Magia szkoły
Esej o nauczycielu w kręgu dobra i zła
[...] Praca nauczyciela ma w sobie coś z czarodziejskiej sztuki średniowiecznego
alchemika, który w swoich retortach i alembikach uruchomia procesy, o których wie, że
podlegają wpływom tak wielu czynników nieba i ziemi, że nie może on niczego być
pewnym, chociaż jest zwykle wynajęty przez możnych wierzących, że ten trud przyniesie
im złoto. Szkoła jest w całości taką retortą, w której coś się gotuje, coś się
przemienia, kotłuje. Najważniejsze składniki tego kotłowania się i przemieniania to
uczniowie i sami nauczyciele. Ci drudzy jednak, nie tylko podlegają odbywającym się tam
zdarzeniom, ale starają się nad tym wszystkim jakoś panować, chociaż jest to w sposób
oczywisty niemożliwe. Zamiast tego panowania sami podlegają uruchomionym procesom i niby
alchemicy w swojej pracowni, sami zmieniają się w inny kruszec duchowy; czasami
szlachetnieją, czasami ulegają ciemnej stronie. Czasami zmieniają się, z pełną wiedzą
tego co się z nimi dzieje, a czasami nieświadomie.
Niebezpieczne miejsce pracy.
Praca? Czy można to nazwać pracą? Czy w istotnych sprawach związanych ze szkołą mają
coś ważnego do powiedzenia specjaliści od psychologii pracy? Co tam się dzieje?
Produkują zło i dobro w umysłach powierzonych im dzieci? Czyż więc to miejsce nie
jest naprawdę tajemnicze? Magiczne? Jeśli „wychowywać” znaczy, między innymi, „obdarzać
umiejętnością
czynienia dobra”, to czy mają tam technologie albo tajemne receptury, które im to umożliwiają?
Chyba nie mają, sądząc choćby po nie takich jak się spodziewamy rezultatach. Jeśli
szkoły produkują dobra i zło w podobnych proporcjach, to dlaczego ciągle nazywamy je
jednak Instytucjami Wychowania?
Szkoła jest miejscem magicznym.
Magiczne miejsce. Czy nie za często słyszymy to słowo? Magiczne miejsce, magiczne urządzenie,
magiczna atmosfera, magiczna apteka, magiczne ceny…, jakiż to wspólny sens przypisuje
się temu słowu w XXI wieku? Są takie słowa, które raz w nowy sposób użyte przez
pisarza czy celebrytę zmieniają znaczenie albo rozszerzają je obejmując nowe kategorie
desygnatów. „Magiczne” – przestało oznaczać to, co jest w jakiś sposób
czarodziejskie, co jest związane z siłami irracjonalnymi – stało się słowem, którym
można oznaczyć wszystko o czym chce się powiedzieć, że jest cudowne, nie tylko w
sensie „cudu”, ale również w sensie tylko emocjonalno estetycznym. Szkoła jednak
jest magiczna także w sensie zbliżonym do tradycyjnego. Nie istnieje przejrzysty
racjonalny opis tego co tam się dzieje, chociaż ciągle pojawiają się takie próby i
wydawać by się mogło, że nagromadziła się poprzez ten trud ogromna wiedza o szkole i
zachodzących tam procesach.
[Fragment ze wstępu]
Wstęp. Magiczne miejsce 7
1. Niewidzialne dobro. (Jacy jesteśmy co można zrobić?) 15
Zanim rzucisz kamieniem 16
Zło 17
Zło czy dobro ukryte 21
Pułapka pomniejszania świata 27
Nie pragnąć 29
Pragnienie godne człowieka 32
Ukrywanie miłości 34
2. Z jakimi smokami przyjdzie walczyć? 39
Potwór Pana Cogito 40
Zło jako brak dobra 42
Manicheizm i realność diabła 45
Pułapka Spowiednika 49
Budzenie diabła – „zawirowanie” w tym świecie 52
Posłuszeństwo i solidarność 56
Wychowanie do wojny 63
3.W poszukiwaniu kamienia pedagogicznego 71
Potrzeba rozumienia 72
Wchodzenie w świat dorosłych 76
Nauczyciel jako szaman 81
Mity i wzorce 83
Problematyczne zdobycze współczesności 86
Widzialne i niewidzialne 90
Tajemnica drzewa 94
4. Etyka i pedagogika skierowana na proces 101
Najniższa półka paradygmatu nauki 102
Inspiracje Jungowskie 106
Obecność śnienia 109
Anthropos 113
Etyka kosmiczna 117
Fizyk w klasie 132
Klasa jako proces 134
Powitanie szkoły 138
Zdrowie nauczyciela 141
5. Pedagogiczne cimcum 145
Symbole i wzorce myślenia 146
Imitatio Dei 147
Cimcum jako wzorzec tworzenia 149
Człowiek wobec Boga 151
Rozwój jako wycofywanie się z egotyzmu 152
Golem 155
Cimcum pedagogów 160
Podążanie za uczniem 163
6. Człowiek bez pupy 167
Pupa i gęba 168
Trudna szczerość 170
Gombrowicz i św. Franciszek 179
Urzędowy szatan ładu 180
Istota dramatyczna i jej ekwipunek 182
Ukryty program wychowawczy 184
Duchy nawiedzające szkołę 187
Czy przed pupą nie ma ucieczki 189
7. Odpowiedzialność nauczyciela 193
Wspólne myślenie 194
Konteksty odpowiedzialności 196
„Nie biorę odpowiedzialności” 199
Posłuszeństwo 202
Nauczyciel odpowiedzialny 206
Zakończenie 213
Szanse smoka 214
Papierowy kamień pedagogiczny 215
Fabryka nauczycieli 221
Powaga 226
Bibliografia 233
238 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka
