsensusu korporacyjnego na tle arystotelesowskiej koncepcji
przyczynowości
§ 87. Teoria zasadniczych podstaw spółki
Rozdział VII. Dialektyka fundamentalnych zmian korporacyjnych: konsensualność -
majoryzacja - dysocjacja
§ 88. Konsensualność i majoryzacja w perspektywie historyczno-ewolucyjnej
§ 89. Formy zjawiskowe (przypadki) konsensualności w polskim prawie spółek
kapitałowych
I. Jednomyślność w spółce kapitałowej w organizacji
II. Jednomyślność jako gwarancja proceduralna rzetelności zwoływania i odbywania
walnych zgromadzeń
III. Jednomyślność przy "cofnięciu" rozwiązania spółki z o.o.
IV. Wymóg zgody określonych wspólników
V. "Niepisane" wymogi jednomyślności
1. Wprowadzenie
2. Problem wymogu jednomyślności w spółce z o.o.
3. Problem wymogu jednomyślności w spółce akcyjnej
4. Studium problemowe I: tryb właściwy dla zmian w zakresie zbywalności praw
udziałowych
A. Następcze zaostrzenie zasad zbywania udziałów w spółce z o.o.
B. Następcza liberalizacja zbywalności udziałów w spółce z o.o.
C. Następcze wprowadzenie ograniczeń zbywalności akcji imiennych
D. Następcze uchylenie ograniczeń w zbywaniu akcji imiennych
5. Studium problemowe II: tryb właściwy do wprowadzenia do umowy/statutu spółki
kapitałowej zapisu na sąd polubowny (klauzuli arbitrażowej)
§ 90. Synteza majoryzacji i konsensualności w obliczu fundamentalnych zmian
korporacyjnych: tryb obejmujący przyznanie ius dissidentium jako sui generis
jednomyślność
Rozdział VIII. Zasada majoryzacji a możliwość zniweczenia zmiany
korporacyjnej: stosunek iuris dissidentium do powództwa o uchylenie bądź stwierdzenie
nieważności uchwały
Rozdział IX. Ius dissidentium w świetle ekonomicznej analizy prawa
§ 91. Wprowadzenie
§ 92. Konflikt agencyjny: koncepcje objaśniające ius dissidentium
jako środek ochrony mniejszości
I. Ius dissidentium jako środek pozytywnej selekcji reorganizacji budujących wartość
spółki
II. Ius dissidentium jako środek rynkowej presji w kierunku zbliżania interesów większości
i mniejszości
III. "Uboczne" konsekwencje iuris dissidentium w zakresie poprawy dostępu
mniejszości do informacji o spółce
IV. Teoria "bodźców menedżerskich"
V. Teorie subiektywne odwołujące się do potrzeby uwzględnienia heterogenicznych
preferencji inwestycyjnych i ochrony przed zmianą profilu ryzyka
§ 93. Objaśnienie iuris dissidentium przez pryzmat interesu spółki i wspólników większościowych
I. Uzasadnienie związane z redukcją kosztów pozyskania kapitału (equity) przez spółkę
II. Legitymizacja majoryzacji i eliminacja tzw. problemu "wyczekiwania"
(hold-out)
§ 94. Koncepcje związane z interesem publicznym - uzasadnienie iuris dissidentium z
