Prawo konsumenckie w praktyce
Nowela ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, która weszła w życie 17.4.2016
r. jako że znacząco zwiększa poziom ochrony praw konsumentów na rynkach, a
szczególnie na rynkach usług finansowych. Głównie jej rozwiązaniom oraz potencjalnym
kierunkom i problemom jej stosowania poświęcona była Krajowa Konferencja Konsumencka,
zorganizowana przez Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach i Centrum Studiów
Antymonopolowych i Regulacyjnych Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego w
Katowicach w dniach 9–10.5.2016 r.; większość wygłoszonych w jej ramach referatów
stanowi podstawę niniejszej publikacji.
W publikacji podkreślono ogromne znaczenie i zasygnalizowano główne zmiany prawne
konsumenckiej noweli OKiKU 2007, w szczególności wprowadzenie nowego modelu kontroli
wzorców umownych, dookreślenie istoty praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumentów i uznanie za nią tzw. nieuczciwa sprzedaży oraz przyznanie Prezesowi
Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) nowych kompetencji i narzędzi
proceduralnych.
W pracy podjęto m.in. problem wyboru prawa obcego w internetowych wzorcach umownych,
podkreślając obowiązek spojrzenia na ochronę konsumentów z perspektywy prawa
prywatnego międzynarodowego. W kontekście przyszłości arbitrażu konsumenckiego,
bliższej analizie poddano kwestię zapisu na polski sąd polubowny jako niedozwolonego
postanowienia w umowach z konsumentami
W części drugiej książki przedstawione zostały różne – zwłaszcza nowe –
aspekty zakazu naruszania zbiorowych interesów konsumentów. Część tę rozpoczyna
analiza polskiej regulacji zakresu stosowania zakazu praktyk naruszających zbiorowe
interesy konsumentów. Do kwestii ogólnych należy też próba dookreślenia terminu
,,zbiorowy interes konsumentów". Do bardziej szczegółowych kwestii poruszonych w
tej części książki należą: tzw. sprzedaż nieuczciwa (misselling) jako nowa praktyka
naruszająca zbiorowe interesy konsumentów; instytucja tajemniczego klienta (mystery
shopper) jako nowe narzędzie kontrolne Prezesa UOKiK w sprawach praktyk naruszających
zbiorowe interesy konsumentów; mające szersze zastosowanie uprawnienie Prezesa UOKiK do
przedstawienia istotnego poglądu w sprawie; środki usuwania skutków stosowania praktyk
naruszających zbiorowe interesy konsumentów w działaniach Prezesa UOKiK, w tym w
szczególności wybrane zagadnienia dotyczące rekompensaty publicznej. Część drugą
książki kończą rozważania na temat prejudycjalnego charakteru decyzji Prezesa UOKiK w
indywidualnym sporze konsumenta z przedsiębiorcą.
We wszystkich rozdziałach części 1 i 2 niniejszej książki przeważają teksty
prawnicze. W jej części trzeciej, poświęconej ekonomii ochrony konsumentów, w
szczególności zagadnieniom ochrony praw konsumentów w sektorze energetycznym, poruszone
zostały liczne problemy rzadko dotychczas analizowane w literaturze z zakresu ochrony
konkurencji i konsumentów.
Autorzy
Słowo wstępne od redaktorów naukowych
Wykaz skrótów
Wykaz literatury
Wprowadzenie (Adam Jasser, Dorota Karczewska)
Część I. Klauzule abuzywne. Wzorce umów a ochrona konsumenta Modele
kontroli wzorców umownych
Rozdział I. Możliwość orzekania o uznaniu za niedozwolone postanowień wzorca
umowy sprzecznych z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa - argumenty za i
przeciw (Anna Mlostoń-Olszewska)
1. Wstęp
2. Argumenty przemawiające za możliwością orzekania o niedozwolonym charakterze
postanowień wzorca umowy sprzecznych z bezwzględnie obowiązującymi przepisami prawa .
