W OBRONIE LUDZKIEJ GODNOŚCI I SOLIDARNOŚCI ERICH FROMM I ISAIAH BERLIN KU NOWYM FILOZOFICZNYM PODSTAWOM PAŃSTWA I PRAWA KILANOWSKI M. Księgarnia

W obronie ludzkiej godności i solidarności

Erich Fromm i Isaiah Berlin ku nowym filozoficznym podstawom państwa i prawa

Filozofia jest bogatym źródłem alternatywnych narracji opisujących, w jaki sposób powinniśmy chronić prawa człowieka; narracji, które rozwinęły się w czasach istnienia XX-wiecznych rządów totalitarnych.

Niniejsza książka skupia się na myśli dwóch filozofów tego okresu – Ericha Fromma i Isaiaha Berlina.

Analiza ich przemyśleń pozwala na ukazanie nowej filozoficznej koncepcji państwa i prawa opartej na wartościach godności ludzkiej i solidarności, uzasadnianych za pomocą argumentów odmiennych od „tradycyjnie uniwersalistycznych”. W koncepcji tej, zakorzenionej w ludzkim doświadczeniu, prawo musi uwzględniać zmieniające się okoliczności, być nakierowane na utrzymanie chwiejnej równowagi między różnymi i czasami przeciwstawnymi wartościami. Rozważania filozofów są zaskakująco aktualne i ukazują, że zagrożenia, które wystąpiły w XX wieku, czyhają na nas także dziś.

Słowo wstępne / 15

Rozdział I. Wprowadzenie / 21
Podstawowe kwestie / 21
Pomiędzy historią myśli a filozofią prawa / 21 | Alternatywne narracje / 24 | Wspólne odczytanie / 26 | Poza ideologiczne podziały / 28 | Ku nowym podstawom / 29
Znaczenie badań / 35
Rola krytyki / 35 | Przemyśleć jeszcze raz / 42 | Potrzebny inny rodzaj myślenia / 44 | Zmiana jest możliwa / 48
Cele badawcze, kontekst, kierunek i podejście / 50
Cele – problemy badawcze / 50 | Kontekst badawczy / 51 | Kierunek badawczy / 54 | Podejście badawcze – metodologia / 57 | Struktura pracy / 59

Rozdział II. Erich Fromm – od krytyki do propozycji zmian / 65
Wstęp / 65
Duch optymizmu i znikomość jednostki / 65 | Złudzenie wolności – i co dalej? / 67
Rozwój człowieka / 70
Pozytywne przemiany / 70 | Pęknięcie – protestantyzm i kapitalizm / 71 | Człowiek trybem w maszynie ekonomicznej / 72 | Podporządkowanie / 73 | Człowiek ucieka od samego siebie – ucieka od wolności / 75 | Prawo i państwo poza kontrolą
społeczną / 78 | Brak odpowiedzialności i upadek demokratycznej polityki / 79 | Bezsilność historyczna i egzystencjalna / 80
Konieczność wolności / 83
Rozwój wolności / 83 | Dwuznaczność wolności – dwie możliwe drogi / 84 | Wolność i poszanowanie różnicy oraz równości / 86
Ku miłości, solidarności i współpracy / 88
Człowiek – integralna część ludzkości / 88 | Miłość – poza dualizm / 90 | Kochać siebie oraz innych i działać / 92 | Troska, odpowiedzialność, szacunek, poznanie / 93 | Solidarność / 96 | Obiektywne wartości – obiektywna etyka / 99 | Obiektywnie zasadny nie znaczy absolutny / 101 | Możliwe jest poznanie obiektywne – przeciw relatywizmowi / 103
Natura ludzka / 105
Opisać naturę ludzką / 105 | Trudno mówić o naturze ludzkiej / 107 | Poza dualizm kultura–natura / 109 | Natura ludzka i potrzeby / 111 | Poza dualizm natura–rozum / 114 | Poza dualizm jednostka–wspólnota/społeczeństwo/państwo / 116 | Kontekst społeczny i warunki / 117
Demokracja – jakie państwo i prawo? / 120
Źle dzieje się z demokracją / 120 | Fałszywe i prawdziwe potrzeby / 123 | Uchronić demokrację i nasze prawa / 125 | Poza dualizm prywatne–publiczne / 126 | Krytyka wspólnoty? / 127 | Rozum i jego rola / 129 | Twórczość i aktywność / 130 | Miłość / 131 | Demokrację można uratować / 133 | Demokracja zatriumfuje – partycypacja, wiara i warunki / 134
Socjaldemokracja / 137
Poza kapitalizm i komunizm / 137 | Gdy nie dostrzega się złożoności rzeczywistości – przypadek marksizmu / 140 | Planowanie i indywidualna nieskrępowana aktywność – ujęcie pozytywne / 143 | Jaki model zarządzania i jaka forma państwa? / 145 | Uzupełnienie / 147 Krytyczne podsumowanie / 150 Kondycja człowieka / 150 | Winny protestantyzm? / 153 | Powiązanie, rola człowieka i użycie / 155 | Uciekamy od wolności? / 156 | Dlaczego wolność? – jest prawdą o człowieku / 161 | Człowiek dąży do prawdy i sprawiedliwości / 163 | O d racjonalizacji do zmian / 165 | Jak mówić o potrzebach? / 168 | Fromm i dogmatyzm? / 171 | Czy na pewno socjalizm? / 175