punktu widzenia ekonomii dobrobytu
I. Ułatwienie agregacji zasobów koniecznych do prowadzenia kapitałochłonnych projektów
przemysłowych, infrastrukturalnych i rozwojowych
II. Pozytywna selekcja konsolidacji kreujących wartość
III. Optymalizacja kosztów transakcyjnych reorganizacji korporacyjnych
IV. Usprawnienie egzekwowania praw mniejszości przez implementację modelu tzw.
samowykonalnego prawa spółek
§ 95. Koszty iuris dissidentium
I. Wprowadzenie
II. Koszt iuris dissidentium z punktu widzenia mniejszości
III. Koszt iuris dissidentium z punktu widzenia większości oraz interesu spółki
IV. Koszt iuris dissidentium z punktu widzenia interesu publicznego
§ 96. Synteza i wnioski dla prawa polskiego
Część siódma. Ius dissidentium w perspektywie komparatystycznej
Rozdział I. Uwagi wprowadzające
Rozdział II. Prawo niemieckie
§ 97. Wprowadzenie
§ 98. Zawarcie umowy koncernowej (§ 305 AktG)
§ 99. Fuzja skutkująca zmianą formy prawnej bądź ograniczeniami zbywalności praw
udziałowych (§ 29 UmwG)
§ 100. Emigracyjna fuzja transgraniczna (§ 122i UmwG)
§ 101. Podział ze zmianą formy prawnej (§ 29 w zw. z § 125 UmwG)
§ 102. Przekształcenie (§ 207 UmwG)
§ 103. Delisting
§ 104. Transformacje z wykorzystaniem spółki europejskiej z siedzibą w Niemczech (§
7, 9, 12 SEAG)
§ 105. Podsumowanie
Rozdział III. Prawo szwajcarskie
Rozdział IV. Prawo holenderskie
Rozdział V. Prawo duńskie
Rozdział VI. Prawo francuskie
§ 106. Generalna powściągliwość ustawodawcy francuskiego
w zakresie przyznawania praw wyjścia
§ 107. Szczególne przypadki praw wyjścia w spółkach publicznych
§ 108. Alternatywne sposoby ochrony wspólników mniejszościowych
Rozdział VII. Prawo włoskie
§ 109. Wprowadzenie
§ 110. Ius dissidentium i inne prawa wyjścia w spółce akcyjnej (S.p.A.)
I. Katalog przyczyn uzasadniających ius dissidentium
II. Tryb realizacji prawa wyjścia
III. Ustalenie i weryfikacja wysokości spłaty dla ustępujących akcjonariuszy
IV. Prawo akcjonariusza niepublicznej spółki akcyjnej do ustąpienia za wypowiedzeniem
(ad nutum)
§ 111. Ius dissidentium i inne prawa wyjścia w spółce z ograniczoną
odpowiedzialnością (S.r.l.)
I. Katalog przyczyn uzasadniających ius dissidentium
II. Sposób ustalenia i weryfikacji wysokości spłaty dla ustępujących wspólników
III. Prawo do ustąpienia z S.r.l. za wypowiedzeniem (ad nutum)
§ 112. Koncernowe prawo wyjścia
§ 113. Szczególne ius dissidentium w związku z następczym wprowadzeniem bądź
uchyleniem klauzuli arbitrażowej w umowie/statucie spółki
§ 114. Podsumowanie
Rozdział VIII. Prawo hiszpańskie
§ 115. Wprowadzenie
§ 116. Istotna zmiana przedmiotu (działalności) spółki
§ 117. Przedłużenie czasu trwania spółki
§ 118. "Cofnięcie" rozwiązania spółki
§ 119. Zmiany w zakresie dodatkowych obowiązków wspólnika wobec spółki
§ 120. Zmiana reżimu obrotu prawami udziałowymi
§ 121. Przekształcenie (zmiana formy prawnej) spółki
§ 122. Migracja jurysdykcyjna (zmiana lex societatis)
§ 123. Niewypłacanie dywidend
§ 124. Transformacje z udziałem spółki europejskiej (SE)
§ 125. Kontraktowe prawo wyjścia ze spółki i jego ustawowe obwarowania
§ 126. Podsumowanie
Rozdział IX. Prawo brytyjskie
§ 127. Wprowadzenie
§ 128. Fuzja restrukturyzacyjna
§ 129. Przekształcenie spółki publicznej w niepubliczną
§ 130. Podsumowanie
Rozdział X. Prawo ukraińskie
§ 131. Uwarunkowania historyczne i instytucjonalne ukraińskiego prawa spółek
§ 132. Inspiracje modelem tzw. "samowykonalnego" prawa spółek
§ 133. Szeroki zakres praw wyjścia w prawie ukraińskim
