Rozwój obszarów wiejskich Polski Północnej i Zachodniej oraz Niemiec Wschodnich
Zachodzące współcześnie zmiany polityczne (ustrojowo-systemowe) i gospodarcze
(procesy transformacji, integracja z Unią Europejską) wpływają na przestrzenne zróżnicowanie
społeczne i gospodarcze obszarów wiejskich. Określenie dynamiki i tendencji przemian
oraz wyznaczenie pożądanych kierunków trwałego i zrównoważonego rozwoju wymaga
szczegółowego rozpoznania czynników stymulujących i hamujących rozwój społeczno-gospodarczy.
Niniejsza praca stanowi próbę uporządkowania i wyjaśnienia mechanizmu rozwoju społeczno-gospodarczego
Polski uwzględniającego indywidualne cechy każdego regionu w porównaniu z krajem sąsiednim,
tj. z Niemcami.
Celem pracy było ukazanie charakteru, dynamiki i kierunków przemian społecznych i
gospodarczych zachodzących na obszarach wiejskich Polski Północnej i Zachodniej oraz
Niemiec Wschodnich w okresie przed (2002) oraz po (2010) integracji Polski z Unią
Europejską.
Ważnym elementem pracy była identyfikacja i ocena oddziaływania czynników zróżnicowania
przestrzennego na poziom rozwoju w układzie regionalnym i ponadregionalnym. Praca stara
się wypełnić istniejącą lukę w literaturze przedmiotu, w której brakuje
kompleksowego opracowania zmian zachodzących w sferze społecznej i gospodarczej, odnoszącego
się jednocześnie do polskich i niemieckich obszarów wiejskich.
„Tytuł zapowiada rozprawę jako bardzo interesującą. Można
bowiem oczekiwać porównania poziomu rozwoju obszarów wiejskich, które prze ponad sto
lat, w tym przez cały wiek XIX, stanowiły tereny jednego organizmu państwowego, a następnie
część wschodnia rejonu badań znalazła się, (po I wojnie światowej), w granicach
Polski międzywojennej. W ćwierć wieku później kolejna część rejonu badań przyłączona
została do Polski w rezultacie II wojny światowej jako tzw. „ziemie odzyskane”. […]
Tytuł pracy zapowiada skupienie uwagi na problemach rozwoju obszarów wiejskich, a więc
na procesie zmian struktury źródeł utrzymania ludności wiejskiej, odchodzenia od
dominacji w tej strukturze rolnictwa na rzecz innych kierunków aktywności zawodowej. […]
Dla mieszkańców wsi oznacza to podejmowanie pracy poza rolnictwem na wsi (w najbliższym
sąsiedztwie) lub migrację do szybko rozwijających się miast- ośrodków silnie
zurbanizowanych. […] Zależności te między procesem zmian na wsi i w mieście powodują,
że temat pracy ma charakter interdyscyplinarny, dotyka niezwykle istotnych kwestii końca
pewnego porządku społeczno-gospodarczego i kształtowania się nowego. Co więcej,
wymienione procesy zlokalizowane zostały na obszarze relatywnie małym, co pozwala
obserwować je w sposób „laboratoryjnie czysty”, a więc bez komplikacji”.
Fragment recenzji prof. dr. hab. Andrzeja Rosnera z Instytutu Rozwoju Wsi i Rolnictwa
Polskiej Akademii Nauk
„Podjęty przez autorkę temat jest niezwykle istotny z poznawczego punktu
widzenia. Odnosi się on bowiem do charakterystyki porównawczej obszarów wiejskich
wchodzących w skład Polski i Niemiec. Ważny jest również kontekst historyczny, gdyż
obszary te prawie w całości przynależały w przeszłości do jednego państwa (Niemiec)
w okresie szybkich przemian technologicznych, społecznych, gospodarczych (XIX w.).
Poszczególne regiony weszły najpierw w skład odrodzonej II Rzeczpospolitej, a później
kolejne, po II wojnie światowej w wyniku postanowień wielkich mocarstw zostały włączone
do Polski. Już z tego punktu widzenia jednym z najważniejszych czynników wyjaśniających
współczesne zróżnicowanie społeczno-ekonomiczne wsi powinna być geneza procesów
przemian oraz analiza ścieżki rozwojowej”.