Rozdział III. Isaiah Berlin – od zagrożeń do nowej wizji / 177
Wstęp / 177
W imię wolności – zaślepienie dobrych ludzi / 177 | Istotne problemy / 180
Prawda, rozum i pragnienie uwolnienia się / 182
Racjonalność ponad wszystko / 182 | Prawda jest oczywista / 185 | Przeciw przymusowi / 186
Przebudowanie naszego rozumienia świata – romantyzm / 188
Wielkie przemiany / 188 | Trzy punkty zwrotne / 190 | Romantyzm – istotny dla wizji państwa i prawa / 192 | Nowa wizja człowieka, polityki, państwa i prawa / 195 | Romantyzm i wypaczenia / 198
Romantyzm, nacjonalizm i egzystencjalizm / 199
Romantyzm – nadzieje i zagrożenia / 199 | Od pochwały różnorodności kultur do nacjonalizmu / 201 | Nacjonalizm i patologia / 203 | Od nacjonalizmu do faszyzmu i komunizmu / 204 | Poza odpowiedzialność – w imię bezpieczeństwa / 206 | Od romantyzmu do egzystencjalizmu / 208 | Egzystencjalizm, wolność i odpowiedzialność / 209
Od zanegowania prawdy do jej poszukiwania / 211
Prawda, uniwersalne wartości i wiedza / 211 | Rewizja romantyzmu / 213 | Przeciw obiektywnym i ponadczasowym odpowiedziom oraz prawdom / 214 | Przeciw relatywizmowi / 216 | Wspólne wartości / 218 | Granica między subiektywizmem a obiektywizmem wartości / 220 | Możemy odkrywać prawdę o rzeczywistości / 221 | Uchwycenie zależności / 222 | Przeciw racjonalności, która odczłowiecza – różnorodne cele / 224 | Odkrywać prawdę o człowieku – przeciw dogmatom / 225 | Niezbędne jest poszukiwanie prawdy – droga poszukiwania / 227 | Odmienne wartości, różnorodność i jedność – przeciw jednolitości / 228
Znaczenie wolności, odpowiedzialności i solidarności / 229
Wolność – pragnienie wolności i ucieczka od niej / 229 | Wolność realna i podstawowa / 231 | Wolność polityczna: negatywna i pozytywna / 233 | Wolność – twór historyczny? / 237 | Przeciw determinizmowi / 239 | Determinizm i odpowiedzialność / 241 | Człowiek nie jest tworzywem – wspólne wartości / 242 | Prawda o człowieku – jego natura i podstawowe potrzeby / 244 | O d uznania do solidarności / 247 | Wspólne wartości / 250 | Wolność i inne wartości / 253 | Wolność jest ograniczona / 255 | Od wolności do solidarności / 256
Polityka oparta na poszanowaniu godności / 257
Despotyzm jednej wizji / 257 | Przeciw abstrakcjom – ku doświadczeniu / 259 | Na czym oprzeć się w polityce? / 261 | Wolność i różnorodność / 263 | Pluralizm, tolerancja i jej granice / 265 | Tolerancja – quasi-uniwersalnym prawem człowieka / 267 | Wolność, rozum, odpowiedzialność i wiedza / 268 | Czy odpowiedzialność jest złudzeniem? / 271 | Przeciw negowaniu odpowiedzialności, przeciw dychotomii fakty–wartości / 273 | Przeciw dychotomii jednostka–wspólnota / 275 | Dychotomie mają pewną wartość / 276 | Poza dychotomię lewica–prawica / 277 | Jaka polityka? – liberalna demokracja / 281 | Najważniejsze jest poszanowanie godności / 285
Nowa wizja państwa i prawa / 287
Prawda i doskonałe społeczeństwo / 287 | Różne typy doskonałości a powszechne prawo / 288 | Prawa człowieka oparte na doświadczeniu / 291 | Czy prawa człowieka można ująć (naukowo)? / 292 | Uniwersalne podstawy jako założenie / 293 | Uniwersalne standardy oparte na doświadczeniu / 295 | Państwo i prawo gotowe na zmiany / 297
Krytyczne podsumowanie / 303
Od oświecenia do zanegowania jego twierdzeń / 303 | Trzy nieudane próby / 305 | Czy kategorie są temu winne? / 307 | To nie prawda jest winna / 310 | Rola idei / 311 | Użycie idei / 314 | Różnorodność wartości / 315 | Prawo – utrzymywać chwiejną równowagę / 317 | O d ograniczania wolności do oscylowania między wartościami / 319 | Konieczność, wolność i oscylowanie / 321 | Obrona racjonalności / 323 | Państwo i prawo – ku pełniejszej ochronie godności ludzkiej / 327