2.1. Ocena charakteru prawnego wzorca umowy i jej wpływ na możliwość orzekania o
nieważności postanowień wzorca umowy
2.2. Nieważność czynności prawnej a bezskuteczność postanowienia wzorca umowy
2.3. Orzekanie o niezgodności postanowień wzorca umowy z przepisami prawa w świetle
dyrektywy 93/13/EWG
2.4. Trudności w ustaleniu imperatywnego albo dyspozytywnego charakteru przepisu prawa
2.5. Wnioski
3. Argumenty przeciw możliwości orzekania o niedozwolonym charakterze postanowień
wzorca umowy sprzecznych z bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa
4. Podsumowanie
Rozdział II. Wybór prawa obcego w internetowych wzorcach umownych - obowiązek
spojrzenia na ochronę konsumentów z perspektywy prawa prywatnego międzynarodowego
(Marcin Kolasiński, Marek Swierczyński)
1. Wprowadzenie
2. Klauzule wyboru prawa obcego w umowach zawieranych z konsumentem w świetle
rozporządzenia Rzym I
3. Klauzule wyboru prawa w formie wzorca umownego
4. Wyrok Sądu Najwyższego w sprawie UEFA
5. Zakończenie
Rozdział III. Przyszłość arbitrażu konsumenckiego - zapis na polski sąd
polubowny jako niedozwolone postanowienie w umowach z konsumentami (Jacek
Krzemiński)
1. Wstęp
2. Zdatność arbitrażowa sporów konsumenckich
3. Arbitraż jako alternatywny mechanizm rozstrzygania sporów konsumenckich
4. Grupowe dochodzenie swoich roszczeń przez konsumentów w arbitrażu
5. Zapis na sąd polubowny jako niedozwolone postanowienie umowne
6. Podsumowanie i uwagi końcowe
Rozdział IV. Eliminowanie postanowień niedozwolonych z wykonywanych umów o
charakterze ciągłym w obrocie konsumenckim (Krzysztof Lehmanri)
1. Wstęp
2. Postanowienia niedozwolone - definicja
3. Kontrola postanowień niedozwolonych
4. Skutek stosowania niedozwolonego postanowienia wzorca umowy
5. Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej
6. Zastąpienie postanowienia abuzywnego innym zapisem umownym
7. Zmiana umowy w regulacjach szczególnych
7.1. Prawo telekomunikacyjne
7.2. Prawo bankowe
7.3. Umowy ubezpieczenia na życie
8. Podsumowanie
Część II. Zakaz naruszania zbiorowych interesów konsumentów
Rozdział V. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów w świetle
zupełnej harmonizacji praktyk handlowych wynikającej z dyrektywy 2005/29/WE o
nieuczciwych praktykach handlowych (Michał Strzelecki)
1. Wprowadzenie
2. Zakres regulacji przyjętej w dyrektywie 2005/29/WE
2.1. Definicja praktyki handlowej
2.2. Wyłączenia przewidziane w dyrektywie 2005/29/WE
2.2.1. Katalog wyłączeń
2.2.2. Wyłączenie zawarte w art. 3 ust. 4 dyrektywy 2005/29/WE
2.2.3. Wyłączenie zawarte w art. 3 ust. 2 dyrektywy 2005/29/WE
2.2.4. Wyłączenie zawarte w art. 3 ust. 3 dyrektywy 2005/29/WE
3. Katalog praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów w świetle dyrektywy
2005/29/WE
4. Problematyczne kwestie w orzecznictwie Prezesa UOKiK
4.1. Stosowanie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji
4.2. Odwołanie się do przepisów prawa krajowego w oparciu o przesłankę bezprawności
zawartą w art. 24 ust. 2 ab initio OchrKonkurU
4.3. Ingerencja w prawo zobowiązań umownych
5. Podsumowanie
Rozdział VI. Próba dookreślenia terminu "zbiorowy interes konsumentów"
- definicja oraz jej wyznaczniki (Małgorzata Sieradzka)
1. Wprowadzenie
2. Praktyki naruszające zbiorowe interesy konsumentów
2.1. Praktyka sprzeczna z dobrymi obyczajami
2.2. Zakaz praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
3. Zbiorowy interes konsumentów (pojęcie i wyznaczniki)
4. Konstrukcja definicji "zbiorowy interes konsumentów"
4.1. Abstrakcyjność podmiotu chronionego (konsumentów)
4.2. Brak indywidualizacji interesów konsumentów
4.3. Powszechność naruszeń (praktyk)
4.4. Definicja pojęcia zbiorowy interes konsumentów
5. Punkt odniesienia przy ocenie, czy praktyka godzi w zbiorowy interes konsumentów
6. Interes zbiorowy konsumentów a interes jednostkowy (indywidualny) i grupowy -
delimitacja
7. Wnioski
Rozdział VII. Naruszenie dobrych obyczajów a praktyka naruszająca zbiorowe
interesy konsumentów (Aleksandra Kunkiel-Kryńska)
1. Uwagi wstępne
2. Klauzula generalna dobrych obyczajów
3. Definicja praktyki naruszającej zbiorowe interesy konsumentów
3.1. Bezprawność versus dobre obyczaje
3.2. "Konsumencka" nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji
1. konsumentów, która weszła w życie 17.4.2016 r
4. Podsumowanie
Rozdział VIII. Misselling - nowa praktyka naruszająca zbiorowe interesy
konsumentów w świetle nowelizacji ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 2015 r.
