Wpływ podziału nieruchomości na hipotekę na udziale we współwłasności
Niniejsza monografia zawiera kompleksowe opracowanie problematyki losów hipoteki
obciążającej udział we współwłasności w razie podziału nieruchomości. Na tle
zmieniających się przepisów dotyczących tego zagadnienia w literaturze i orzecznictwie
wyrażane były odmienne zapatrywania co do sposobu rozstrzygnięcia poszczególnych
kwestii.
Pierwsze trzy rozdziały opracowania poświęcone zostały dokonaniu założeń
niezbędnych dla analizy głównej problematyki pracy. Wyjaśniono w nich charakter prawny
współwłasności, kwestie związane z udziałem we współwłasności jako przedmiotem
hipoteki, a także opisano zagadnienie podziału nieruchomości. W rozdziale czwartym
zaprezentowana została ewolucja regulacji wpływu podziału nieruchomości na hipotekę
na udziale we współwłasności. Rozważania w rozdziale piątym i szóstym dotyczą
aktualnie obowiązujących przepisów określających losy hipoteki na udziale we
współwłasności w razie podziału nieruchomości. Przedstawiono w nich środki ochrony
wierzyciela hipotecznego, wyjaśniono pojawiające się problemy intertemporalne oraz
określono losy hipoteki na udziale po podziale nieruchomości zarówno w ramach
zniesienia współwłasności, jak i wskutek innych zdarzeń prawnych niż zniesienie
współwłasności. W rozdziale siódmym monografii sformułowana została ocena
obowiązujących przepisów oraz przedstawione zostały postulaty de lege ferenda.
W okresie, gdy brak było wyraźnej regulacji wpływu podziału nieruchomości na
hipotekę na udziale we współwłasności, wyrażone zostały w doktrynie i orzecznictwie
różne koncepcje rozwiązania tego problemu. Jedna z nich znalazła odzwierciedlenie w
art. 76 ust. 1 zd. 2 ustawy o księgach wieczystych i hipotece (KWU), który stanowił,
że w razie podziału nieruchomości hipoteka na udziale przekształcała się w hipotekę
łączną na udziałach w prawie własności nieruchomości utworzonych przez podział. Po
stwierdzeniu wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2012 r., sygn. P 15/12
niezgodności tego przepisu z Konstytucją RP wprowadzono regulację określającą wpływ
podziału nieruchomości dokonanego w ramach zniesienia współwłasności na hipotekę na
udziale oraz środki mające chronić wierzycieli hipotecznych (art. 76 ust. 11-14
KWU), nie określając konsekwencji podziału nieruchomości wskutek innych zdarzeń
prawnych niż zniesienie współwłasności. Zgodnie z tymi przepisami w razie zniesienia
współwłasności hipoteka obciąża nieruchomość otrzymaną przez
współwłaściciela, na którego udziale ustanowiona została hipoteka. W przypadku, gdy
powinny zostać przyznane temu współwłaścicielowi spłaty lub dopłaty, na
przysługujących mu z tego tytułu wierzytelnościach wierzyciel hipoteczny uzyskuje
ustawowe prawo zastawu. Spłaty lub dopłaty nie mogą zostać wyłączone. Przepisy art.
76 ust. 11-14 KWU zostały sformułowane niezbyt precyzyjnie, co
wywołało rozmaite wątpliwości interpretacyjnie, które stały się przedmiotem
rozważań w niniejszym opracowaniu.
Monografia zawiera szczegółową analizę wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10
lipca 2012. r. Wskazano w niej wady rozwiązań przyjętych w art. 76 ust. 11-14
KWU w ślad za propozycją przedstawioną przez Trybunał Konstytucyjny w
uzasadnieniu tego wyroku. Ważnym dla praktyki aspektem monografii jest przedstawienie
zagadnień intertemporalnych, które powstały w związku z wyrokiem Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2012 r. Konieczne stało się rozwiązanie problemu
wpływu podziału nieruchomości na hipotekę na udziale we współwłasności przed
wprowadzeniem art. 76 ust. 11-14 KWU. Zagadnienie to zostało
przedstawione w kilku okresach. Pierwszy z nich to czas między ogłoszeniem wyroku
Trybunału Konstytucyjnego a wejściem w życie nowych przepisów (art. 76 ust. 11-14
KWU), następnie okres obowiązywania art. 76 ust. 1 zd 2 KWU i okres przed wprowadzeniem
tego przepisu.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2012 r. wywołał w doktrynie
wątpliwości co do możliwości wykładni przepisów zbieżnej z uznaną za
niekonstytucyjną normą wynikającą z art. 76 ust. 1 zd. 2 KWU. W niniejszym opracowaniu
opisano i uzasadniono, jakie skutki dla hipoteki na udziale mają podziały
nieruchomości, do których doszło w wymienionych wyżej przedziałach czasowych przy
uwzględnieniu wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 10 lipca 2012 r. Rozważania
zostały przeprowadzone oddzielnie dla podziałów nieruchomości w ramach zniesienia
współwłasności oraz dla podziałów nieruchomości, do których doszło wskutek innych
zdarzeń prawnych.