Fragment recenzji prof. dr. hab. Marcina Wójcika z Uniwersytetu Łódzkiego
1. WPROWADZENIE
1.1. Cel pracy, główne problemy badawcze
1.2. Hipotezy badawcze
1.3. Zakres przestrzenny i czasowy pracy
1.4. Założenia metodologiczne pracy
1.5. Konceptualizacja i dobór wskaźników
1.6. Przegląd literatury i materiałów źródłowych
2. TEORETYCZNO-METODOLOGICZNE PODSTAWY BADAŃ OBSZARÓW WIEJSKICH
2.1. Pojęcie i teoria rozwoju obszarów wiejskich
2.2. Miejsce i rola obszarów wiejskich w rozwoju społeczno-gospodarczym
2.2.1. Miejsce i rola małych miast w rozwoju obszarów wiejskich
2.3. Przestrzenne zróżnicowanie obszarów wiejskich
2.4. Rozwój obszarów wiejskich w ujęciu koncepcji teoretycznych
2.4.1. Wielofunkcyjność obszarów wiejskich
2.4.2. Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich
2.4.3. Paradygmat modernizacji i odnowy obszarów wiejskich
2.5. Modele polaryzacji regionalnej
3. INSTRUMENTY POLITYKI PRZESTRZENNEJ I REGIONALNEJ STYMULUJĄCE KSZTAŁTOWANIE
ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
3.1. Modele i struktura polityki rozwoju obszarów wiejskich UE
3.2. Europejski model rozwoju rolnictwa
3.3. Zintegrowane strategicznie planowanie przestrzenne
3.4. Polityka rozwoju obszarów wiejskich Polski i Niemiec
4. DETERMINANTY ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH
4.1. Uwarunkowania historyczne
4.1.1. Zmiany gospodarcze Polski w okresie zaborów oraz dwudziestoleciu międzywojennej
4.1.2. Zmiany gospodarcze Polski i Niemiec po II wojnie światowej
4.1.3. Zmiany polityczno-prawne po zjednoczeniu Niemiec oraz akcesji Polski z Unią
Europejską
4.1.4. Zmiany demograficzne Polski i Niemiec po II wojnie światowej
4.2. Uwarunkowania przyrodnicze
4.3. Uwarunkowania przestrzenne
4.4. Uwarunkowania urbanizacyjne
5. PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE DEMOGRAFICZNE
5.1. Dynamika zmian rozmieszczenia ludności i procesy depopulacji i koncentracji oraz ich
konsekwencje
5.2. Typologia demograficzna
5.3. Zróżnicowanie w strukturze ludności według płci i wieku
5.4. Migracje i ich rola w kształtowaniu wiejskiego systemu osadniczego
5.5. Ocena poziomu rozwoju demograficznego
6. PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE STRUKTURY ZAWODOWEJ
6.1. Zmiany w strukturze zatrudnienia
6.2. Typologia struktury zatrudnienia
6.3. Zasoby siły roboczej w rolnictwie
6.4. Bezrobocie ukryte
6.5. Zmiany na rynku pracy i problemy bezrobocia
7. PRZESTRZENNE ZRÓŻNICOWANIE GOSPODARKI ROLNEJ
7.1. Kierunki i dynamika przemian w strukturze użytkowania gruntów rolnych
7.2. Dynamika zmian struktury własności i wielkości gospodarstw rolnych
7.3. Dynamika zmian liczby i powierzchni gospodarstw rolnych
7.4. Ocena zmian stosunków własnościowych i wielkościowych
7.5. Zmiany w kierunkach produkcji rolnej
7.5.1. Kierunki produkcji roślinnej
7.5.2. Kierunki produkcji zwierzęcej
7.6. Ocena poziomu rozwoju rolnictwa
8. PRZESTRZENNA RÓWNOWAGA GOSPODARKI (DZIAŁALNOŚĆ POZAROLNICZA)
8.1. Dezagraryzacja obszarów wiejskich
8.2. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu rozwoju turystyki
8.2.1. Turystyka międzynarodowa na pograniczy polsko-niemieckim
8.2.2. Ocen rozwoju turystyki
8.3. Przestrzenne zróżnicowanie działalności społecznej i usługowej
8.3.1. Rozwój infrastruktury oświatowej
8.3.2. Rozwój ochrony zdrowia
8.4. Ocena poziomu rozwoju infrastruktury społecznej
8.5. Przestrzenne zróżnicowanie przedsiębiorczości
8.5.1. Ocena poziomu rozwoju przedsiębiorczości
9. ZASTOSOWANIE I KONKRETYZACJA MODELU ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH NA PODSTAWIE
BADAŃ EMPIRYCZNYCH I PROBABILISTYCZNYCH
9.1. Zróżnicowanie przestrzenne poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego
9.1.1. Analiza przestrzennego zróżnicowania konwergencji i dywergencji regionalnej
9.2. Klasyfikacja hierarchiczna obszarów wiejskich na podstawie taksonomicznej metody różnic
9.3. Poziom rozwoju społeczno-gospodarczego Polski i Niemiec w świetle koncepcji
teoretyczno-modelowych
9.4. Identyfikacja zależności pomiędzy poziomem rozwoju a składowymi struktury rozwoju
9.4.1. Konkretyzacja modelu regresji liniowej
PODSUMOWANIE
Spis rycin
Spis tabel
Załącznik
Bibliografia
Rural development of North and West Poland and East German (Summary)
556 stron, Format: 16.0x22.4, oprawa miękka