Rozdział IV. Fromm i Berlin – ku nowym filozoficznym podstawom państwa i prawa / 331
Wstęp / 331
Podważenie istniejących praw / 331 | Nieprzewidywalność i dalsze kroki / 333
Zagrożenia / 336
Kolejne podporządkowania / 336 | Uwikłani w abstrakcje / 340 | Nacjonalizm jako zagrożenie / 344 | Poza abstrakcje – wieloaspektowość życia / 350
Złożoność rzeczy, pluralizm i jego granice / 354
O konflikcie, wielości wartości i różnorodności / 354 | Rozbieżne wartości / 356 | Łączyć rozliczne dane – wgląd i intuicja / 358 | Wiedza jest możliwa – poza dychotomie / 360 | Pluralizm i wielość celów oraz wartości / 363 | Nieprzystawalność wartości i wspólne wartości / 366
Potrzeby i to, co wspólne / 369
Wielość wartości – pragnienie wolności / 369 | Ku uwolnieniu – samodzielnie myśleć, czuć i działać / 371 | Niezbędne są warunki i umiejętności / 373 | Wolność, odpowiedzialność i potrzeba jedności / 375 | Solidarność i poszanowanie godności / 378 | Konieczność miłości i poczucie odpowiedzialności / 381 | Od racjonalizacji do rozumu i jedności / 383
Ku nowej wizji państwa i prawa / 386
Państwo i prawo według Fromma / 386 | Państwo i prawo – kolejny krok Berlina / 397
Jaka polityka? / 408
Trudne uczenie się wolności i poszukiwanie prawdy / 408 | Idee, paradygmaty i ich użycie / 409 | Podporządkowanie i nieposłuszeństwo / 414 | Demokratyczna polityka / 415 | Rola warunków – państwo opiekuńcze / 417 | Równość jest ważna / 419 | Poza komunizm i kapitalizm / 421
Od filozofii do nowej wizji prawa / 423
Filozofia i wolność / 423 | Dodatkowy głos –Sartre i Popper / 426 | Pesymizm i optymizm / 431

Zakończenie / 437

Kryzys dziś / 437
Dziś te same problemy / 437 | Fromm i Berlin są pomocni / 440
Znaczenie myśli Fromma i Berlina / 443
Fromm o potrzebie zmiany / 443 | Fromm i Berlin doceniają przemiany / 446 | To, co wspólne – poza uniwersalizm / 448 | Ostrożnie z generalizacjami / 451 | Ująć złożoność rzeczy – wspólna jakość (dopowiedzenie) / 453 | Natura człowieka / 456
Dla solidarności i poszanowania godności / 459
Wolność i filozofia / 459 | Idee i ich użycie / 463 | Ku prawu dostosowującemu się do okoliczności / 466 | Jakie prawo? Jak bronić praw człowieka? / 471 | To my decydujemy / 478

Bibliografia / 483
Indeks osób / 501

508 stron, Format: 22.5x15.5, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.