O bezpośrednich danych świadomości
Tą wczesną rozprawą z 1889 roku francuski filozof Henri Bergson (1859–1941)
zainaugurował swoją twórczość. Kluczem do książki są pojęcia czasu i wolności.
Jeśli u Kanta czas i przestrzeń stanowią dwie „formy naoczności”, to dla
Bergsona czas zawsze będzie przeciwieństwem przestrzeni.
Przestrzeń, dziedzina symultaniczności, suma współistniejących każdy z osobna
punktów, nie oddaje natury czasu „tryskającego”, twórczej nowości, stanów
organicznie powiązanych, a nie izolowanych jak punkty w przestrzeni.
To jedna z wielu krytyk „matematyzacji” przyrody czy świata w ogólności, lecz
spektakularna o tyle, że podjęta w okresie rozkwitu pozytywizmu i teorii ewolucji. Ta
matematyzacja jest przeszkodą w docieraniu do żywego, bezpośredniego doświadczenia,
przesłania je.
Pokonanie uprzestrzennienia czasu jest Bergsonowi potrzebne do otwarcia sobie
perspektywy na wolność, tę niedefiniowalną jego zdaniem szczelinę między czynem a
materią.
Z takich przesłanek wyrosną potem podstawowe idee tego filozofa: ewolucja twórcza i
przenikający świat pęd życiowy, a także oparty na doświadczaniu intuicyjnym „bergsonizm”,
głównie w modernistycznej literaturze.
Nawet jeśli Bergson jest dziś nieco anachroniczny, warto przyglądać się jego
myśli, gdyż filozofia bezpośredniości odradza się w każdym pokoleniu filozofów.
200 stron, Format: 12.0x19.5cm, oprawa miękka