Rozdział XI. Prawo amerykańskie
§ 134. Wprowadzenie
§ 135. Przypadki uzasadniające prawo wyjścia
I. Łączenie się spółek (statutory merger)
1. Uwagi wprowadzające
2. Przypadek "klasyczny"
3. Fuzja "bagatelna" (small scale merger)
4. Fuzja uproszczona (short form merger)
II. Wymiana akcji (stock swap)
III. Wymiana akcji za aktywa (stock-for-assets swap)
IV. Sprzedaż przedsiębiorstwa (asset sale)
V. Nabycie akcji (stock sale)
VI. Fuzje i inne reorganizacje "trójkątne" (triangular reorganizations)
1. Wprowadzenie
2. Typowe rodzaje (konstelacje) reorganizacji trójkątnych
A. Zwyczajna fuzja trójkątna (forward triangular merger)
B. Odwrócona fuzja trójkątna (reverse triangular merger)
C. Odwrócona trójkątna zamiana akcji na aktywa (reverse triangular
stock-for-assets-swap)
3. Przeciwdziałanie ukrócaniu praw mniejszości przy wykorzystaniu złożonych struktur
transakcyjnych - tzw. de facto merger doctrine
VII. Istotna zmiana umowy spółki
VIII. Przekształcenie i migracja międzyjurysdykcyjna
§ 136. Ograniczenie dostępności dissenters‘ right w związku z możliwością
wyjścia za pośrednictwem rynku (market-out exception)
§ 137. Stosunek do innych instrumentów ochrony mniejszości - problem wyłączności
dissenters‘ right
§ 138. Procedura realizacji dissenters‘ right
§ 139. Wysokość ceny odkupu
I. Wprowadzenie
II. Zasady nadrzędne
1. Zasada słusznej wartości według wyceny funkcjonującego przedsiębiorstwa (going
concern value)
2. Zasada uwzględniania wartości według stanu sprzed transakcji (pre-transaction value)
3. Zasada nieuwzględniania dyskonta ani premii "mniejszościowej" (no minority
discount/premium)
III. Metody wyceny
1. Tradycyjne podejście: Delaware Block Method
A. Zasada średniej ważonej różnych metody wyceny
B. Komponent I: Wycena według wartości rynkowej
C. Komponent II: Wycena według wartości księgowej
D. Komponent III: Wycena według wartości przychodowej
E. Zasada sędziowskiej swobody w ważeniu wyników metod cząstkowych
2. Krytyka tradycyjnego podejścia i deficyty Delaware Block Method
3. Nowoczesne podejście: Weinberger-case
§ 140. Podsumowanie
Rozdział XII. Prawo japońskie
§ 141. Wprowadzenie
§ 142. Zmiany pozycji korporacyjnej akcjonariuszy
I. Katalog zmian w zakresie pozycji korporacyjnej
akcjonariuszy obwarowanych prawem wyjścia
II. Przesłanki i procedura realizacji prawa wyjścia
III. Cena odkupu i jej weryfikacja
§ 143. Prawo wyjścia w związku ze zbyciem przedsiębiorstwa
§ 144. Prawo wyjścia w związku z łączeniem, podziałem i przekształceniem (zmianą
formy) spółki
§ 145. Podsumowanie
Rozdział XIII. Prawo europejskie
§ 146. Rozporządzenie w sprawie statutu spółki europejskiej (Societas Europaea)
§ 147. Projekt rozporządzenia o statucie europejskiej spółki prywatnej (Societas
Privata Europaea)
§ 148. Projekt europejskiej ustawy modelowej (EMCA)
Rozdział XIV. Perspektywa prawnoporównawcza - próba syntezy
§ 149. Przegląd i uporządkowanie iurum dissidentium
§ 150. Obserwacje i tezy podsumowujące
I. Perspektywa transatlantycka
II. "Scentralizowane" vs "sektorowe" podejście legislacyjne do
regulacji iurum dissidentium
III. Próba wyjaśnienia różnic w zakresie rozpowszechnienia iurum dissidentium w różnych
systemach praw obcych
1. Wprowadzenie
2. Prawidłowość dogmatyczna: związek iuris dissidentium z prawem głosu w świetle
studium komparatystycznego
3. Zależność funkcjonalna: ius dissidentium a inne instytucje prawne
A. Ius dissidentium (ex ante) a prawo wyjścia z ważnych powodów (ex post)
