Moralność i hipertrofia moralności
Etyka pluralistyczna
Prezentowane polskiemu czytelnikowi ostatnie dzieło filozofa Moralność i
hipertrofia moralności zawiera koncepcję pluralizmu etycznego oraz antropologiczną
teorię genezy norm moralnych.
Gehlen opiera swoje wywody na rozbudowanych socjologiczno-historycznych analizach, które
uwzględniają kulturową zmienność wyróżnionych przez niego etosów, a jednocześnie
wskazuje na inwariantny charakter popędowych źródeł moralności. W swojej rozprawie
antropolog przeprowadza również krytyczną diagnozę stanu współczesnej kultury i życia
politycznego. W zglobalizowanej, przemysłowej kulturze opanowanej przez „superstruktury”
(zintegrowane systemy techniki, gospodarki i nauki) dominuje według niego
zuniwersalizowany etos eudajmonistycznego humanitaryzmu, marginalizujący pozostałe
imperatywy, a zwłaszcza nakaz ochrony państwa. W rezultacie tego rodzaju hipertrofii
moralności zanika biologicznie ugruntowana metaetyczna równowaga równorzędnych systemów
wartości, narażając na szwank, o czym świadczą skutki uboczne nadmiernej
subiektywizacji, antropologiczne zdrowie ludzkiego gatunku. Po opublikowaniu Moralności i
hipertrofii moralności Gehlen zaczął uchodzić za nieprzejednanego krytyka lewicowych
intelektualistów i wywarł znaczący wpływ na niemiecki neokonserwatyzm.
Przekład i opracowanie naukowe - Rafał Michalski, Jarosław Rolewski, redakcja
naukowa przekładu - Stanisław Czerniak, rozdział 7, 8 i 10 przełożyła - Elżbieta
Paczkowska-Łagowska
Arnold Gehlen (1904–1976), wybitny niemiecki filozof i socjolog, współtwórca
antropologii filozoficznej. Autor licznych prac podejmujących zagadnienia antropologiczne
w kontekście współczesnych przemian społeczno-kulturowych. W swojej twórczości
rozwijał oryginalną filozofię techniki, psychologię społeczną, teorię instytucji
oraz antropologiczną estetykę.
Stanisław Czerniak, Rafał Michalski, Między konserwatyzmem a antropologią
filozoficzną. Uwagi na temat ostatniego dzieła Arnolda Gehlena / 7
Przedmowa / 35
1. Antystenes / 39
2. Zenon / 49
3. Pluralizm / 63
4. Dyspozycja. Etos wzajemności / 73
5. Cnoty fizjologiczne / 81
Asceza jako stimulans / 100
Asceza jako disciplina / 102
Asceza jako sacrificium / 103
6. Humanitaryzm / 107
7. Instytucje / 123
8. Państwo / 131
9. Religia i etyka, nowy styl / 151
10. Hipertrofia moralności / 173
11. Dobra sprawa i sumienie / 197
12. Niemota i kłamstwo / 211
Rafał Michalski, Jarosław Rolewski, Posłowie / 221
Krytyczna recepcja Moralności i hipertrofii moralności / 221
Czy istnieje etyka Arnolda Gehlena? / 231