(Małgorzata Ganczar)
1. Wstęp
2. Pojęcie missellingu
3. Misselling jako nieuczciwa praktyka rynkowa
4. Nowa praktyka naruszająca zbiorowe interesy konsumentów - problemy interpretacyjne
5. Wnioski
Rozdział IX. Nowe kompetencje Prezesa UOKiK w sprawach praktyk naruszających
zbiorowe interesy konsumentów - instytucja tajemniczego klienta (mystery
shopper) {Marta Burnecka-Szczepańska)
1. Wstęp
2. Tajemniczy klient, czy faktycznie nieznany
3. Cele i zadania tajemniczego klienta
4. Procedura kontroli tajemniczego klienta
4.1. Rodzaj postępowań, w których możliwe jest przeprowadzenie kontroli
4.2. Podmiot kontroli
4.3. Zakres kontroli
4.4. Upoważnienie pracowników
4.5. Zgoda SOKiK na kontrolę i utrwalanie czynności za pomocą urządzeń
rejestrujących obraz lub dźwięk
4.6. Protokół kontroli
5. Podsumowanie
Rozdział X. Nowa prerogatywa Prezesa UOKiK do przedstawienia istotnego poglądu w
sprawie (Jan Szczygieł)
1. Uwagi ogólne
2. Przesłanki przedstawienia poglądu
3. Charakter prawny oraz forma przedstawienia poglądu
4. Podsumowanie
Rozdział XI. Środki usuwania skutków stosowania praktyk naruszających zbiorowe
interesy konsumentów w orzecznictwie Prezesa UOKiK - wybrane zagadnienia dotyczące
rekompensaty publicznej (Łukasz Wroński)
1. Wstęp
2. Podstawy prawne działania Prezesa UOKiK w zakresie określania środków usuwania
skutków stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
3. Stanowisko UOKiK dotyczące kierunku polityki publicznoprawnego usuwania skutków
stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
4. Przegląd decyzji Prezesa UOKiK zawierających rozstrzygnięcie w zakresie rekompensaty
publicznej
5. Wnioski wynikające z oceny aktualnej praktyki orzeczniczej Prezesa UOKiK w zakresie
stosowania rekompensaty publicznej
5.1. Przedmiot ochrony w publicznym prawie ochrony konsumentów
5.2. Identyfikacja skutków stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
5.3. Stosowanie środków usunięcia trwających skutków stosowania praktyk naruszających
zbiorowe interesy konsumentów
5.4. Funkcje środków usunięcia trwających skutków naruszenia zakazu stosowania
praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów
Rozdział XII. Prejudycjalny charakter decyzji Prezesa UOKiK w indywidualnym
sporze konsumenta z przedsiębiorcą (Agnieszka Szafran, Jan Ułański)
1. Wstęp
2. Nieważność, jako konsekwencja stosowania praktyki naruszającej zbiorowe interesy
konsumentów
3. Przewidziane w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów instrumenty związane z
zaspokojeniem indywidualnych roszczeń konsumentów
4. Pojęcie prejudycjalności i jego istotne elementy w prawie cywilnym procesowym
5. Decyzja Prezesa UOKiK jako prejudykat
6. Prejudycjalność decyzji Prezesa UOKiK w związku z art. 365 KPC
7. Zakres związania sądu decyzją Prezesa UOKiK
8. Rodzaje decyzji Prezesa UOKiK a związanie sądu
9. Aspekt proceduralny prejudycjalności decyzji Prezesa UOKiK (art. 177 § 1 pkt 3 KPC)
10. Zakończenie
Część III. Ekonomia ochrony konsumentów. Ochrona praw konsumentów w
sektorze energetycznym
Rozdział XIII. Ekonomia w prawie konsumenckim - wybrane zagadnienia
(Monika Namysłowska)
1. Wprowadzenie
2. Ekonomia w stanowieniu prawa konsumenckiego
2.1. Określenie zakresu prawa konsumenckiego
2.2. Wpływ na brzmienie przepisów prawa konsumenckiego
2.3. Ocena skutków regulacji
3. Ekonomia w wykładni prawa konsumenckiego
3.1. Interpretacja pojęć i przepisów
3.2. Wykorzystanie analiz ekonomicznych
4. Wnioski
Rozdział XIV. UOKiK - co my z niego mamy? Próba metodologii badań tzw.