Monografia zawiera także analizę art. 76 ust. 5 KWU, który dotyczy wydzielenia
nieruchomości w wyniku realizacji roszczenia ujawnionego w księdze wieczystej przed
powstaniem hipoteki.
Problematyka poruszana w niniejszej publikacji wywołuje liczne wątpliwości
interpretacyjne, dlatego monograficzne przedstawienie zagadnienia wpływu podziału
nieruchomości na hipotekę na udziale we współwłasności może być pomocne w praktyce
dla sędziów, adwokatów, radców prawnych, czy notariuszy oraz może stanowić przydatne
opracowanie dla studentów oraz pracowników naukowych zainteresowanych tematem hipoteki.
Wstęp
Wykaz skrótów
Wykaz literatury
Wykaz orzeczeń
Rozdział I. Charakter prawny współwłasności
§ 1. Pojęcie współwłasności i jej rodzaje
§ 2. Koncepcje współwłasności
Rozdział II. Udział we współwłasności jako przedmiot hipoteki
§ 1. Część ułamkowa nieruchomości stanowiąca udział współwłaściciela
§ 2. Problematyka prawnej samodzielności udziałów nabytych przez tę samą osobę
Rozdział III. Podział nieruchomości
§ 1. Pojęcie nieruchomości
§ 2. Podział nieruchomości
Rozdział IV. Ewolucja regulacji wpływu podziału nieruchomości na hipotekę na
udziale
§ 1. Rozbieżności w doktrynie i orzecznictwie przed wprowadzeniem art. 76 ust. 1 zd. 2
KWU
§ 2. Nowelizacja wprowadzająca art. 76 ust. 1 zd. 2 KWU
§ 3. Wyrok TK z 10.7.2012 r" P 15/12
Rozdział V. Wpływ zniesienia współwłasności nieruchomości przez jej
podział na hipotekę na udziale
§ 1. Obciążenie hipoteką nieruchomości otrzymanej przez współwłaściciela, którego
udział obciążony był hipoteką
§ 2. Zasady ustalania spłat lub dopłat
§ 3. Konsekwencje nieprawidłowego ustalenia wysokości spłat lub dopłat
§ 4. Ustawowe prawo zastawu na wierzytelności o spłatę lub dopłatę
§ 5. Rola wierzyciela hipotecznego przy zniesieniu współwłasności nieruchomości
§ 6. Zagadnienia intertemporalne
Rozdział VI. Wpływ podziału nieruchomości wskutek innych zdarzeń prawnych
niż zniesienie współwłasności na hipotekę na udziale
§ 1. Uwagi wstępne
§ 2. Rozważania na tle poszczególnych rodzajów podziału nieruchomości
§ 3. Podział nieruchomości przez ustanowienie odrębnej własności lokalu lub
wydzielenie nieruchomości zabudowanej domem jednorodzinnym
§ 4. Nieruchomości utworzone przez podział, które wydzielono w wyniku zadośćuczynienia
roszczeniu ujawnionemu w księdze wieczystej przed powstaniem hipoteki, a hipoteka na
udziale we współwłasności
Rozdział VII. Ocena obowiązującej regulacji i postulaty de lege ferenda
§ 1. Skutki wprowadzenia art. 76 ust. 1-1 KWU dla ochrony interesów wierzyciela
hipotecznego
§ 2. Postulaty de lege ferenda
Indeks rzeczowy
140 stron, Format: 14.5x20.5cm, oprawa miękka