B. Ius dissidentium a mechanizmy wyjścia w związku z obowiązkowymi wezwaniami w spółkach
publicznych
C. . Inne współzależności i ekwiwalencje funkcjonalne
IV. Praktyczne znaczenie iurum dissidentium w ujęciu porównawczym
Część ósma. Uwarunkowania i wytyczne konstytucyjne
Rozdział I. Konstytucjonalizacja prawa spółek
§ 151. Wpływ Konstytucji RP na prawo prywatne: "promieniowanie" i skutek
poziomy
§ 152. Perspektywy konstytucyjnej oceny i wzorce hierarchicznej kontroli norm prawa spółek
Rozdział II. Prawa udziałowe jako przedmiot ochrony własności
§ 153. Ochrona własności na podstawie art. 21 i 64 Konstytucji RP
§ 154. Ochrona własności w prawie międzynarodowym - gwarancje wynikające z
Europejskiej Konwencji Praw Człowieka
I. Rozumienie i zakres prawnomiędzynarodowej ochrony prawa własności w EKPC
II. Ochrona własności w orzecznictwie strasburskim a prawo spółek
§ 155. Konstytucyjna i prawnomiędzynarodowa ochrona własności a uznaniowość
ustawodawcy zwykłego w zakresie wyboru strategii regulacyjnych
I. Uwagi wprowadzające
II. Systemowe implikacje związku między prawami wyjścia (odkupu) a
"wyciśnięciem" (przymusowym wykupem)
III. Problem adekwatności konstytucyjnych gwarancji własności do oceny zakresu
przyznania i ukształtowania przez ustawodawcę iurum dissidentium
1. Brak stanowiska doktryny w przedmiocie konstytucyjnych wytycznych dla przyznania przez
ustawę iurum dissidentium
2. Test redukcyjny: obligatoryjność czy fakultatywność iurum dissidentium przy
fundamentalnych zmianach korporacyjnych?
3. Problem zastosowania konstytucyjnego wzorca ochrony praw nabytych do relacji
korporacyjnych
4. Koncepcja związana z ingerencją w prawo własności
5. "Zasiedzenie" konstytucyjnego standardu siłą tradycji prawnej?
6. Koncepcja "włączenia" standardu konstytucyjnego przez suwerenną decyzję
ustawodawcy
7. Problem słuszności dychotomii: "dobrowolność" a "przymusowość
ustąpienia ze spółki"
IV. Problem ustalenia wysokości ceny akcji/udziałów ustępujących wspólników w
świetle konstytucyjnych gwarancji prawa własności
§ 156. Wnioski
I. Zakres konstytucyjnej determinacji sposobów ochrony praw mniejszości
II. Gwarancje konstytucyjne w zakresie wysokości spłaty, tj. słusznej ceny odkupu
akcji/udziałów ustępujących wspólników
Rozdział III. Gwarancje proceduralne dotyczące iuris dissidentium -
konstytucyjne prawo do sądu (art. 45 Konstytucji RP) oraz zasady rzetelności
proceduralnej (art. 78, 176 ust. 1 Konstytucji RP)
§ 157. Samoistny oraz pomocniczy wymiar konstytucyjnego prawa do sądu
§ 158. Znaczenie prawa do sądu w sprawach z zakresu prawa spółek
§ 159. Problem instancyjności i środków odwoławczych w postępowaniu o ustalenie
wysokości spłaty (wynagrodzenia za akcje/udziały) ustępujących wspólników
I. Kluczowe znaczenie proceduralnych gwarancji w zakresie ustalania i weryfikacji wysokości
spłaty
II. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego na temat dostępności środków odwoławczych w
sporze o wysokość wynagrodzenia ustępujących wspólników
III. Krytyka stanowiska Trybunału Konstytucyjnego
1. Problem zbiegu trybów proceduralnej ochrony ustępujących akcjonariuszy
2. Przesłanka "sprawy od początku do końca"
§ 160. Wnioski odnośnie do konstytucyjności istniejących gwarancji proceduralnych
Część dziewiąta. Wnioski finalne
Rozdział I. Wnioski cząstkowe i stadialne - odesłanie
Rozdział II. Wnioski de lege lata
Rozdział III. Wnioski de lege ferenda
Indeks rzeczowy
622 stron, Format: 13.5x22.0cm, oprawa twarda