przysporzenia konsumenckiego (Jarosław Sroczyński)
1. Wprowadzenie
2. Pojęcie przysporzenia konsumenckiego
3. Przysporzenie konsumenckie - obszary powstawania
3.1. Kryteria skutków związanych ze stosowaniem przez Prezesa UOKiK przepisów o
ochronie konkurencji
3.2. Kryteria skutków związanych z różnymi formami działań i aktywności Prezesa
UOKiK
4. Jak obliczać przysporzenie konsumenckie?
5. Podsumowanie
Rozdział XV. Dobrowolne przysporzenie konsumenckie na przykładzie decyzji
zobowiązujących (Jacek Marczak)
1. Przysporzenie konsumenckie - czym jest?
2. Rekompensata publiczna w decyzji zobowiązującej
3. Rekompensata publiczna a prywatnoprawne roszczenia konsumentów
4. Wybrane przykłady zagraniczne rekompensaty publicznej
5. Podsumowanie
Rozdział XVI. Model wartości dla konsumentów na rynku energii elektrycznej
(Sławomir Smyczek, Justyna Matysiewicz)
1. Wstęp
2. Wartość dla konsumenta w świetle teorii
3. Metodyczne aspekty badania wartości dla konsumenta na rynku energii elektrycznej
4. Wartość dla konsumenta na rynku energii elektrycznej w świetle badań empirycznych
5. Zakończenie
Rozdział XVII. Ekonomiczne warunki przyłączenia nowych odbiorców do sieci
energetycznej a interes ekonomiczny konsumentów (Ryszard Stefański)
1. Wstęp
2. Konsument na rynku usług sieciowych
3. Metodologia oceny sieciowych projektów inwestycyjnych
4. Regulacja dostępu do rynku usług sieciowych na rynku energii w Polsce
5. Podsumowanie
Rozdział XVIII. Wirtualizacja zachowań konsumentów na rynku usług
energetycznych (Marta Grybś-Kabocik, Agnieszka Marie, Agnieszka Put)
1. Wprowadzenie
2. Zachowania konsumentów na rynku usług energetycznych
3. Metodyka badawcza i wyniki badań własnych
4. Podsumowanie
Rozdział XIX. Ile konsumenta w prosumencie w świetle ustawy o odnawialnych źródłach
energii? (Ilona Szwedziak-Bork)
1. Wprowadzenie
2. Konsument, odbiorca, prosument - uwagi definicyjne i systemowe
3. Prawa prosumenta wynikające z regulacji "konsumenckich"
4. Prosument - w świetle OdnŹródłaEnU oraz PrEnerg
4.1. Prawa prosumenckie w OdnŹródłaEnU
4.2. Prosument w PrEnerg
5. Podsumowanie
Rozdział XX. Energetyka prosumencka. Zachowania prosumentów w sektorze
energetycznym {Andrzej Wlazły)
1. Wstęp
2. Etymologia słowa prosument
3. Szansę energetyki prosumenckiej
4. Ograniczenia rozwoju energetyki prosumenckiej
5. Zachowania prosumentów w sektorze energetycznym
6. Oczekiwania prosumentów
7. Zakończenie
Rozdział XXI. Prawo do zmiany sprzedawcy a ochrona praw konsumentów
(Marta Kajda)
1. Wprowadzenie
2. Pozycja konsumenta na rynku energii elektrycznej
3. Obowiązki sprzedawcy energii elektrycznej i przykłady nieuczciwych praktyk rynkowych
4. Procedura zawarcia umowy z nowym sprzedawcą energii elektrycznej
5. Podsumowanie
Indeks rzeczowy
302 strony, Format: 13.5x22.0cm, oprawa twarda
