Między Wschodem a Zachodem
Prawosławie i unia
Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą. Hermeneutyka wartości. t. XI
Autorzy przedstawiają została ruską kulturę ziem Rzeczypospolitej – zarówno
prawosławną, jak i unicką – w dynamicznym związku z kulturą polsko-łacińską oraz
z procesami zachodzącymi w prawosławiu po upadku imperium bizantyńskiego i w obliczu
rosnącej potęgi Moskwy.
Nie zrywając więzi duchowej i artystycznej z pozostałą częścią kultury
prawosławnej, rozwijającej się na obszarze państw moskiewskiego, tureckiego,
weneckiego, austriackiego i na ziemiach rumuńskich, Rusini – obywatele I
Rzeczypospolitej – potrafili twórczo wykorzystać zaistniałe możliwości rozwoju,
przy jednoczesnym dochowaniu wierności tradycji wschodniochrześcijańskiej. Dzięki temu
kultura cerkiewnosłowiańska i ruska stanowi nieodłączną część wspólnego
dziedzictwa wielonarodowego państwa polsko-litewskiego, ale także niezwykle urozmaica i
wzbogaca kulturę Europy Środkowej i Wschodniej oraz całego obszaru
bizantyńsko-słowiańskiego. W przypadku wielu zagadnień ustalenia badawcze wskazują na
potrzebę zmiany dominującego postrzegania kultury ruskiej w kategoriach odmienności i
kwestionują zasadność pojęcia bariery cywilizacyjnej nie tylko w odniesieniu do
kultury unickiej, lecz także do tradycyjnej kultury prawosławnej.
Dwunastotomowa seria monografii „Kultura Pierwszej Rzeczypospolitej w dialogu z Europą.
Hermeneutyka wartości” przedstawia dziedzictwo kulturowe XV-XVIII wieku jako
integralną, lecz oryginalną część kultury europejskiej. Celem badawczym jest
rozpoznanie dróg i form obustronnej transmisji wartości estetycznych, politycznych i
religijnych oraz ukazanie w szerokim, multilateralnym kontekście porównawczym
oryginalnej struktury aksjologicznej kultury polskiej epok dawnych. Teksty kultury są
badane w perspektywie wewnętrznej jako zapisy aktów ukierunkowanych na rozumienie wartości,
a w perspektywie zewnętrznej jako wypowiedzi włączające się w europejskie dyskusje
literacko-estetyczne, polityczne, religijne. W intensywnym dialogu kultura
Rzeczypospolitej przejawia nie tylko chłonność na nowe idee, lecz także kreatywność
i dynamikę działania na obszarze Europy.
Marzanna Kuczyńska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Między Wschodem a Zachodem. Prawosławie i unia
. 7
Tomasz Kempa (Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu)
Prawosławie oraz unia w Polsce i na Litwie: sytuacja prawna, polityka władców i
rola świeckich
17
Teresa Chynczewska-Hennel (Uniwersytet w Białymstoku)
Tożsamość religijna i narodowościowa Rusinów w Pierwszej Rzeczypospolitej
56
Sergejus Temčinas (Instytut Języka Litewskiego w Wilnie) Języki kultury ruskiej
w Pierwszej Rzeczypospolitej
81
Aleksander Naumow (Uniwersytet Ca’ Foscari w Wenecji)
Biblia i liturgia w systemie wartości kultury ruskiej Pierwszej Rzeczypospolitej
121
Viviana Nosilia (Uniwersytet Padewski)
Oświata ruska na ziemiach wschodnich Rzeczypospolitej w XVII wieku
141
Alicja Zofia Nowak (Uniwersytet Jagielloński)
Reforma duchowieństwa wschodniego w Rzeczypospolitej w świetle ogólnego
programu odnowy Kościoła
174
Marzanna Kuczyńska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Homiletyka cerkiewna Pierwszej Rzeczypospolitej na pograniczu kultur (do połowy
XVII wieku)
196
Jan Stradomski (Uniwersytet Jagielloński)
Spór o historię i wartości w świetle katolicko-unicko-prawosławnej polemiki
religijnej w Pierwszej Rzeczypospolitej (koniec XVI – początek XVIII wieku)
238
Monika Miazek-Męczyńska (Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu)
Językowy obraz przeciwników i obrońców unii brzeskiej za panowania Zygmunta
III Wazy w listach papieża Urbana VIII
277
Beata Lorens (Uniwersytet Rzeszowski)
Bazylianie jako propagatorzy literatury łacińskiego kręgu kulturowego wśród
społeczności unickiej w Rzeczypospolitej w XVIII wieku 293
Agnieszka Gronek (Uniwersytet Jagielloński)
Okcydentalizacja sztuki cerkiewnej na ziemiach ruskich dawnej Rzeczypospolitej w
XVI i XVII wieku
330
Indeks osób
371
390 stron, Format: 14.8x21.1, oprawa twarda
